197 odsłon

Między Soławą a Nysą – po ciemnej stronie mocy cz.I

Łużyce Górne, do XV wieku Milsko (grnłuż. Hornja Łužica, dlnłuż. Górna Łužyca, łac. Lusatia Superior, niem. Oberlausitz) z głównym miastem Budziszyn (grnłuż. Budyšin) w większości należy do Saksonii, częściowo leży zaś na południu landu Brandenburgia.

Ziemie Milczan zostały podbite (Xw.) przez Święte Cesarstwo Rzymskie, krótko (1002-1005) należały do Polski (w czasach Bolesława Chrobrego)pokój budziszyński przyznał (1018) potwierdził przynależność do Polski, Święty Cesarz Rzymski Konrad II ponownie (1031) podbija Milsko (przyłączając do Marchii Miśnieńskiej), część Milska zostaje przyłączona (1076) do Księstwa Czech, ziemia jako posag (1243) księżniczki Beatrycze, córki króla czeskiego Wacława I (w rękach margrabiego brandenburskiego Ottona III), zachodnia część Milska w rękach (1319) króla czeskiego Jana Luksemburskiego, a wschodnia (ze Zgorzelcem, Żytawą i Lubaniem) – księcia jaworskiego Henryka z dynastii Piastów (zrzeka się (1329) części ze Zgorzelcem na rzecz Czech, zachowując m.in. Żytawę i Lubań), przejście Żytawa i Lubań we władztwie czeskim (1337), powstaje Związek Sześciu Miast (1346): Budziszyn (niem. Bautzen, łuż. Budyšin), Zgorzelec (głuż. Zhorjelc), Kamenz (pol. Kamienica, łuż. Kamjenc), Lubań (niem. Lauban), Löbau (pol. Lubiniec, łuż. Lubij), Żytawa (niem. Zittau, łuż. i czes. Žitava); w Królestwie Czech (1348), wschodnia część włączona do Czech (1368) – po śmierci księcia świdnickiego Bolka II (Małego), połączenie (1370) z Łużycami Dolnymi, pod kontrolą (1466/69-1490) króla Węgier Macieja Korwina (antykróla Czech), pod rządami Jagiellonów (1490-1526), przyłączone (1635) do Elektoratu Saksonii (miasto Zerachów (obecnie Schirgiswalde, górnołuż. Šěrachow) czeską enklawą),

jako część Elektoratu Saksonii w unii personalnej (1697-1763) z Rzecząpospolitą (przez miasta Wojrowice (obecnie Hoyerswerda, górnołuż. Wojerecy, dolnołuż. Wórjejce), Kinsbork (Königsbrück (górnołuż Kinspork), Lubań wiodą trasy częstych przejazdów królów Polski Augusta II i Augusta III z Drezna do Warszawy i Wschowy). Pamiątką po tym okresie są m.in. liczne pocztowe słupy dystansowe z herbami Polski i Saksonii i/lub monogramami królów Augusta II i Augusta III w miastach łużyckich, protestanccy czescy imigranci (bracia morawscy) zakładają (1722) miasto Ochranów (obecnie Herrnhut, górnołuż. Ochranow) i (1742) Niska (obecnie Niesky, górnołuż. Niska), w granicach (1806) Królestwa Saksonii, obszar zmagań w czasie (1813) wojen napoleońskich (bitwa pod Budziszynem), na mocy uchwał kongresu wiedeńskiego (1815 ): 1º wschodnia część Łużyc Górnych ze Zgorzelcem, Lubaniem i Mużakowem przyłączona do pruskiej prowincji Śląsk (niem. Niederschlesien), 2º rozwiązanie Związku Sześciu Miast, 3º założenie Parku Mużakowskiego (jedynego obiektu na Łużycach wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO); północno-zachodnia część Łużyc Górnych z Wojrowicami włączona (1825) do prowincji Śląsk, włączenie (1845) Zerachowa do Saksonii, w granicach (1871) Niemiec, Zgorzelec, Żytawa i Budziszyn największymi miastami Górnych Łużyc (1890),

Marchia Miśnieńska (niem. Markgrafschaft Meißen) – marchia założona przez cesarza Ottona I na ziemiach Serbów Połabskich w 966 roku w wyniku podziału Marchii Wschodniej. W 968 jej stolicą została Miśnia, gdzie znajdowała się też siedziba diecezji miśnieńskiej. Od 1089 we władaniu dynastii Wettynów, a od 1423 elektorów saskich.

965-976Wigbert (bd) wymieniony wyłącznie w dokumencie założycielskim Archidiecezji Magdeburg;

976-979Thietmar I. (bd-979), zięć Hermana Billunga (mąż Swanhildy);

979-982Günter von Merseburg / Gunter z Merseburga (ok.920-982), syn Ekkeharda von Merseburg (zm. 954), stronnik (974) Henryka II Kłótnika (zbuntowanego przeciwko cesarzowi Ottonowi II), zginął w bitwie pod Krotoną, ojciec Guncelina (ur.przed 982-1017) i Ekkeharda (ur.ok.960-1002);

Dynastia Ekkhardynów

982-985Rikdag II. / Rygdag (Rykdag, Rikdag, Ricdag), (bd-985), prawdopodobny syn hrabiego Volkmar z Harzgau, uczestnik bitwy (982), założyciel (985) klasztoru w Gerbstedt (wraz z siostrą Eilsuit), z małżeństwa z nieznaną z imienia kobietą pozostawił dwoje lub troje dzieci: Karola (bd), nieznaną z imienia (bd) – żonę Bolesława I Chrobrego, Gerburgę (bd) – opatkę klasztoru w Quedlinburgu;

985-1002Ekkehard I. / Ekkehard I (ur.ok.960-1002), syn Güntera von Merseburg (brat Guncelina), wyrobił sobie wysoką pozycje przez działania wojenne (odbił Miśnię (983), stolicę marchii zdobytą przez Wieletów, podbił też plemię Milczan), pretendent do tronu cesarskiego – starania przerwał spisek, który doprowadził do śmierci margrabiego (został nim Heinrich II. der Heilige), żonaty ze Swanhildą (wdową po Thietmarze I), miał z nią 7 dzieci: Liutgardę (980/85-1002) – żonę margrabiego Wernera von Walbeck (Marchia Północna), Hermana I (bd-1031) – zięcia Bolesława Chrobrego (mąż córki Regelindy), Ekkeharda (ok.985-1046), Guntera (bd-1025) – arcybiskupa salzburskiego, Eilward (bd-1023) – biskupa Miśni, Matyldę () – żona Dietricha I/Dytryka I, Odę (bd-po 1018) – czwartą żone Bolesława Chrobrego;

