Łużyce Dolne (dlnłuż. Dolna Łužyca, grnłuż. Delnja Łužica, łac. Lusatia Inferior, niem. Niederlausitz) z głównym miastem Chociebuż (dlnłuż. Chóśebuz – obecnie Cottbus) leży w większości na południu landu Brandenburgia i częściowo w landzie Saksonia, w VII wieku osiadły tu plemiona zachodniosłowiańskie Serbołużyczan, od osiadłego nad środkową Szprewą w trudno dostępnym Szprowskim Lesie plemienia Łużyczan wzięła się późniejsza nazwa całej krainy na północ od Gór Łużyckich. Z Marchi i Wschodni ej utworzonej (937) w celu podboju ziem Słowian Połabskich przez królów niemieckich wydzielono (965) Marchię Łużycką (czasowo utracono kontrolę w wyniku powstania słowiańskiego w 983), we władaniu polskim (1002-31), następnie we władaniu rodu Wettynów, brandenburskich Askańczyk ów (odkupili ją w 1303), czeskich Luksemburg ów (odkupili ją 1367) i odtąd stanowiła jeden z czterech głównych krajów Korony świętego Wacława (do 1635) – we władaniu Habsburgów (od 1526), w okresie reformacji Łużyce Dolne jako jedyny kraj we włościach habsburskich przeszedł całkowicie (oprócz klasztoru Neuzelle) na luteranizm (nie powiodły się próby rekatolizacji przez Ferdynanda I, w trakcie wojny trzydziestoletniej Łużyce Dolne były neutralne, później znacząco zostały zniszczone przez wojska szwedzkie), w wyniku pokoju praskiego prawie całe Górne i Dolne Łużyce przyłączono (1635) do Saksonii (pod panowaniem królów Polski Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa (1697-1763) w unii personalnej z Rzeczpospolitą – pamiątką z tego okresu są liczne pocztowe słupy dystansowe z herbami Polski i Saksonii i/lub monogramami królów), na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego (1815) Łużyce Dolne przyłączono do pruskiej prowincji Brandenburgia.

Margrabia Marchii Wschodniej

937-965 – Ger o I. / Ger on I (bd-965), syn Thietmar a I. – wychowawcy i doradcy saskiego księcia, a później wschodnio-frankońsko-niemieckiego króla Henryka I Ptasznika, siostrzeniec Erwina z Merseburga, jeden z najwyższych urzędników cesarza Otton a I, legat cesarski, margrabia Marchii Wschodniej, stopniowo (od 951) tracił wpływy na dworze cesarskim, organizator wyprawy (963) na Łużyczan (poddał ich władzy cesarza), pobierał od Mieszk a trybut z ziemi lubuskiej (stolica Lubusz leżała po zachodniej, łużyckiej, a więc podległej Geronowi stronie Odry), żonaty z Judytą, syn Siegfried – chrześniak cesarza Otton a I, zmarł za jego życia.

Margrabiowie Marchii Łużyckiej (Łużyc Dolnych)

965-993 – Hodo I. / Hodo n I (bd-993), krewny margrabiego Gerona I (bliskim powiernik zarówno króla Otton a I jak i i króla Otto na II, jeden z margrabiów saskich, rządzących w marchiach powstałych po podziale Marchii Wschodniej, prowadził nieustanne walki ze Słowianami, uczestnik (972) bitwy pod Cedynią (poniósł druzgocącą klęskę z wojskami księcia Polan – Mieszka I i jego brata Czcibora), żonaty (bd-993) z Frederuno – prawdopodobną córką margrabiego Christian a von Serimunt, miał z nią dzieci: Siegfrieda/ Zygfryda (bd-po 1030) – dowódcy oddziału saskiej konnicy podczas wyprawy (1018) Bolesława Chrobrego na Kijów (później zakonnik w klasztorze w Nienburgu), Hiddę (bd) – żonę hrabiego Adalbert a von Ballenstedt (wójta Hagenrode i Nienburga – protoplasty dynastii askańskiej ), Alfrinusa (bd) – zakonnika w opactwie Corvey;

993-1015 – Gero / Gero n II, syn margrabiego Miśni Thietmara, wspomagał cesarza Henryka II w walce z Bolesławem I Chrobrym, ginął podczas wyprawy (1015) przeciwko Polakom w walkach pod Krosnem Odrzańskim, żonaty z Adelajdą (nieznanego pochodzenia), miał z nią syna Thietmara;

1015-1030 – Thietma r II / Thietmar II (bd-1030), syn Gerona II, walczył z Zygfrydem – synem Hodona I (porzucił habit i próbował sięgnąć po Marchię Łużycką), utracił (1017) część Łużyc na rzecz Bolesława Chrobrego (potwierdzone (1018) pokojem w Budziszynie), zapewne brał udział w dalszych walkach z Polakami, żonaty z Rainhild ą von Beichlingen (986-1084) i miał z nią syna Hodona (bd-ok.1032) oraz córkę Odę (1017-1048) – żonę hrabiego Wilhelm a III. von Weimar i Dedo I – margrabiego Łużyc (z rodu Wettinów);

