214 odsłon

Andegawenowie – polski „watykański” łącznik

Węgierskie aspiracje Andegawenów wywiedzione zostały z mariażu Mária/Marii (ok.1257-1325) – córki króla Stefana V/V. Istvána (1239-1272) z królem Neapolu Karolem II Andegaweńskim, który przez ślub stał się szwagrem węgierskiego króla z lat 1292-1290 Władysława IV Kumańczyka/IV. László (ok.1262-1290), a wobec jego bezpotomnej śmierci jednym z pretendentów do tronu. Tron jednak w latach 1290-1301 objął Andrzej III/III. András, Velencei (1265/70-1301), syn księcia Slawonii Stefana Pogrobowca (stryj Andrzeja, król Bela IV był dziadkiem Marii). W walce o sukcesję po Władysławie Andrzej musiał przeciwstawiać się Karolowi Martelowi – synowi Marii (który nawet począł się (1290-1295) tytułować królem Węgier), w walce tej Andrzej zdobył (1298) poparcie króla Czech Wacława II (na zjeździe w Wiedniu odbyły się zaręczyny sześcioletniej Elżbiety – córki Andrzeja III, z dziewięcioletnim synem Wacława II, Wacławem, który miał dziedziczyć po Andrzeju III, gdyby ten nie doczekał się męskiego potomka). Sprawę sukcesji skomplikował fakt ogłoszenia (1300) przez zbuntowanych przeciw Andrzejowi możnowładców nowego kandydata na króla – pochodzącego z Neapolu a popieranego przez papieża Bonifacego VIIIKarola Roberta Andegaweńskiego, syna Karola Martela (pojawił się w dalmatyckim Splicie – mimo oporu Andrzeja III, został uznany przez arcybiskupa ostrzyhomskiego Bicskei Gergelyego/Grzegorza oraz należąca do Węgier Chorwacja), niespodziewana śmierć (1301) Andrzeja – ostatniego króla z dynastii Arpadów, nie ułatwiła sprawy sukcesji stronnictwu andegaweńskiemu (dwaj potężni możnowładcy mający swoje dobra na SłowacjiAmadej Aba i Mateusz Czak, zajęli postawę wyczekującą),

dodatkowo sprawa się skomplikowała, gdy przeciwnicy Karola Roberta rozpoczęli rozmowy z Wacławem II w sprawie kandydatury jego jedynego syna na tron węgierski – możni na sejmie w Budzie zdecydowali się na warunkowy wybór (1301) Wacław III na króla (szczegółowe rozmowy toczyły się w czeskim Brnie, gdzie Wacław II zgodził się ze wszystkimi postulatami strony węgierskiej, obracającymi się wokół zapewnienia miejscowym możnym decydującego wpływu na rządy na Węgrzech) – do uroczystej koronacji Wacława III na króla Węgier z jednoczesnym przyjęciem przez władcę imienia Władysława V/Vencel doszło (1301) w Białogrodzie Królewskim (Székesfehérvár), do najważniejszych stronników młodziutkiego Wacława (Władysława) na Węgrzech należał arcybiskup Kalocsy i zarazem kanclerz królestwa – Hont-Pázmány János/Jan (innym bliskim współpracownikiem króla na Węgrzech był biskup krakowskiJan Muskata), koronacja nie oznaczała końca kłopotów (Karol Robert oraz jego stronnictwo nie zamierzali rezygnować z pretensji do spadku po Arpadach – nieocenioną pomocą dla Andegawenów wykazał się legat papieski – kardynał Mikołaj Boccassini (przyszły papież Benedykt XI) groził opornym interdyktem i zaczął przeciągać na stronę Karola nowych stronników, w końcu papież Bonifacy VIII zdecydował się użyć (1303) ostatecznych argumentów w sporze, detronizując „Władysława V”, zwalniając jego zwolenników ze wszelkich przysiąg i nakazując uznanie pod groźbą klątwy Karola Roberta za króla Węgier), Wacław II zmuszony był zbrojnie interweniować (1304) na Węgrzech, jednak nie zdoławszy zmusić przeciwnika do decydującej bitwy, ostatecznie wycofał się z powrotem, zabierając ze sobą syna, insygnia koronacyjne królów węgierskich oraz grupę miejscowych możnych jako zakładników (co ostatecznie pogrążyło popularność Przemyślidów) – brak możliwości doprowadzenia do małżeństwa skłonił Wacława III do zerwania (1305) swoich zaręczyn (Elżbieta po śmierci ojca wraz z macochą Agnieszką Habsburżanką opuściła Węgry i przeniosła się do Austrii – macocha zmusiła Elżbietę do wstąpienia (1309) do klasztoru dominikanek w Töss – dziś w Szwajcarii), ostatecznie problem z „sukcesją czeską” zamknęło zamordowanie Wacława III (skrytobójcza śmierć w Ołomuńcu na Morawach z rąk najemnego niemieckiego żołnierza – Konrada z Botenštejnu, który zadał odpoczywającemu w gościnie u komornika morawskiego Albrechta ze Sternberga królowi trzy ciosy sztyletem), wkrótce jednak pojawił się problem z „sukcesją bawarską” – Otto Bawarski (wnuk Beli IV) przejął (1305) od Wacława II prawa do Korony Świętego Stefana, przybył (1305) na Węgry i przy poparciu części szlachty koronował się na króla przyjmując imię Beli V – przez kolejne dwa lata musiał zmagać się z popieranym przez papiestwo i resztę panów węgierskich pretendentem do korony Karolem (po kądzieli potomkiem Stefana Vsyna Beli IV), Otto został uwięziony (1307) przez wojewodę siedmiogrodzkiego – stronnika Karola Roberta (udało mu się uciec z niewoli i poprzez Śląsk wrócił do Bawarii, nie zrzekając się praw do korony węgierskiej – do końca życia tytułował się królem Węgier).