1002-1009Gunzelin von Kuckenburg / Guncelin z Kuckenburga (ur.przed 982-1017), syn Güntera von Merseburg (brat Ekkehard I), cieszył się dużą niezależnością (a nawet wykazywał dużą samowolą), nie miał szacunku dla praw cesarstwa (bywał nielojalny w stosunku do króla): sprzedawał niewolników kupcom żydowskim, rabował mienia innych hrabiów (czym obrażał majestat królewski), popadł (1009) w konflikt z bratankiem Hermanem (synem Ekkeharda I) – nie chciał oddać stryjowi miasta nad Łabą – Strzały (obecnie Strehla), w rewanżu zdobył i spalił inny gród Hermana, zwany Rochelinzi (obecnie Rochlitz), w odpowiedzi Herman z bratem Ekkehardem (imię po ojcu) zagrabili i spalili skarbiec stryja w Altenburgu koło Naumburga, w końcu wkroczył król Henryk II – wykorzystał okazję do oskarżenia Guncelina o wszystkie przypisywane mu wyżej zarzuty i skazał na długoletnie więzienie w Bambergu, zwolniony z więzienia pod koniec 1107, zmarł bezpotomnie.

1009-1038Hermann I. / Herman I (bd-1031), syn Ekkeharda I, bratanek Guncelina, brat Ekkeharda I, żonaty z Regelindą – córką Bolesława Chrobrego, zmarł bezpotomnie;

1038-1046Ekkehard II. / Ekkehard II (ok.985-1046), syn Ekkeharda I, brat Hermana I, margrabia Łużyc (1034-38), zaangażowany politycznie w walkę przeciwko schrystianizowanym państwom słowiańskim, Polsce i Czechom (wspierając Konrada II i Henryka III), walczył z księciem Brzetysławem I (wraz z Piotrem Orseolo najechał na Bawarię), brał udział w dwóch kampaniach Henryka III przeciwko księciu czeskiemu (druga z nich (1041) okazała się skuteczna), swój majątek i tytuł przekazał Henrykowi, w polityce wewnętrznej był bliskim doradcą cesarza (umacniając wschodnie rubieże Cesarstwa, założył Naumburg (Saale) – razem z bratem Hermanem wznieśli zamek i kolegiatę (późniejszą katedrę), a ponadto popierali dążenie cesarza do utworzenia w Naumburgu biskupstwa (przeniesiono z Zeitz), ożeniony z Utą von Ballenstedt, był bezdzietny, zmarł podczas epidemii (objęła znaczny obszar Saksonii) – ostatni przedstawiciel rodu Ekkehardynów;

Dynastia Weimar-Orlamünde

1046-1062Wilhelm / Wilhelm (bd-1062 r.) – syn Wilhelma III. von Weimar, palatyn saski (od 1042), po śmierci (1056) cesarza Henryka III Salickiego pozostał wierny wdowie po nim i zarazem regentce Agnieszce, otrzymał od niej dowództwo nad wojskami, które wysłała (1060) z pomocą królowi Węgier Andrzejowi I toczącemu konflikt ze swoim bratem Belą, pokonany (mimo zażartej obrony), dostał się do niewoli (syn Beli, Gejza, żywiąc wielkie uznanie dla bohaterstwa Wilhelma, skłonił ojca nie tylko do jego uwolnienia, ale także do zaręczenia go z jedną z córek Beli, Zofią – Wilhelm zmarł w drodze do swojej narzeczonej), zmarł bezpotomnie;

1062-1067Otto I. von Weimar / Otton (bd-1067) – syn Wilhelma III. von Weimar, brat Wilhekma, pan na Orlamünde, obiecał arcybiskupom Moguncji, że zmusi Turyńczyków do płacenia im dziesięciny, żonaty z Adelą, córką hrabiego Louvain Lamberta II i miał z nią trzy córki: Kunegundę (1055-1140) – żonę księcia wołyńskiego i turowskiego Jaropełka Piotra, hrabiego hrabiego Kuno von Beichlingen, margrabiego Miśni i Łużyc Wiprechta z Grójca, Adelajdę (bd-1100) – żonę hrabiego Adalberta II. von Ballenstedt (babka Albrechta Niedźwiedzia !), palatyna Lotaryngii Hermana II, palatyna reńskiego Henryka II, Odę (bd-1111) – żonę margrabiego Miśni Ekberta II;

Dynastia z Brunszwiku

1067-1068Ekbert I. / Ekbert I (bd-1068) – syn Liudolfa von Braunschweiga, hrabia Brunszwiku i margrabia Fryzji, po śmierci cesarza Henryka III wspierał początkowo wdowę po nim, Agnieszkę akwitańską, przyłączył się do opozycji (1062), uczestnik porwaniu młodego Henryka IV (w jej trakcie miał uratować życie młodemu królowi, skacząc za nim do Renu, gdy ten próbował uciec porywaczom), żonaty (1058-68) z Irmgardą – córką markiza Arelatu, Turynu i Ivrei Olderico-Manfreda, miał z nią: Ekberta (ok.1059-1090) oraz córkę Gertrud/Gertrudę die Jüngere von Braunschweig – żonę hrabiego Dietricha/Dytryka II. von Katlenburg, hrabiego Fryzji Heinricha/Henryka dem Fetten von Northeim i wreszcie margrabiego Miśni i Łużyc Henryka I;

1068-1089Ekbert II. / Ekbert II (ok.1059-1090) – syn Ekberta I, hrabia Brunszwiku, jeden z przywódców opozycji podczas rządów Henryka IV Salickiego (kilkakrotnie zmieniając front – raz stając po stronie opozycji (w której działania został wciągnięty jeszcze jako dziecko za sprawą matki), a w przypadku bezpośredniego zagrożenia stając po stronie króla (a następnie cesarza)), z tego powodu Miśnia była areną częstych działań wojennych (utracił ją też przejściowo na rzecz księcia Czech Wratysława II), po śmierci antykróla Hermana z Salm przywódca opozycji (cesarz skonfiskował (1089) wszelkie jego dobra (zostały podzielone pomiędzy stronników cesarza), zamordowany (1090) prawdopodobnie przez ludzi cesarza, żonaty z Odą – córką margrabiego Miśni Ottona, zmarł bezpotomnie;