1002-1025 – Bolesław I Chrobry (967-1025), syn Mieszka I, popierał akcje misyjne Wojciecha Sławnikowica (biskupa praskiego) i Brunona z Kwerfurtu, doprowadził na tzw. zjeździe gnieźnieńskim do utworzenia polskiej metropolii kościelnej w Gnieźnie oraz biskupstw w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu i tym samym potwierdzenia pełnej samodzielności Polski przez cesarza Ottona III, popadł w konflikt (1002) z Henrykiem II Świętym, prowadząc z nim długotrwałe wojny (1002-1018), zakończone pokojem w Budziszynie i zajęciem Milska i Łużyc, zdobył (1018) Kijów – osadził na ruskim tronie swojego zięcia Światopełka I, przyłączył (1018) Grody Czerwieńskie (ponownie), król Polski (1025), żonaty czterokrotnie: pierwszą (bd-985) była N.N. (bd-985) – córka margrabiego Miśni Rygdaga (oddalona), drugą (985?-997) była N.N. (bd-oddalona 986/9) – córka (?) księcia Węgier Gejzy (matka Bezpryma (986/7-1032) – księcia Polski), trzecią była Emnilda – córka księcia słowiańskiego Dobromira (matka N.N. córki (ok.988-po 1013) – ksieni nieznanego klasztoru benedyktynek, Regelindy (ok.989-ok.1032) – żony margrabiego Miśni Hermana I, Mieszka (990-1034), N.N. córki (ok.995-1018) – żony księcia turowskiego i wielkiego księcia kijowskiego Świętopełka I oraz Ott ona (ok.1000-1033)), czwartą była Oda (996/1002-po 1018) – córka margrabiego Miśni Ekkeharda I (matki Matyld y (1018-po 1036) – narzeczonej (lub żony) księcia Szwabii Otto von Schweinfurt, miał także nałożnicę Przedsław ę Włodzimierzówn ę (bd-po 1018 r.) – córkę wielkiego księcia kijowskiego Włodzimierza I Wielkiego (uprowadzoną do Polski z Kijowa);

1025-1031 – Mieszko II (990-1034), syn Bolesława I Chrobrego, przejął władzę w Polsce po śmierci ojca (prawdopodobnie wypędził z kraju swoich dwóch braci), zorganizował (1028, 1030) dwa niszczycielskie najazdy na Saksonię, prowadził wojny obronne przeciw Niemcom, Czechom i książętom Rusi Kijowskiej, po wyprawie (1031) cesarza Konrada II oraz po ataku książąt ruskich Jarosława Mądrego i Mścisława (pomogli Bezprym owi – bratu królewskiemu osiąść na polskim tronie) uszedł do Czech, gdzie został uwięziony przez księcia Udalryka, odzyskał władzę (1032) jako książę jednej z trzech dzielnic, zjednoczył państwo (nie udało mu się odtworzyć stabilnych struktur władzy), utracił nabytki terytorialne ojca: Milsko, Łużyce, Grody Czerwieńskie, Morawy i Słowacja, pierwszy władca Polski umiejący czytać i pisać, żona Rycheza (ok.993-1063) – córka hrabiego palatyna w Lotaryngii Ezzona (po 1047 benedyktynk a w Brauweiler), matka: Kazimierz a (1016-1058) – księcia Polski, N.N. córka (bd-po 1052) – żony króla Wegier Beli I, Gertrud y (ok.1025-1108) – żony księcia Turowa, księcia nowogródzkiego, wielkiego księcia kijowskiego Izjasława I;

1030-1032 – Hodo II. / Hodo II (bd-ok.1032), syn Thietmara II, władzę objął po śmierci ojca, opierał się atakom Mieszka II, zmarł bezpotomnie;

1032-1034 – Dietrich I. / Dytryk I (990-1034), syn hrabiego Dedo I. von Wettin, zjednoczył wszystkie dobra rodu: Hassegau (1009), Schwabengau (1015), Eilenburg i Brehn ę (1017) oraz Siusili, wspierał politykę wschodnią cesarza Henryka II, a następnie Konrada II, uczestniczył w pokoju w Budziszynie, samotnie stawiał (1030) czoło królowi Polski Mieszkowi II (wg Annalisty Saxona), otrzymał (1032) od cesarza Marchię Łużycką, zamordowany przez ludzi swego szwagra, Ekkeharda II, żonaty (1010-1034) z Matyldą (ok.990-bd) – córka margrabiego Miśni Ekkeharda I, mieli siedmioro dzieci: Dedo I (1010-1075), Riddagę (1012-bd), Friedrich a/Frydery ka (1020-1084) – biskupa Münster, Gero/Gerona (1020-1089) – hrabiego Brehny, Thimo (przed 1034-1091/1118) – hrabiego Wettinu, Konrad a (1040-1069) – landgrafa Landsbergu i hrabiego Camburga oraz Hiddę/Id ę (1031/35-po 1061) – żonę księcia Czech Spitygniewa II;