1310-1342Karol Robert, Karol I Robert/I. Károly, Károly Róbert (1288-1342), syn Karola Martela (tytularnego króla Węgier w latach 1290-1295) i Klemencji Habsburg – jego siostrą była Klemencja Węgierska (królowa Francji jako druga żona Ludwika X), jako król popierał rozwój rzemiosła i handlu, wprowadził nową walutę (złoty floren), przeprowadził reformę sił zbrojnych, dwa lata walczył o władzę z opozycją mieszczan pochodzenia niemieckiego, ograniczył suwerenną władzę możnowładców węgierskich (m.in. Mateusza Czaka oraz Amadeja Aby – sojusznika Władysława Łokietka),

początkowe złe stosunki z Łokietkiem zmieniły się po podwójnej elekcji (1314) w Niemczech (rozpętał się tam ostry konflikt i w rywalizacji o tron cesarski król Czech Jan Luksemburski poparł Ludwika IV Bawarskiego, a król Węgier Karol Robert – Fryderyka Pięknego Habsburga – wobec wznowienia roszczeń czeskich do tronu polskiego stanowiska Polski i Węgier zaczęły się do siebie zbliżać), interweniując zapobiegł (1327) podporządkowaniu Janowi Luksemburskiemu ziem będących pod władzą króla Władysława Łokietka, król Chorwacji i Dalmacji jako Karlo I. Robert, trzykrotnie żonaty: pierwszą (1306-1317) była Maria – córka księcia bytomskiego Kazimierza, drugą (1318-?) Beatrycze – córka cesarza Henryka VII Luksemburskiego (dziecko zmarło po porodzie), trzecią (1320-1342) była Elżbieta – córka króla Polski Władysława I Łokietka, z którą miał 5 synów: Karola (1321), Władysława (1324-1329), Ludwika (1326-1382), Andrzeja (1327-1345) – księcia Kalabrii i Salerno (1327-1345) oraz Stefana (1332-1354) – księcia Dalmacji i Slawonii, przed poślubieniem Beatrycze miał syna ze związku pozamałżeńskiego Kálmán/Kolomana (1316/7-po 1376) – biskupa Györ (1336-1375);