(1061-1092) – Wratysław II (Vratislav II.) (1032/1035-1092) – syn Brzetysława I i Judyty ze Schweinfurtu, brat Spitygniewa II, założył (1063) biskupstwo w Ołomuńcu, pomógł cesarzowi Henrykowi IV stłumić powstanie w Saksonii (w nagrodę otrzymał Miśnię, jednak został zmuszony przez margrabiego miśnieńskiego Ekberta II do wycofania się z niej), uczestnik (1081) włoskiej wyprawy cesarza (lojalny sojusznik), swoje zasługi otrzymał (1085) w Moguncji od cesarza Henryka IV dożywotni tytuł króla czeskiego i polskiego (w tym czasie do Czech prawdopodobnie należała Małopolska z Krakowem, zaś polski książę Władysław Herman płacił królowi czeskiemu trybut za Śląsk), koronowany (1085/86) na zamku w Pradze przez arcybiskupa trewirskiego Egilberta (posłużył się koroną, którą Otton III przekazał Bolesławowi Chrobremu), cesarz dodatkowo ponownie przyznał mu we władanie Miśnię (z której po raz drugi został wyparty przez Egberta II), był trzykrotnie żonaty: pierwszą (1054) była nieznana z imienia księżniczka niemiecka, drugą (1056-1062) Adelajda – córka króla Węgier Andrzeja I, z która miał: Brzetysława (ok.1060-1100), Wratysława (1061), Judytę (bd-1086) – żonę Władysława Hermana), Ludmiłę (bd-po 1100) oraz trzeciąŚwiętosławę Swatawę (córkę Kazimierza Odnowiciela), z którą miał: Bolesława Wratysławowica (po 1062/1064-1091), Borzywoja (ok.1064-1124), Władysława (1070-1125), Sobiesława (ok.1090-1140) oraz Judytę (bd-1108) – żonę Wiprechta II. von Groitzsch;

Dynastia Wettynów

1089-1103Heinrich I. der Ältere / Henryk I (ok.1070-1103) – syn margrabiego Łużyc Dedo I. von Wettin, po śmierci ojca (1075) odziedziczył hrabstwo Eilenburga ( Marchię Łużycką, którą także władał jego ojciec, król Niemiec Henryk IV Salicki przekazał Wratysławowi II), przebywał na dworze królewskim, margrabia Łużyc (od 1081), poślubił (1102) Gertrud/Gertrudę die Jüngere von Braunschweig – córkę Ekberta I, dzięki czemu umocnił swoje prawa do Miśni, a także znacznie powiększył bazę materialną o dobra rodowe żony, miał z nią syna Henryka (1103-1123); zginął (1103) w bitwie przeciwko Słowianom nad Nysą.

1103-1123Heinrich II. / Henryk II (1103-1123) – syn Henryka I, także margrabia Łużyc (od 1103), pozostawał w konflikcie ze swoim kuzynem Konradem Wielkim (próbował on zagarnąć Miśnię i Łużyce, m.in. twierdząc, iż Henryk był faktycznie synem kucharza, a nie Henryka I), pojmał (1121) swojego rywala, niebawem zmarł, potomka nie miał;

1123-1124Wiprecht II von Groitzsch. / Wiprecht II (ok.1050-1124), syn Wiprechta I z Balsamgau, wychowywał się na dworze margrabiego Marchii Północnej Lotara II Udo w Stade (od 1060), wymienił (1070) swoje dziedziczne hrabstwo Balmsgau z Udo II na zamek Groitzsch w Osterlandzie, początkowo nie był w stanie opanować swoich nowych posiadłości i wraz z orszakiem 100 konnych rycerzy udał się do Czech, gdzie został doradcą księcia Wratysława II (jako ulubieniec cesarza Henryka IV, wspierał Wratysława w staraniach o koronę królewską), wrócił (1080) na zamek Groitzsch by walczyć po stronie Henryk IV Salickiego przeciw antykrólowi Rudolfowi Szwabskiemu, uczestnik wyprawy (1084) władcy Niemiec przeciw papieżowi Grzegorzowi VII, wyruszył także przeciw swoim przeciwnikom do Zeitz (tam zabił Vicelina von Profen wraz z siedemnastoma jego zwolennikami, a gdy Hageno von Tubichin schronił się w kościele św. Jakuba w Zeitz, rozkazał podpalić świątynię, a po ujęciu przeciwnika polecił go oślepić), w ramach pokuty odbył (1090) pielgrzymkę do Rzymu i Santiago de Compostela, założył (1091) założył koło Pegau klasztor benedyktynów św. Jakuba (poświęcony w 1096), który rozpoczął akcję kolonizacyjną nad Muldą (pierwszych osadników sprowadził z Frankonii), poparł zbrojnie (1106) króla Henryka V przeciw jego ojcu (cesarzowi Henrykowi IV), zawarł (1113) sojusz z landgrafem Turyngii hrabią Ludwigiem/Ludwikiem von Schauenburgiem (Skoczkiem) i hrabim Orlamünde Siegfriedem/ Zygfrydem von Ballenstedt jednak sojusznicy zostali pokonani przez hrabiego Hoyera I. von Mansfeld – groziła mu kara śmierci, lecz ocalił życie, rezygnując ze wszystkich swoich dóbr (do 1117 był więziony na zamku Trifels) – po uwolnieniu zdołał odzyskać utracone dobra, mianowany (1118) burgrabią Magdeburga, odkupił (1123) od cesarza Henryka V Marchię Miśnieńska i Marchię Łużycką (przeciw tej decyzji wystąpiło saskie rycerstwo pod wodzą Lotara z Supplinburga – Lotar zignorował decyzję cesarską i bezprawnie w nadał (1123) Marchię Miśnieńską Konradowi I Wettynowi, a Marchię Łużycką Albrechtowi Niedźwiedziowi), poparzony (1124) w czasie pożaru w Halle, zmarł w klasztorze św. Jakuba w Pegau, żonaty dwukrotnie: pierwszą (bd-1108) była Judyta – córka króla Czech Wratysława II, z którą miał trójkę dzieci: Wiprechta (przed 1088-1116), Henryka (ok. 1090-1135) – burgrabiego Magdeburga i margrabiego Łużyc oraz Bertę (bd-1144) – żonę margrabiego Dedo IV. von Wettina (po śmierci brata Henryka odziedziczyła dobra Groitzsch) – jako posag otrzymał od Wratysława II ziemię Nysan i okręg Budziszyna (wykupił nimi syn z uwięzienia na zamku Hammerstein nad Renem przez króla Henryka V), drugą (od 1110) była Kunigunde/Kunegunda von Weimar-Orlamünde – córka margrabiego miśnieńskiego Ottona I. von Weimar (wdowa po hrabim Kuno von Northeim);