1034-1046 – Ekkehard II. / Ekkehard II (ok.985-1046) – syn margrabiego Miśni Ekkeharda I, zaangażowany politycznie w walkę przeciwko schrystianizowanym państwom słowiańskim, Polsce i Czechom (wspierając Konrada II i Henryka III), walczył z księciem Brzetysławem I (wraz z Piotrem Orseolo najechał na Bawarię), brał udział w dwóch kampaniach Henryka III przeciwko księciu czeskiemu (druga z nich (1041) okazała się skuteczna), swój majątek i tytuł przekazał Henryk owi, w polityce wewnętrznej był bliskim doradcą cesarza (umacniając wschodnie rubieże Cesarstwa, założył Naumburg (Saale) – razem z bratem Hermanem wznieśli zamek i kolegiatę (późniejszą katedrę), a ponadto popierali dążenie cesarza do utworzenia w Naumburgu biskupstwa (przeniesiono z Zeitz), ożeniony z Utą von Ballenstedt, był bezdzietny, zmarł podczas epidemii (objęła znaczny obszar Saksonii) – ostatni przedstawiciel rodu Ekkehardynów;

1046-1069, 1069-1075 – Dedo I. / Dedo I (ok.1010-1075), syn Dytryka I, po śmierci ojca otrzymał hrabstwo Eilenburga, po śmierci (1046) Ekkeharda II otrzymał Marchię Łużycką od Henryka III Salickiego (także dobra w Turyngii, które później odstąpił), początkowo sojusznik cesarza (od początku lat 60. XI w. kilkakrotnie dołączał się do jego przeciwników), regent (1068-1070) w Marchii Miśnieńskiej, utracił (1069) Łużyce na rzecz syna Dedo II (zrobił to Henryk IV Salicki), po śmierci syna odzyskał je – musiał jednak pogodzić się ze stratą części dóbr rodowych, dwukrotnie żonaty: pierwszą (bd) była Oda (1017-1048) – córka margrabiego Łużyc Thietmara II i zarazem wdowa po hrabim Wilhelm ie III. von Weimar, miał z nią dzieci: Dedo II (ok.1040-1069), Adelheid/Adelajdę (bd) – żonę margrabiego Marchii Wschodniej (Austriackiej) Ernesta I Mężnego, Agnieszkę (bd) – żonę Fryderyka, hrabiego z Saksonii, drugą (1069) była Adela () – córką hrabiego Louvain Lambert I. der Bärtige, z tego małżeństwa pochodziło dwoje dzieci: Heinrich I./Henryk I (bd-1103) oraz Konrad (bd);

1069 – Dedo II. / Dedo II (ok.1040-1069), syn Dedo I, pozostawał w bliskich związkach z księciem Bawarii Ottonem II z Norhteimu, Henryk IV Salicki nadał mu Marchię Łużycką (zabierając ją uprzednio Dedo I), zamordowany (współcześni podejrzewali, że za tym mordem mogła stać macocha Adela), zmarł bezpotomnie;

1076-1081 – Vratislav II. von Böhmen / Wratysław II (1032/1035-1092) – syn Brzetysława I i Judyty ze Schweinfurtu, brat Spitygniewa II, założył (1063) biskupstwo w Ołomuńcu, pomógł cesarzowi Henrykowi IV stłumić powstanie w Saksonii (w nagrodę otrzymał Miśnię, jednak został zmuszony przez margrabiego miśnieńskiego Ekberta II do wycofania się z niej), uczestnik (1081) włoskiej wyprawy cesarza (lojalny sojusznik), swoje zasługi otrzymał (1085) w Moguncji od cesarza Henryka IV dożywotni tytuł króla czeskiego i polskiego (w tym czasie do Czech prawdopodobnie należała Małopolska z Krakowem, zaś polski książę Władysław Herman płacił królowi czeskiemu trybut za Śląsk), koronowany (1085/86) na zamku w Pradze przez arcybiskupa trewirskiego Egilber ta (posłużył się koroną, którą Otto n III przekazał Bolesławowi Chrobremu), cesarz dodatkowo ponownie przyznał mu we władanie Miśnię (z której po raz drugi został wyparty przez Ekberta II), był trzykrotnie żonaty: pierwszą (1054) była nieznana z imienia księżniczka niemiecka, drugą (1056-1062) Adelaj da – córka króla Węgier Andrzeja I, z która miał: Brzetysława (ok.1060-1100) – księcia Czech, Wratysława (1061), Judyt ę (bd-1086) – żonę Władysława Hermana), Ludmiłę (bd-po 1100) oraz trzecią – Świętosławę Swatawę (córkę Kazimierza Odnowiciela), z którą miał: Bolesław a Wratysławowi ca (po 1062/1064-1091), Borzywoja (ok.1064-1124) – księcia Czech, Władysława (1070-1125) – księcia Czech, Sobiesława (ok.1090-1140) – księcia Czech oraz Judyt ę (bd-1108) – żonę Wiprechta z Grójca;

Dynastia Wettynów

1081-1103 – Heinrich I. der Ältere / Henryk I (ok.1070-1103), syn Dedo I. von Wettin, po śmierci ojca (1075) odziedziczył hrabstwo Eilenburga, przebywał na dworze królewskim, margrabia Łużyc (od 1081), poślubił (1102) Gertrud/Gertrudę die Jüngere von Braunschweig – córkę Ekberta I, dzięki czemu umocnił swoje prawa do Miśni, a także znacznie powiększył bazę materialną o dobra rodowe żony, miał z nią syna Henryka (1103-1123); zginął (1103) w bitwie przeciwko Słowianom nad Nysą.