1342-1382Ludwik Węgierski, Ludwik I Wielki/I. Nagy Lajos (1326-1382), syn Karola I Roberta, jego pierwszym krokiem w polityce była próba opanowania (1343-1344) Neapolu (gdzie panowała królowa Joanna I, podejrzewana o przyczynienie się do śmierci swego męża Andrzeja, brata Ludwika) – po niepowodzeniu działań dyplomatycznych podjął dwie wyprawy wojenne (1347/48 i 1350) (udało mu się opanować kraj, ale nie zdołał się w nim utrzymać – tron neapolitański przypadł Karolowi z Durazzo, kuzynowi Ludwika), zaangażował się (1351-1352) w sprawy Rusi halicko-włodzimierskiej – pomógł królowi Polski Kazimierzowi Wielkiemu w zdobyciu jej części (m.in. został ranny (1352) pod czas oblężenia Bełza) i przyłączeniu do Polski, przy czym zastrzegł sobie prawo jej wykupu, w razie gdyby po Kazimierzu dziedziczył jego legalny potomek (było to związane z planami dynastycznymi obu królów, gdzie na mocy szeregu postanowień Ludwik i jego męscy potomkowie zyskiwali prawa do tronu polskiego po śmierci Kazimierza, gdyby ten nie miał męskiego potomka – w tej sprawie wydano (24 stycznia 1355) tzw. przywilej budziński, na mocy którego możnowładztwo małopolskie potwierdziło prawa Ludwika do korony polskiej, a ten w zamian potwierdził wszystkie dotychczasowe przywileje), prowadził aktywną politykę na Bałkanach – zhołdował (1355) Serbię, część Bułgarii oraz na pewien czas również Bośnię, opanował Dalmację z Dubrownikiem (po wojnach z Republiką Wenecką), wzmacniał swą pozycję na Adriatyku, po śmierci Kazimierza Wielkiego (5 listopada 1370) przybył do Krakowa i został koronowany w katedrze wawelskiej przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława Bogorię na króla Polski – zawiązano więc wówczas unię personalną pomiędzy oboma królestwami, po objeździe Wielkopolski i Małopolski wyjechał na Węgry (pomimo tego, że Kiejstut wraz z Lubartem zajęli ziemię włodzimierską (niszcząc zamek we Włodzimierzu Wołyńskim), Brandenburgia zajęła zamki w Santoku i Drezdenku, a Siemowit III zerwał zależność lenną i zajął zamki w Płocku, Sochaczewie, Rawie, Gostyninie) – władzę w Polsce powierzył regentom, m.in. swojej matce Elżbiecie Łokietkównie i Sędziwojowi Pałuce z Szubina, jako król Polski Ludwik na zjeździe we Wrocławiu (1372) zrzekł się praw do Śląska (było to związane z podpisaniem pokoju z Czechami), przyjął (1373) hołd lenny księcia warszawskiego Janusza I Starszego, wykupił z rąk Władysława Białego księstwo gniewkowskie za 10 tys. florenów, w zamian za zgodę na sukcesję swoich córek do tronu polskiego wydał (17 września 1374) dla szlachty polskiej przywilej koszycki – na jego mocy w Polsce dziedziczyć mogła jedna z jego córek, a szlachta zwolniona została m.in. z podatku gruntowego poza 2 groszami z łana (przywilej ten został rozszerzony również na duchowieństwo (1381) – przy poradlnym wynoszącym 4 grosze z łana), podjął (1377) wyprawę odwetową przeciwko Litwinom (za najazd Kiejstuta, Lubarta i Jerzego bełskiego na Lubelszczyznę, ziemię sandomierską, Małopolskę po Tarnów i północno-zachodnią część Rusi Halickiej niszcząc je i uprowadzając ludzi w niewolę) oblegając z Węgrami zamek w Bełzie (Małopolanie i Sieradzanie wraz książętami śląskimi: palatynem węgierskim Władysławem Opolczykiem, Bolesławem III i Konradem II oleśnickim, odbili Chełm, Horodło, Grabowiec i Sewołoż), złożył (1378) łacińskie biskupstwo w Kamieńcu Podolskim, wsparł Zygmunta Luksemburskiego – wojska Ludwika zajęły (1382) zamki w Koźminie, Nabyszycach i Koźmińcu i brały udział w oblężeniu zamku w Odolanowie (bunt Bartosza z Odolanowa herbu Nałęcz), w polityce wewnętrznej Węgier doprowadził (1351) do zrównania w prawach magnatów i szlachty za pomocą tzw. decretum unicum, założył też uniwersytet w Peczu, w Polsce nie cieszył się nigdy zbytnią popularnością, ale doprowadził m.in. do rozwoju handlu i zapobiegł rozpadowi królestwa, król Chorwacji i Dalmacji jako Ludovik I. Anžuvinac,

Nagy Lajos birodalma 1382-ben.