1124-1129 Hermann/Herman I. von Winzenburg (1083-1137/38) – syn hrabiego Hermana lub Meginhard V. von Formbach, we wczesnej młodości został prawdopodobnie oddany na wychowanie biskupowi Hildesheim Udo von Gleichen-Reinhausen (swojemu wujowi), pod którego kierownictwem uczęszczał do szkoły katedralnej, przedstawiony (1099) cesarzowi Henryka V (póżniej jego doradca), swój tytuł wziął od swoejego zamku w Winzenburgu (na południowy wschód od Alfeld – było to lenno biskupie), członek ksiażęcej delegacji (1109) do Rzymu (w imieniu Henryka V), pierwszy landgraf (1130-38) Turyngii (po separacja od Księstwa Saksonii), w sporach synów hrabiego Widekinda I z Schwalenberga zachował neutralność, w sporze o inwestyturę stał po stronie papieża (musiał uciekać się do Austrii w swoje rodzinne strony – schronił się benedyktyńskim opactwie Göttweig, które kiedyś hojnie obdarował), po śmierci wuja (1122) Hermanna III von Reinhausen przejął jego dobra, wszedł w spór (1130) ze swoim wasalem Burchard I von Loccum (przyjacielem cesarza Lotara III) w związku z budową zamku (kazał go zamordować na przykościelnym cmentarzu), skazany (1130) na utratę wszytskich godności i lenności, stawił opór swoim synom: Hermannowi II i Henrykowi, cesarzowi i książętom, długo bronił się w Winzenburgu przed armią wysłaną przeciw niemu, poddał się (1130) i został uwięziony w zamku Blankenburg am Harz, zwolniony (1134) otrzymał zadania obronne w Holsztynie (został dowódcą twierdzy Segeberg i tam zmarł, był dwukrotnie żonaty: pierwszą żoną była hrabina z Eversteinów, z którą miał dwoje dzieci: Sophie/Zofię (ok.1105-1160) – żonę margrabiego brandenburskiego Albrechta I Bear / Albrechta Niedźwiedzia) oraz Konrada (bd), drugą była Hedwig von Assel-Woltingerode – córka hrabiego XX, miał z nią: Beatrix (bd-1160) – zakonnicę w Neuenheerse (1123) i w Quedlinburgu (1138), Hermanna (ok.1110-1152), Mathilde/Matyldę (Juttę) (bd-1155) – żonę margrabiego Lotara Udo IV. von Stade oraz Heinricha (1110/15-1146) – hrabiego Asselburga;

1123-1156Konrad der Große / Konrad Wielki (bd-1157) – syn hrabiego Thimo von Wettin, posiadacz niewielkiego hrabstwa Wettinu (razem z bratem Dedo), odziedziczył (ok.1116) po zmarłym bez męskich potomków kuzynie Ditrichu I./Dytryku von Wettin hrabstwo Brehny, wkrótce też przejął posiadłości po zmarłym bracie (w tym jego połowę Wettinu oraz hrabstwo Camburga), zyskał prawa i do dziedziczenia po ostatni przedstawicielu starszej linii Wettynów Henryku II (margrabim Miśni i Łużyc) jednak cesarz Henryk V nadał je Wiprechtowi z Grotizsch, z czym nie zgodził się książę Lotar z Supplinburga, zbrojnie występując przeciwko cesarzowi (wprowadził sprzyjającego mu Konrada do Miśni, a potem jako król Niemiec potwierdził (1125) oficjalnie posiadanie przez Konrada lenna miśnieńskiego), stopniowo poszerzał granice swej marchii (obszary Wettynów sięgały od rzeki Saale po Łużyce), po bezpotomnej śmierć Henryka z Groitzsch otrzymał marchię łużycką i Groitzsch, dzięki związaniu się z kolejnym królem, Konradem III Hohenstaufem poszerzył też włości w Górnych Łużycach (w ten sposób uniezależniał się od książąt saskich, a nawet królów), aktywnie uczestniczył w działaniach dyplomatycznych i militarnych swoich czasów (udział w wyprawie Lotara III do Italii, w wojnie (1138) przeciwko Albrechtowi Niedźwiedziowi, nieudanej wyprawie (1146) Konrada III przeciwko Polsce – w celu przywrócenia na tron Władysława Wygnańca, w krucjacie połabskiej (1147), wzniósł klasztor Lauterberg, podzielił (1146) swoje włości między synów. Otton otrzymał Miśnię, DytrykŁużyce, Henryk – Wettin, DedoGroitzsch, a Fryderyk – Brehnę, wstąpił (1256) do klasztoru Lauterberg, gdzie wkrótce potem zmarł, był żonaty (ok.1119) z Luitgardą/Lutgardą – córką hrabiego Albrechta von Ravenstein, miał z nią sześciu synów i sześć córek: Heinricha/Henryka (ok.1120-bd), Ottona (1125-1190), Odę (ok.1121-1137) – zakonnicę w Gerbsted, Berthę/Bertę Bertę (ok.1123-1190) – zakonnicę w Gerbsted, Dietricha/Dytryka (ok.1125/6-1185), Gertrudę (ok.1135-1180/91) – żonę hrabiego Günthera II. von Schwarzburg, Adeheid/Adelę (ok.1137-bd) – żonę króla Danii Swena III i hrabiego Adalberta III. von Ballenstedt, Heinricha/Henryka (1142–1181) – hrabiego Wettin, Dedo (ok.1130-1190) – hrabiego Groitzsch (potem margrabiego Łużyc), Sophie/Zofię (ok.1130-1190) – żonę hrabiego Gebharda I. Burghausena, Agnieszkę (ok.1140-1203) – zakonnicę w Quedlinburgu oraz Friedricha/Fryderyka (1142/45-1182) – hrabiego Brehny;