1103-1123 – Heinrich II. / Henryk II (1103-1123) – syn Henryka I, pozostawał w konflikcie ze swoim kuzynem Konradem Wielkim (próbował on zagarnąć Miśnię i Łużyce, m.in. twierdząc, iż Henryk był faktycznie synem kucharza, a nie Henryka I), pojmał (1121) swojego rywala, niebawem zmarł, potomka nie miał;

1123-1124 – Wiprecht II. von Groitzsch / Wiprecht II (ok.1050-1124), syn Wiprechta I z Balsamgau, wychowywał się na dworze margrabiego Marchii Północnej Lotara II Udo w Stade (od 1060), wymienił (1070) swoje dziedziczne hrabstwo Balmsgau z Udo II na zamek Groitzsch w Osterlandzie, początkowo nie był w stanie opanować swoich nowych posiadłości i wraz z orszakiem 100 konnych rycerzy udał się do Czech, gdzie został doradcą księcia Wratysława II (jako ulubieniec cesarza Henryka IV, wspierał Wratysława w staraniach o koronę królewską), wrócił (1080) na zamek Groitzsch by walczyć po stronie Henryk IV Salic kiego przeciw antykrólowi Rudolfowi Szwabskiemu, uczestnik wyprawy (1084) władcy Niemiec przeciw papieżowi Grzegorzowi VII, wyruszył także przeciw swoim przeciwnikom do Zeitz (tam zabił Vicelina von Profen wraz z siedemnastoma jego zwolennikami, a gdy Hageno von Tubichin schronił się w kościele św. Jakuba w Zeitz, rozkazał podpalić świątynię, a po ujęciu przeciwnika polecił go oślepić), w ramach pokuty odbył (1090) pielgrzymkę do Rzymu i Santiago de Compostela, założył (1091) założył koło Pegau klasztor benedyktynów św. Jakuba (poświęcony w 1096), który rozpoczął akcję kolonizacyjną nad Muldą (pierwszych osadników sprowadził z Frankonii), poparł zbrojnie (1106) króla Henryka V przeciw jego ojcu (cesarzowi Henrykowi IV), zawarł (1113) sojusz z landgrafem Turyngii hrabią Ludwigiem/Ludwikiem von Schauenburgiem (Skoczkiem) i hrabim Orlamünde Siegfriedem/ Zygfrydem von Ballenstedt jednak sojusznicy zostali pokonani przez hrabiego Hoyer a I. von Mansfeld – groziła mu kara śmierci, lecz ocalił życie, rezygnując ze wszystkich swoich dóbr (do 1117 był więziony na zamku Trifels) – po uwolnieniu zdołał odzyskać utracone dobra, mianowany (1118) burgrabią Magdeburga, odkupił (1123) od cesarza Henryka V Marchię Miśnieńska i Marchię Łużycką (przeciw tej decyzji wystąpiło saskie rycerstwo pod wodzą Lotara z Supplinburga – Lotar zignorował decyzję cesarską i bezprawnie w nadał (1123) Marchię Miśnieńską Konradowi I Wettynowi, a Marchię Łużycką Albrechtowi Niedźwiedziowi), poparzony (1124) w czasie pożaru w Halle, zmarł w klasztorze św. Jakuba w Pegau, żonaty dwukrotnie: pierwszą (bd-1108) była Judy ta – córka króla Czech Wratysława II, z którą miał trójkę dzieci: Wiprechta (przed 1088-1116), Henryk a (ok. 1090-1135) – burgrabiego Magdeburga i margrabiego Łużyc oraz Bert ę (bd-1144) – żonę margrabiego Dedo I V. von Wettina (po śmierci brata Henryka odziedziczyła dobra Groitzsch) – jako posag otrzymał od Wratysława II ziemię Nysan i okręg Budziszyna (wykupił nimi syn z uwięzienia na zamku Hammerstein nad Renem przez króla Henryka V), drugą (od 1110) była Kunigunde/Kunegunda von Weimar-Orlamünde – córka margrabiego miśnieńskiego Otton a I. von Weimar (wdowa po hrabim Kuno von Northeim);

1123-1131 – Albrecht der Bär / Albrecht Niedźwiedź/ Albrecht (1100-1170), hrabia von Ballenstedt (1123-1170), książę von Sachsen (1138-1142), hrabia von Weim ar-Orlamünde (od 1134-1170) jako Albrecht von Ballenstedt – wnuk Magnus a Billunga (ur.1072), jako margrabia marchii pogranicznej zdobył dla Marchii z iemi ę p rzegnic ką / Prignitz (na prawym brzegu Łaby), zorganizował (1147) tzw. krucjatę połabską, przejął ziemię Stodoran (po śmierci (1150) ostatniego księcia Przybysława Henryka), zdobył (1157) Brennę (zmienił nazwę na Brandenburg i uczynił ośrodkiem marchii askańskiej), utworzył (1157) z Marchii Północnej (zwanej od tej chwili Starą Marchią) i podbitych ziem: „Marchii Środkowej” / Mittelmark i Marchii Wkrzańskiej / Uckermark) nową Marchię Brandenburską, od tego czasu margrabia von Brandenburg (1157-1170) zwał się już Albrecht em I. von Brandenburg;