dwukrotnie żonaty: pierwszą (1342-1349) była Małgorzata – córka cesarza Niemieckiego i króla Czech Karola IV Luksemburga (nie doczekał się potomstwa), drugą (1353-1382) była Elżbieta – córka bana Bośni Stefana II Kotromanicia, miał z nią trzy córki: Katarzynę (1370-1378), Marię (1371-1395) oraz Jadwigę (1373/4-1399) – króla Polski;

1382-1395Maria/Mária (1371-1395), córka Ludwika, gdy została królową po śmierci ojca (rzeczywista władza spoczęła jednak w ręku jej matki Elżbiety Bośniaczki), po władzę sięgnął wtedy najstarszy żyjący potomek Andegawenów – król Neapolu Karol III z Durazzo (strącił Marię z tronu i koronował się (1385) na króla Węgier jako Karol II – wyniku spisku Elżbiety Bośniaczki i palatyna Mikołaja z Gary nowy król został w lutym 1386 zamordowany), władzę w wewnętrznie osłabionym kraju ponownie objęły Elżbieta z córką (w obawie przed zwolennikami zamordowanego monarchy obie kobiety schroniły się w posiadłości rodu z Gary w południowych Węgrzech – wkrótce zostały napadnięte i uwięzione w zamku Nowy Grod nad Adriatykiem z polecenia męża Marii – Zygmunta Luksemburskiego), Elżbieta nie doczekała się pomocy od zięcia, który dążył do przejęcia korony węgierskiej (została uduszona (przed 15 stycznia 1387) na oczach córki), z niewoli Marię wyzwolił dopiero Zygmunt Luksemburski (za cenę przyjęcia (czerwiec 1387) korony węgierskiej – od tej pory Węgry miały formalnie dwoje równoprawnych władców, Marię i Zygmunta, królowa na co dzień nie brała udziału w rządach (sprawowała władzę w trakcie pobytów męża za granicą), król Chorwacji i Dalmacji jako Marija Anžuvinska, zmarła na skutek upadku z konia, który spowodował poronienie, pochowana w katedrze w Nagyvárad/Wielkim Waradynie (obecnie Oradea);

1385-1386Karol II z Durazzo, zw. Małym/II. Károly, Kis Károly (13451386), syn hrabiego Gravina Ludwika z Durazzo (po mieczu prawnuk króla Sycylii i Neapolu Karola II Andegaweńskiego), po śmierci ojca (1362) zaopiekował się nim król Węgier Ludwik I Wielki, jego znaczenie polityczne wzrosło (1374) gdy obok Ludwika I Wielkiego pozostał jedynym żyjącym męskim przedstawicielem dynastii Andegawenów, adoptowany przez królowej Neapolu Joannę I (teściową) – uczyniła swoim następcą (wydziedziczony (1380) na rzecz także adoptowanego – Ludwika z dynastii Walezjuszów, brata króla Francji Karola V Mądrego), niezadowolony z tej decyzji Karol wszczął z nią wojnę, pokonał i zdetronizował (1381) przy poparciu papieża Urbana VI, uwięził – oskarżona o spiskowanie na rzecz Walezjuszów Joanna I została uduszona (1381) w więzieniu na zamku San Fele, koronował się na króla Neapolu jako Carlo III (w tym samym czasie pretensje do tronu wysunął uczyniony przez Joannę I następcą Ludwik, który na znak protestu począł także tytułować się królem Neapolu – aż do śmierci Walezjusza (1384) Karol musiał odpierać ataki jego wojsk), po śmierci (1383 księcia Achai Jakuba de Baux przejął w nim władzę (był skoligacony ze zmarłym księciem, a samo księstwo było powiązane z Królestwem Neapolu), jako ostatni męski przedstawiciel dynastii Andegawenów upomniał się (1385) o Koronę świętego Stefana po zmarłym Ludwiku I Wielkim – w tym czasie na Węgrzech w imieniu nastoletniej córki, Marii, rządy sprawowała wdowa po Ludwiku, Elżbieta Bośniaczka, obalił obydwie królowe (z pomocą magnatów z południa kraju sprzeciwiających się rządom Elżbiety wspieranej przez magnatów z północnej części Węgier ), koronował się na króla Węgier (31 grudnia 1385) – nie było mu dane długo panować z polecenia Elżbiety Bośniaczki został otruty (24 lutego 1386), żonaty (1369-1386) z ze swoją kuzynką Małgorzatą – córką swojego stryja Karola, zmarł bezpotomnie.