1157-1190Otto der Reiche / Otto Bogaty (1125-1190) – syn Konrada Wielkiego, fundator klasztoru Altenzelle jako nekropolii rodzinnej, na swoich ziemiach promował osadnictwo, dbał o rozwój miast (w jego czasach poświadczone są prawa miejskie Lipska), szczególnie troszczył się o górnictwo srebra (złoża w Rudawach – w związku z czym założył miasto Freiberg), toczył spory z landgrafem Turyngii Ludwikiem III Pobożnym (z niewoli uwolnił go cesarz Fryderyk I Barbarossa, razem z braćmi uczestniczył w wojnach przeciwko Henrykowi Lwu, uwięziony przez syna Albrechta, uwolniony na rozkaz cesarski – spór w rodzinie zakończył (1189) król niemiecki Henryk VI, żonaty (1147-1190) z Jadwigą – córką margrabiego brandenburskiego Albrechta Niedźwiedzia, miał z nią: Albrechta/Albrechta (1158-1195), Adelheid/Adelajdę (1160-1211) – żonę króla Czech Przemysła Ottokara I, Dietricha/Dytryka (1162-1221) oraz Sophię/Zofię (bd) – żonę księcia hradeckiego i ołomunieckiego Oldrzycha;

1190-1195Albrecht I. der Stolze / Albrecht I Pyszny (1158-1195) – syn Ottona Bogatego, ojciec postanowił, że ze względu na jego ostry i nieprzewidywalny charakter, pominie go przy sukcesji uczynił swym głównym dziedzicem jego młodszego brata (Dytryka I), co wywołało protesty – w spór zaangażował się nawet król niemiecki Henryk VI (spory trwały aż do śmierci), żoną była Zofia – córka księcia czeskiego Fryderyka (brata króla Czech Przemysła Ottokara I), ich jedynym dzieckiem była Krystyna (1190-1251) – żona Hartmanna IV Lobdeburg-Elsterberg;

1195-1197Henryk VI Hohenstauf (1165-1197) – syn cesarza Fryderyka Barbarossy, po śmierci Albrechat I Pysznego jako władca Pleißenlandu zdecydował się nie oddawać Miśni Dytrykowi, ale włączyć pod swoją bezpośrednią władzę (zdawało się, że w ten sposób rosnąca potęga Wettynów została złamana, czemu przeszkodziła śmierć cesarza);

1197-1221Dietrich I. der Bedrängte / Dytryk I Zgnębiony (ok.1179-1221) – syn Ottona Bogatego, umocnił swoją pozycję zręcznie lawirując w sporach o tron niemiecki między Filipem Szwabskim, Ottonem IV Welfem i Fryderykiem II, po śmierci (1210) margrabiego Łużyc Konrada II (ostatniego z bocznej linii Wettinów) przyłączył Łużyce Dolne (łącząc w ten sposób włości Wettinów podzielone ponad pół wieku wcześniej), dbał o rozwój miast, zorganizował administrację krajową, nie miał skrupułów w egzekwowaniu siłą swych książęcych uprawnień (wywołało to powstanie w Lipsku w 1216), żonaty (1197-1303) z Juttą – córką Hermanna I. von Thüringen i miał z nią dzieci: Hedwig/Jadwigę/(bd-1249) – żonę Dietricha IV. von Kleve, Ottona (1215), Sophia/Zofię (bd-1280) – żonę hrabiego Heinricha von Henneberg-Schleusingen, Juttę (bd), Heinricha/Henryka (1215-1288), miał także nieślubnych synów: Konrada (bd) – zakonnika w klasztorze Kloster Petersberg, Heinricha (bd-1259) – proboszcza parafii katedralnej w Miśni, Dietricha (1190-1272) – biskupa Naumburga;

1221-1288Heinrich III. der Erlauchte / Henryk III Dostojny (ok.1215-1288) – syn Dietricha I., po śmierci ojca (1221) znalazł się pod opieką wuja landgrafa Turyngii Ludwika IV, a po jego śmierci (1227) księcia saskiego Albrechta I, uczestnik (1237) krucjaty przeciw Prusom, popadł (1229) w konflikt z margrabiami brandenburskimi Janem I i Ottonem III o tereny na wschód od Berlina (po sześcioletniej wojnie musiał z nich zrezygnować) – udało mu się jedynie zyskać teren wokół Szydłowa (na którym założył miasto Fürstenberg), w czasie walk między cesarstwem a papiestwem stanął po stronie władcy Niemiec (w zamian za poparcie cesarz Fryderyk II przyznał (1242) mu prawo do Turyngii i Saksonii), dopiero po wycofaniu się króla Konrada IV z Niemiec uznał władzę Wilhelma z Holandii, walczył (1247) o Turyngię z Zofią Brabancką, córką Ludwika IV Świętego i małżonką Henryka II brabanckiego oraz z hrabią Zygfrydem anhalckim (w wyniku wojny musiał oddać Hesję synowi Zofii Henrykowi I), którą utrzymał podobnie jak i palatynat saski, był trzykrotnie żonaty: pierwszą (1234-1243) była Konstancja, córka księcia austriackiego Leopolda VI., der Glorreiche/awny, z tego małżeństwa pochodziło dwóch synów: Albrechta (1240-1314/15) i Dietricha/Dytryka (1242-1285) – landgrafa Turyngii i margrabiego Landsbergu, drugą (1244/45-1268) była Agnieszka – córka króla Czech Wacława I (małżeństwo było bezdzietne), trzecią (1268/75) była córka ministeriała Elżbieta Maltitz – z tego związku miał: Jadwigę (bd) – zakonnicę w Weißenfels, Adelę/Adeheid (bd) – zakonnicę w Weißenfels : Fryderyka (1273-1416) – Pana na Dreźnie, Hermana (bd) oraz Henryka Długiego/Heinricha der Lange(1283);