1131-1135 – Heinrich III. von Groitzsch / Henryk III (1090-1135), syn Wiprecht a II, burgrabia (1118) Magdeburga, po ojcu odziedziczył jedynie hrabstwo Groitzsch oraz zdołał utrzymać się w Budziszynie stanowiącym wiano jego matki (nie objął po nim margrabstw Łużyc i Miśni, gdyż dostały się one w ręce stronników Lotara z Supplinburga: Konrada Wielkiego oraz Albrechta Niedźwiedzia), toczył nieustające wojny z Konradem, towarzyszył (1126) Lotarowi w wyprawie do Czech, Marchię Łużycką otrzymał w miejsce odsuniętego Albrechta Niedźwiedzia, ufundował (1133) klasztor Bürgel (wraz z żoną), zmarł nie pozostawiając męskiego potomka;

1136-1157 – Konrad der Große / Konrad Wielki (ok.1098-1157) – syn hrabiego Thim o von Wettin, posiadacz niewielkiego hrabstwa Wettinu (razem z bratem Dedo), odziedziczył (ok.1116) po zmarłym bez męskich potomków kuzynie D itrichu I./Dytryku von Wettin hrabstwo Brehny, wkrótce też przejął posiadłości po zmarłym bracie (w tym jego połowę Wettinu oraz hrabstwo Camburga), zyskał prawa i do dziedziczenia po ostatni przedstawicielu starszej linii Wettynów Henryku II (margrabi m Miśni i Łużyc ) jednak cesarz Henryk V nadał je Wiprechtowi z Grotizsch, z czym nie zgodził się książę Lotar z Supplinburga, zbrojnie występując przeciwko cesarzowi (wprowadził sprzyjającego mu Konrada do Miśni, a potem jako król Niemiec potwierdził (1125) oficjalnie posiadanie przez Konrada lenna miśnieńskiego), stopniowo poszerzał granice swej marchii (obszary Wettynów sięgały od rzeki Saale po Łużyce), po bezpotomnej śmierć Henryka z Groitzsch otrzymał marchię łużycką i Groitzsch, dzięki związaniu się z kolejnym królem, Konradem III Hohenstaufem poszerzył też włości w Górnych Łużycach (w ten sposób uniezależniał się od książąt saskich, a nawet królów), aktywnie uczestniczył w działaniach dyplomatycznych i militarnych swoich czasów (udział w wyprawie Lotara III do Italii, w wojnie (1138) przeciwko Albrechtowi Niedźwiedziowi, nieudanej wyprawie (1146) Konrada III przeciwko Polsce – w celu przywrócenia na tron Władysława Wygnańca, w krucjacie połabskiej (1147), wzniósł klasztor Lauterberg, podzielił (1146) swoje włości między synów. Otton otrzymał Miśnię, Dytryk – Łużyce, Henryk – Wettin, Dedo – Groitzsch, a Fryderyk – Brehn ę, wstąpił (1256) do klasztoru Lauterberg, gdzie wkrótce potem zmarł, był żonaty (ok.1119) z Luitgard ą/Lutgardą – córką hrabiego Albrecht a von Ravenstein, miał z nią sześciu synów i sześć córek: Heinricha/Henryka (ok.1120-bd), Ottona (1125-1190), Od ę (ok.1121-1137) – zakonnicę w Gerbsted, Berth ę/Bertę Bertę (ok.1123-1190) – zakonnicę w Gerbsted, D ietricha/Dytryka (ok.1125/6-1185), Gertrud ę (ok.1135-1180/91) – żonę hrabiego Günther a II. von Schwarzburg, A deheid/A del ę (ok.1137-bd) – żonę króla Danii Swena III i hrabiego Adalbert a III. von Ballensted t, Heinricha/Henryka (1142–1181) – hrabiego Wettin, Dedo (1142 -1190), Sophie/Zofię (ok.1130-1190) – żonę hrabiego Gebharda I. Burghausena, Agnieszkę (ok.1140-1203) – zakonnicę w Quedlinburgu oraz Friedricha/Fryderyka (1142/45-1182) – hrabiego Brehn y;

1156-1185 – Dietrich II. / Dytryk II (przed 1142-1185), syn Konrada Wielkiego, po śmierci ojca odziedziczył marchię łużycką oraz Eilenburg, a na swą siedzibę wzniósł zamek Landsberg, ufundował klasztor Dobrilugk, wierny stronnik cesarza Fryderyka I Barbarossy (stał po jego stronie w zmaganiach z Henrykiem Lwem), żonaty dwukrotnie: pierwszą była Dobroniega Ludgard a (1129-1147) – córka księcia Bolesława III Krzywoustego, miał z nią córkę Gertrudę (ok.1134-bd) – zakonnicę w klasztorze Gerbstedt oraz syna Konrada (ok.1134-1175), drugą nieoficjalną była Kunegunda von Plötzkau (1099-1159) – wdową po Bernardzie II, miał z nią syna Dytryka (ok.1150-1215) – biskupa Merseburga (1201-1215);