1288Albrecht II., der Entartete / Albrecht II Wyrodny (ok.1240-1314), syn Henryka III, landgraf (od 1265) Turyngiioraz palatyn saski (z miastami Sangerhausen i Allstedt), popadł w konflikt (lata 80.) ze starszymi synami, Fryderykiem i Dytrykiem (zwanym Diezmannem) – konflikt wywołany był jego planami, by zapewnić następstwo po sobie Albrechtowi zwanego Apitz (synowi ze związku z Kunegundą,), dopuścił do współrządów Fryderyka (spór wykorzystał bratanek Fryderyk Tuta i opanował Miśnię), spory w rodzinie wywołane przez niego doprowadziły szybko do rozpadu państwa Wettinów – mający problemy finansowe sprzedał (1291) Askańczykom (margrabiom brandenburskim) margrabstwo Landsbergu (przy proteście synów), formalnie (1291) zrzekł się Miśni na rzecz Fryderyka, ale nowy król Niemiec Adolf z Nassau ogłosił, że jako opuszczone lenno po śmierci Tuty winna ona przypadać bezpośrednio pod jego władzę (po kilkuletniej wojnie Adolf zdołał pokonać i wyrugować z Miśni synów Albrechta), sprzedał Adolfowi Turyngię (pomimo zawartego rok wcześniej układu z synem Diezmannem, zgodnie z którym ten miał po nim ją dziedziczyć), słowem roztrwonił dziedzictwo po ojcu (stąd przydomek „Wyrodny”), trzykrotnie żonaty: pierwsza (1254/56-do 1270) była Małgorzata – córka cesarza Fryderyka II, z którą miał dzieci: Heinricha/Henryka (1256-1282), Fryderyka (1257-1323), Dytryka (1260-1307), Agnes/Agnieszkę (przed 1264-1332) – żonę księcia Heinrich von Braunschweig-Lüneburg (Dziwaka), drugą (1271-1286) była dawną dwórką Małgorzaty, Kunigunde/Kunegunda von Eisenberg, z którą miał dzieci: Elisabeth/Elżbietę (przed 1270-1326) – żonę Heinricha II. von Frankenstein oraz Albrechta „Apitza” (przed 1270-1301/5) – Pana na Tennebergu;

1288-1288Friedrich Tuta / Fryderyk Tuta (1269-1291) – syn Dietricha/Dytryka (ur.1242), wnuk Henryka III, margrabia (od 1285) Landsbergu (część posiadłości sprzedał arcybiskupstwu Magdeburga), opanował część Miśni i Łużyc (1288) – Łużyce już wkrótce jednak utracił na rzecz kuzyna, Diezmanna (ten również otrzymał część Landsbergu), pragnął na powrót połączyć wszystkie ziemie Wettinów pod jednym panowaniem, na przeszkodzie w realizacji tego celu stanęła jednak jego wczesna, żonaty (1277-1288) z Katarzyną – córką księcia Dolnej Bawarii Heinrich III von Wittelsbach, jego jedyny syn zmarł w niemowlęctwie, mieli ponadto córkę Elżbietę;

(1291) 1307-1323Friedrich I. der Freidige / Fryderyk I Dzielny (1257-1323) – syn Albrechta I, pretendent (ok. 1268) do tronu po wygasłej męskiej linii Hohenstaufów (z inicjatywy matki Małgorzaty, córki Fryderyka II Hohenstaufa), z bratem Dytrykiem (zwanym Diezmannem) wystąpił przeciwko ojcu (co skończyło się wojną) – jej przyczyną były starania tego ostatniego o uznanie za spadkobiercę ich młodszego brata przyrodniego (w efekcie ojciec musiał przyznać (1281) starszym braciom palatynat saski, a później (1289/90) zgodzić się na dopuszczenie do współrządów oraz oddać im część Miśni – zrealizowaniu tego ostatniego postanowienia zapobiegł kuzyn Fryderyk Tuta, który opanował ten teren), razem z bratem opanował (1291) Miśnię (ojcu pozostawili wyłącznie Landsberg) i zgodnie z układem przejął ją (Diezmann otrzymał tzw. Osterland), popadł (1292) w konflikt z królem Niemiec Adolfem z Nassau (ten zgłaszał roszczenia wobec Miśni, uważając, że po śmierci Tuty powinna ona powrócić jako opuszczone lenno do cesarstwa) przegrał (1296) i musiał opuścić Miśnię, udając się do Henryka Karynckiego (swego szwagra) – towarzysząc mu w podróżach do Włoch, Wiednia i Pragi, współpracował z opozycją wobec króla Adolfa by po jego śmierci (1298) podjąć wojnę przeciwko jego następcy Albrechtowi I Habsburgowi, ostatecznie został jedynym władcą Miśni i Turyngii (także w wyniku odsunięcia od władzy żyjącego wciąż ojca), prowadził walki z niektórymi miastami oraz z Brandenburgią – jego władzę nad Miśnią i Turyngią ostatecznie uznał (1310) nowy król Niemiec Henryk VII Luksemburski, przegrał walki o Landsberg i Łużyce toczone z Brandenburgią (Fryderyk schwytany przez margrabiego Waldemara musiał zgodzić się (1312) na odstąpienie od swych roszczeń do tych terytoriów oraz zapłacenie wysokiego okupu za swoją wolność), dwukrotnie żonaty: pierwszą (1286-1293) była Agnieszka – córka hrabiego Gorycji i Tyrolu księcia Karyntii Meinharda II, z tego małżeństwa pochodził syn Fryderyk (-1315), który zginął jeszcze za życia ojca w 1315, drugą (1300-1323) była Elisabeth/Elżbieta von Lobdeburg-Arnshaugk, z którą miał córkę Elżbietę (bd-1390) – żonę landgrafa Hesji Henryka II Żelaznego oraz syna Fryderyka (1310-1349);

1293-1298Adolf von Nassau / Adolf z Nassau (1250-1298) – syn hrabia Nassau Walrama II, początkowo służył Rudolfowi I Habsburgowi i arcybiskupowi Kolonii, dzięki poparciu arcybiskupa kolońskiego Zygfryda II został (1292) po śmierci Rudolfa następcą na tronie niemieckim, Próbował prowadzić własną politykę dynastyczną – zakupił (1294) od landgrafa Turyngii Albrechta II jego ziemie obejmujące Turyngię i Miśnię, zaocznie zdetronizowany na sądzie w Moguncji, żonaty z Imaginą (1270-1298) – córką Gerlacha I von Isenburg: miał z nią dzieci: Henryka (bd), Ruprechta (1304) – hrabiego von Nassau, Gerlacha (1288-1361) – hrabiego von Nassau, Adolfa (1292-1294), Walrama (1294-po 1324), Adelheid/Adelajdę (bd-1338) – opatkę w klasztorze w Klarenthal, Imaginę (bd), Mechthild/Matyldę (bd-1323) – żonę księcia bawarskiego Rudolfa I Wittelsbacha;

1298-1307Albrecht I. / Albrecht I Habsburg () – syn Rudolfa I Habsburga, dziedzic Księstwa Austrii po wymarłych Babenbergach otrzymał (1282) w lenno od ojca (za zgodą elektorów Rzeszy), wybrany jako antykról (1298) przeciwko królowi Adolfowi von Nassau, po zwycięstwie w bitwie pod Göllheim jedynowładca Rzeszy, próbował zdobyć dla Habsburgów sukcesję hrabstw Holandii i Zelandii w Niderlandach (na tym tle doszło do konfliktu z elektorami-arcybiskupami Moguncji Gerardem II z Eppsteinu, Kolonii Wigboldem z Holte i Trewiru Dietrichem von Nassau oraz palatynem Renu Rudolfem I Wittelsbachem – w reakcji na próbę pozbawienia go tronu król odpowiedział odebraniem majątków królewskich, które elektorzy bezprawnie zajęli, oraz anulowaniem ceł nałożonych (od 1250) na kupców i szlachtę w Nadrenii, co znacznie osłabiło siłę nadreńskich elektorów), prowadził politykę popierania miast i obrony chłopów, zawarł sojusz (1295) z przeciwnikiem papieża Bonifacego VIII, królem Francji – Filipem IV, zmienił politykę wobec Bonifacego, licząc na możliwość koronowania się na cesarza, zerwał przyjazne stosunki z Francją , popierał sukcesję Andegawenów, podopiecznych papieża, na Węgrzech, nadał Czechy w lenno swojemu synowi, Rudolfowi III – niebawem zmarł (1307) i przejęcie władzy w Czechach przez Habsburgów nie udało się, wyprawił (1307) się do Turyngii przeciw landgrafowi Fryderykowi I (jego poprzednik Albrechta – Adolf z Nassau, wykupił kraj od poprzedniego władcy, landgrafa Albrechta II Wyrodnego, ale ten ostatni został usunięty z tronu), próbował przywrócić zależnego od Korony władcę, lecz został pokonany w bitwie pod Luckau), zginął zamordowany przez bratanka Jana Parricidę, był żonaty (1274) z Elżbietą – córką hrabiego Tyrolu Meinharda II i miał z nią razem siedmiu synów i pięć córek: Annę (przed 1280-1327) – żonę margrabiego brandenburskiego Hermana i księcia wrocławskiego Henryka VI Dobrego, Agnieszkę (1280-1364) – żonę króla Węgier Andrzeja III, Rudolfa (1282-1307) – księcia Austrii i króla Czech, Elżbietę (ok.1293-1352) – żonę księcia Lotaryngii Fryderyka IV Wojownika, Fryderyka (1289-1330) – księcia Austrii (antykróla niemieckiego), Leopolda (1290-1326) – księcia Austrii, Katarzynę (1295-1323) – żonę księcia Kalabrii Karola Andegaweńskiego, Albrechta (1298-1358) – księcia Austrii, Henryka (1298-1327), Meinharda (1300), Ottona (1301-1339) – księcia Austrii oraz Juttę (1302-1329) – żonę hrabiego Ludwika VI von Öttingen;

1323-1349Friedrich II. der Ernsthafte / Fryderyk II Poważny (1310-1349) – syn Fryderyk I, pod opieką matki Katarzyny z Lobdeburg-Arnshaugk i Henryka XVI hrabiego Schwarzburga (a po śmierci tego ostatniego Henryka XII, hrabiego Plauen) jako małoletni objął trony Miśni i Turyngii, wplątany w konflikt Ludwika IV Bawarskiego i Jana Luksemburskiego o Brandenburgię, uczestnik wyprawy Ludwika Bawarskiego do Pikardii (na pomoc królowi Angli Edwardowi III w jego zmaganiach z królem Francji Filipem VI), prowadził długotrwały konflikt z wasalami i sąsiadami (szczególnie książętami Weimaru-Orlamünde oraz Schwarzburga), powiększał też swoje władztwo o kolejne terytoria zajmowane na drodze pokojowej, „partia bawarska” (1347) po śmierci Ludwika IV Bawarskiego próbowała nakłonić go do objęcia korony niemieckiej (zrezygnował z podjęcia tej próby i opuścił stronnictwo bawarskie, popierając króla czeskiego Karola IV Luksemburskiego), umacniał swoją władzę (zagrożonej wskutek wyboru (1349) na antykróla Guntera ze Schwarzburga), zawarł z Karolem IV układ (1348) w Budziszynie, na mocy którego obaj mieli nie rościć pretensji do swoich terytoriów, żonaty (1329-1346) z Mechthild/Mathilde/Matyldą – córką cesarza Ludwika IV Bawarskiego i miał z nią: Elisabeth/Elżbietę (1329-1375) – żonę burgrabiego Norymbergi Fryderyka V Hohenzollerna, Friedricha (1330), Fryderyka (1332-1381), Baltazara (1336-1406), Beatrix (1339-1399) – zakonnicę w Weißenfels, Ludwiga/Ludwika (1341-1382) – biskupa Halberstadt, Bambergu, arcybiskupa Moguncji i Magdeburga, Wilhelma (1343-1307), Annę (1345-1363) – zakonnicę w Seußlitz oraz Clarę (1345);