1185-1190 – Dedo III. / Dedo n III (1142–1190), syn Konrada Wielkiego, w podziale ojcowizny otrzymał (1156) Rochlitz oraz hrabstwo (1134) Groitzsch (to ostatnie po śmierci Berty z Groitzsch, żony stryja Dedona – Dedona IV), rozbudował zamek w Rochlitz (uczynił go swoją rezydencją), wspierał politykę cesarza Fryderyka I Barbarossy i uczestniczył w jego działaniach politycznych i wojskowych (razem ze swym bratem Dytrykiem – Dytrykiem II), po śmierci Dytryka otrzymał od cesarza marchię łużycką, w konflikcie pomiędzy bratem Ottonem i jego synem Albrechtem stanął po stronie tego ostatniego i nawet przejął pieczę na uwięzionym przez Albrechta bratem, zmarł w wyniku operacji, która miała na celu zmniejszenie jego tuszy (poddał się jej, aby móc towarzyszyć królowi Niemiec Henrykowi VI w wyprawie do Italii, żonaty z Mechthilde/Matyldą von Heinsberg (przed 1159-1190) i miał z nią dzieci: Dietricha (1159-1207) – hrabiego von Sommerschenburg und Groitzsch także proboszcza w Magdeburgu, Philipp/Filipa (przed 1159-przed 1190) – proboszcza w Xanten (1182-1190), Konrada (1160-1210), Heinricha (bd- po 1174), Goswina (bd-po 1174) oraz Agnes/Agnieszkę (1160/65-1195) – żonę księcia Meranii Bertolda IV (matkę św. Jadwigi śląskiej, teściową Henryka I Brodatego);

1190-1210 – Konrad II. von Landsberg / Konrad II (1190-1210), syn Dedona III, podjął próbę (1209) zajęcia ziemi lubuskiej (podlegała księciu wielkopolskiemu Władysławowi Laskonogiemu), udało się zająć Lubusz (wymordował wszystkich obrońców miasta), żonaty (1080/81-) z Elżbiet ą/Elisabeth – córką księcia polskiego Mieszka III Starego (wdową po księciu czeskim Sobiesławie II) – małżeństwo zostało zawarte celem umocnienia politycznych związków czesko-wettyńskich, miał z nią dzieci: Konrada (?) (1207-1210), Mechthild/Matyldę (bd-1255) – żonę margrafa barandenburskiego Albrecht a II, Agnes/Agnieszkę (bd-1266) – żonę palatyna reńskiego Heinrich a V. der Ältere von Braunschweig;

1210-1221 – Dietrich III(I). der Bedrängte / Dytryk III(I) Zgnębiony (ok.1179-1221) – syn Ottona Bogatego, umocnił swoją pozycję zręcznie lawirując w sporach o tron niemiecki między Filipem Szwabskim, Ottonem IV Welfem i Fryderykiem II, po śmierci (1210) margrabiego Łużyc Konrada II (ostatniego z bocznej linii Wettinów) przyłączył Łużyce Dolne (łącząc w ten sposób włości Wettinów podzielone ponad pół wieku wcześniej), dbał o rozwój miast, zorganizował administrację krajową, nie miał skrupułów w egzekwowaniu siłą swych książęcych uprawnień (wywołało to powstanie w Lipsku w 1216), żonaty z Juttą – córką Hermann a I. von Thüring en i miał z nią dzieci: Jadwigę (1249), Dietrich (1185-1260) – hrabiego Kleve, Ottona (1215), Sophia (bd-1280) – żonę hrabiego Heinrich a von Henneberg-Schleusingen († 1262), Juttę (bd), Heinricha/Henryka (1215-1288), miał także nieślubnych synów: Konrada (bd) – zakonnika w klasztorze Kloster Petersberg, in Erfurt, Heinricha (bd-1259) – proboszcza parafii katedralnej w Miśni, Dietric ha (1190-1272) – biskupa Naumburg a;