(1349-1381)Friedrich III. der Strenge / Fryderyk III Srogi (1332-1381) – syn Fryderyka II, zgodnie z życzeniem ojca niedzielenia jego dziedzictwa na części, przejął wraz z młodszymi braćmi Wilhelmem i Baltazarem rządy w Miśni i Turyngii – faktyczną władzę posiadał najstarszy Fryderyk (jednocześnie sprawował kuratelę nad rodzeństwem), ostatecznie podzielił (1379) terytorium: Baltazarowi przypadła Turyngia, Wilhelmowi Miśnia, reszta Fryderykowi (w tym tzw. Osterland) – najważniejsze terytoria miały pozostawać pod wspólną kontrolą, dążył do ochrony swego terytorium przed zakusami Luksemburgów, poszerzał zasięg terytorialny władztwa Wettinów (zbrojnie uzyskał dużą część wójtostwa Plauen, kilka innych (leżących pośrodku posiadłości Wettinów) zhołdował, przyłączył Koburg we Frankonii, przejął od Wittelsbachów Dolne Łużyce (dzięki zrzeczeniu się ich na rzecz Karola IV Luksemburskiego zdobył środki finansowe, dzięki którym wykupił Leisnig), żonaty z (1346-1381) z Katharina/Katarzyną – córką Heinricha VIII. von Henneberg-Schleusingen, miał z nią dzieci: Friedricha (1350), Friedricha (1370-1428) – palatyna saskiego, margrabiego Miśni, księcia saskiego i elektora Rzeszy Niemieckiej, Wilhelma (1371-1425) oraz Jerzego (1380-1401);

1349-1382Balthasar / Baltazar (1336-1406) – syn Fryderyka II, uczestnik licznych wojen, m.in. wojny stuletniej, w wyniku podziału spadku po ojcu przypadła mu Miśnia, dwukrotnie żonaty: pierwszą (1374-1391) była Margaretha/Małgorzata – córka Albrechta von Nürnberg, drugą (bd) Anna von Sachsen – córka elektora saskiego Wacława (z dynastii Askańczyków), z Małgorzatą miał dwójkę dzieci: Annę (bd-1395) – żonę elektora saskiego Rudolfa III (brata jej macochy) oraz Fryderyka (1384-1440) – landgrafa Turyngii;

1349-1407Wilhelm I Jednooki (1343-1307) – syn Fryderyka II, sprawował rządy wraz z braćmi (Fryderykiem i Baltazarem), na mocy układu w Chemnitz (1382) otrzymał Marchię Miśnieńską, w imieniu Jodoka z Moraw zarządzał (od 1395) Marchią Brandenburską, likwidował drobne posiadłości wewnątrz Marchii Miśnieńskiej, opierał się ekspansji Luksemburgów, pozyskał dobra Colditz (skąd usunął burgrabiów Dohna), wspierał katedrę w Miśni, był dwukrotnie żonaty: pierwszą (bd-1400) była Elżbieta – córka margrabiego morawskiego Jana Henryka luksemburskiego, drugą była Anna (bd-1426) – córka księcia Otto I. von Braunschweig-Göttingen, jego dobra odziedziczyli bratankowie: Fryderyk I Kłótnik i Wilhelm II Bogaty ponieważ oba małżeństwa były bezpotomne;

1381-1425Wilhelm II. der Reiche / Wilhelm II Bogaty (1371-1425) – syn Fryderyk III, na mocy układu (1382) w Chemnitz otrzymał wraz z braćmi Fryderykiem i Jerzym (zm. 1401) Osterland i Landsberg, a po śmierci (1407) margrabiego Wilhelma I Jednookiego także część Miśni, otrzymał większość Osterlandu w wyniku kolejnego podziału (1411), zamienił (1423) z bratem Jenę na Lipsk, uczestniczył (1420) w wyprawie brata przeciw husytom, ożenił się z Amelią – córka Siemowita IV mazowieckiego, małżeństwo okazało się bezdzietne;

1381-1423Friedrich IV. der Streitbare / Fryderyk I (IV) Kłótnik (1370-1428) – syn Fryderyk III, po śmierci ojca otrzymał tytuły margrabiego Miśni i landgrafa Turyngii jednak faktycznie nie panował, w wyniku podziału wspólnie z bratem Wilhelmem otrzmali niewielkie terytorium z Lipskiem i Altenburgiem (nie zrzekli się tytułów ale nie sprawowali władzy w Miśni i Turyngii), powiększał swoje włości poprzez zakup kolejnych terytoriów w Turyngii i Frankonii, uczestniczył w licznych wojnach (m.in. wspomagał zakon krzyżacki w walce przeciwko Jagielle), zaangażował się w politykę antyluksemburską (gdy król czeski Wacław IV Luksemburski wydał za mąż za króla Anglii Ryszarda II obiecaną mu wczesniej córkę Annę), objął (1407) panowanie w margrabstwie Miśni, zawarł układ (1410) z kuzynem Fryderykiem IV (który w 1406 r. odziedziczył Turyngię po śmierci jego ojca Baltazara, stryja Fryderyka), podzielił się z bratem Wilhelmem znajdującym się pod ich władzą terytorium (Fryderykowi przypadła większość Miśni), bracia wspólnie ufundowali (1409) uniwersytet w Lipsku (korzystając z obecności studentów i profesorów, którzy uciekli z Pragi), fakt przejęcia Miśni przez Fryderyka i Wilhelma potwierdził (1417) król Niemiec Zygmunt Luksemburski, uczestniczył (1420-1421) w walkach przeciwko husytom u boku Zygmunta (dzięki temu mógł dokonać (1422) kolejnych niewielkich nabytków terytorialnych), uzyskał od Zygmunta nadanie (1423) księstwa Saksonii, stając się tym samym (mimo sprzeciwów askańskich książąt Saksonii-Lauenburga) jednym z elektorów Rzeszy, uznawany twórcę potęgi rodu Wettinów, żonaty z żonaty (1402-) z Katarzyną – córką księcia Brunszwiku-Lüneburga Henryka I, ich dziećmi byli: Friedrich II./Fryderyk II Łagodny (1412- 464) – elektor saski, Sigismund/Zygmunt, (1416-1471) – biskup Würzburga, Anna (1420-1462) żona landgrafa Ludwiga I. von Hessen (Zgodnego), Katharina/Katarztyna (1421-1476) – żona kurfürsta Friedricha II. von Brandenburg (Żelaznego), Heinrich/Henryk (1422-1435), Wilhelm III./Wilhelm (1425-1482) – landgraf Turyngii.


Historia Łużyc Dolnych tutaj