1221-1288 – Heinrich IV(III). der Erlauchte / Henryk IV(III) Dostojny (ok.1215-1288) – syn Dytryka III(I), po śmierci ojca (1221) znalazł się pod opieką wuja landgrafa Turyngii Ludwika IV, a po jego śmierci (1227) księcia saskiego Albrechta I, uczestnik (1237) krucjaty przeciw Prusom, popadł (1229) w konflikt z margrabiami brandenburskimi Janem I i Ottonem III o tereny na wschód od Berlina (po sześcioletniej wojnie musiał z nich zrezygnować) – udało mu się jedynie zyskać teren wokół Szydłowa (na którym założył miasto Fürstenberg), w czasie walk między cesarstwem a papiestwem stanął po stronie władcy Niemiec (w zamian za poparcie cesarz Fryderyk II przyznał (1242) mu prawo do Turyngii i Saksonii), dopiero po wycofaniu się króla Konrada IV z Niemiec uznał władzę Wilhelma z Holandii, walczył (1247) o Turyngię z Zofią Brabancką, córką Ludwika IV Świętego i małżonką Henryka II brabanckiego oraz z hrabią Zygfrydem anhalckim (w wyniku wojny musiał oddać Hesję synowi Zofii Henrykowi I), którą utrzymał podobnie jak i palatynat saski, był trzykrotnie żonaty: pierwszą (1234-1243) była Konstancj a, córka księcia austriackiego Leopolda VI., der Glorreiche/Sł aw ny, z tego małżeństwa pochodziło dwóch synów: Albrechta (1240-1314/15) i Dietric ha/Dytryka (1242-1285) – landgrafa Turyng i i i margrabiego Landsbergu, drugą (1244/45-1268) była Agnieszk a – córka króla Czech Wacława I (małżeństwo było bezdzietne), trzecią (1268/75) była córka ministeriała Elżbieta Maltitz – z tego związku miał: Jadwigę (bd) – zakonnicę w Weißenfels, Adelę/Adeheid (bd) – zakonnicę w Weißenfels : Frydery ka (1273-1416) – Pana na Dreźnie, Hermana (bd) oraz Henryka Długiego/Heinricha der Lange(1283);

1288 – Friedrich Tuta / Fryderyk Tuta (1269-1291) – syn Dietric ha/Dytryka (ur.1242), wnuk Henryka III, margrabia (od 1285) Landsbergu (część posiadłości sprzedał arcybiskupstwu Magdeburga), opanował część Miśni i Łużyc (1288) – Łużyce już wkrótce jednak utracił na rzecz kuzyna, Diezmanna (ten również otrzymał część Landsbergu), pragnął na powrót połączyć wszystkie ziemie Wettinów pod jednym panowaniem, na przeszkodzie w realizacji tego celu stanęła jednak jego wczesna, żonaty (1277-1288) z Katarzyną – córką księcia Dolnej Bawarii Heinrich III von Wittelsbach, jego jedyny syn zmarł w niemowlęctwie, mieli ponadto córkę Elżbietę;

1288-1303 – Dietrich IV. / Diezmann/Dytryk (1260-1307), syn landgrafa Turyngii Albrechta II, wnuk cesarza Fryderyka II Hohenstaufa, razem z bratem Fryderykiem wystąpił przeciwko ojcu (co skończyło się wojną) – jej przyczyną były starania tego ostatniego o uznanie za spadkobiercę ich młodszego brata przyrodniego (w efekcie ojciec musiał przyznać (1281) starszym braciom palatynat saski, a później (1289/90) zgodzić się na dopuszczenie do współrządów oraz oddać im część Miśni – zrealizowaniu tego ostatniego postanowienia zapobiegł kuzyn Fryderyk Tuta, który opanował ten teren), razem z bratem opanował (1291) tzw. Osterland (ojcu pozostawili wyłącznie Landsberg) i zgodnie z układem przejął ją ( Fryderyk otrzymał Miśnię), przejął (1288) Łużyce (po śmierci dziadka cesarza Henryka III Dostojnego, mimo że Fryderyk Tuta próbował również to terytorium opanować), razem z bratem opanowali Miśnię (ojcu pozostawili wyłącznie Landsberg, który ten sprzedał margrabiom brandenburskim), Diezmann otrzymał tzw. Osterland, król Niemiec Adolf z Nassau zgłaszał także roszczenia do Miśni (uważając, że po śmierci Tuty powinna ona powrócić jako opuszczone lenno do cesarstwa) – pokonał wówczas braci odbierając mu Osterland, opuścił Miśnię i udał się na Łużyce, zmuszony (1303) do sprzedaży Łużyc margrabiom brandenburskim, pokonał (1307) Albrechta Hohenzollerna (razem z bratem Fryderykiem), opanował Miśnię, zginął podczas ataku na Lipsk, żonaty (1295-1307) z Judith/Juttą – córką Bertholda VIII. von Henneberg, nie pozostawił po sobie żadnych spadkobierców;

Dynastia Askańska

1303-1308 – Otto I. mit dem Pfeil / Otto IV ze Strzałą (1238–1308), syn margrabiego Brandenburgii-Stendal Johannsa/Jana I, po śmierci ojca objął władzę w Brandenburgii-Stendal (z czasem, za życia Ottona, do współrządów dopuszczony został także kolejny brat Henryk I, a także synowie Konrada Jan IV i Waldemar) – wraz ze swoimi braćmi – starszym Janem II i młodszym Konradem, bracia dzielili tytuł margrabiowski z kuzynami z innej linii dynastii askańskiej, panującymi w Salzwedel, wzięty (1278) do niewoli przez Magdeburczyków podczas walk o osadzenie swego młodszego brata Eryka na tronie biskupim), po uwolnieniu (za wysoki okup) niezwłocznie rozpoczął (1280) działania wojenne (w walkach pod Staßfurtem trafiony został w głowę strzałą, której nie dało się usunąć – chodził więc przez następny rok z grotem wbitym w czaszkę i stąd wziął się jego przydomek), doprowadził (1283) do konsekrowania Eryka na arcybiskupa magdeburskiego, uczestniczył w walkach (od 1278) z książętami pomorskimi, a w Czechach brał udział w działaniach przeciwko Rudolfowi I Habsburgowi (doprowadziło to powstania (1283) sojusz przeciwko niemu – zawarły go: miasta bałtyckie (z Lubeką na czele), książęta sascy, książę pomorski Bogusław IV, książę rugijski Wisław II i książęta meklemburscy, wobec takiej przewagi przeciwników został zmuszony do podpisania (1284) układu z książętami Pomorza i Rugii, na mocy którego zrzekał się swoich wcześniejszych zdobyczy poczynionych kosztem północnych sąsiadów), rywalizował z margrabiami brandenburskimi ottońskiej linii dynastii askańskiej (na Salzwedel): pokonał (1290) swego kuzyna Ottona V Długiego, sprzymierzonego z książętami śląskimi (istniał spór o prawo do korzystania z godności elektorskiej – w końcu spór w rodzinie unormował być może dzięki Albrechtowi I Habsburgowi), próbował uzyskać dostęp do Bałtyku: doprowadził do konfliktu z księciem wielkopolskim Przemysłem II, później z księciem Władysławem I Łokietekiem, rozszerzył (1291) swoje posiadłości na południe (kupił od Albrechta II Wyrodnego margrabstwo Landsbergu), był dwukrotnie żonaty: pierwszą (1262-1308) była Heilwig – córka hrabiego Johanna I. von Holstein-Kiel , drugą (1308) Judith/Jutta – wdowa po margrabim Łużyc Diezmannie, zmarł bezpotomnie;

1308-1319 – Waldemar der Große/ Waldemar Wielki (ok.1280-1319), syn margrabiego Brandenburgii-Stendal Konrada I./Konrada I, zajął (1306) ziemię sławieńską na Pomorzu, zbrojnie najechał (1308) Pomorze Gdańskie (razem z Otto IV ze Strzałą), spalił Chmielno i obległ Gdańsk (wyparli go Krzyżacy!), zrezygnował (1309) z roszczeń do Pomorza Gdańskiego na rzecz Zakonu krzyżackiego w zamian za 10 000 srebrnych marek (na mocy układu w Myśliborzu) – zatrzymał sobie Słupsk i Sławno (przekazał (1317) te tereny wraz z Darłowem księciu Warcisławowi IV, prowadził wojnę (1312) z margrabią Miśni Fryderykiem I – wziął go do niewoli i zmusił do podpisania (1312) układu w Tangermünde, zajął (1316) Drezno, Sulechów i Świebodzin (1319), zdobył (1315) zdobył ziemię stargardzką, przegrał bitwę pod Gransee z Henrykiem II meklemburskim – musiał na mocy pokoju (1317) w Templin zwrócić zajęty obszar, przejął dziedzictwo (1317) po Janie V – ostatnim przedstawicielu drugiej linii brandenburskich Askańczyków, margrabiach na Salzwedel, żonaty z Agnes/Agnieszką – córką margrabiego Hermanna/ Hermana von Brandenburg (a młodszej linii Askańczyków), małżeństwo było bezpotomne;

Dynastia Wittelsbachów linia bawarska

1319-1323 – Ludwig I(IV). / Ludwik I(IV Wittelsbach) (1319–1323), syn księcia Górnej Bawarii oraz hrabiego Palatynatu Ludwiga II. der Strenge, po śmierci ojca otrzymał należny mu nadział po nim – teren Bawarii był wówczas miejscem sporu między Wittelsbachami a Habsburgami, pokonał (1313) wojska habsburskie w bitwie pod Gammelsdorf (Wittelsbachowie dzięki temu rozszerzyli obszar panowania o Dolną Bawarię), ten sukces wydawał się Luksemburgom najlepszą rekomendacją dla Ludwika jako kontrkandydata do tronu po zmarłym (1313) Henryku VII przeciw Fryderykowi Pięknemu (Habsburgowi) – za Ludwikiem opowiedzieli się: arcybiskup Moguncji Piotr z Aspeltu, król Czech Jan Luksemburski, arcybiskup Trewiru Baldwin Luksemburski, margrabia brandenburski Waldemar Wielki oraz książę Saksonii-Lauenburga Jan II. Po stronie Fryderyka stanęli: arcybiskup Kolonii Henryk z Virneburga, brat i rywal Ludwika, palatyn reński i książę Górnej Bawarii Rudolf I Wittelsbach, obalony król Czech Henryk Karyncki oraz książę Saksonii-Wittenbergii Rudolf I (pretendent do saskiej godności elektorskiej przeciw Janowi II z Lauenburga), finał nastąpił pod (1322) Mühldorf (górą byli Wittelsbachowie), jako (od 1328) cesarz rzymski umacniał pozycję Wittelsbachów, na terenie Europy (rezydencją zostało Monachium, które stało się największym miastem Bawarii), wzmacniał dziedziczne posiadłości (o nie budował pozycję monarchy w Rzeszy), umacniał pozycję wolnych miast Rzeszy, oraz rycerstwa, politykę dynastyczną opierał na małżeństwach, które wzbogaciły dynastię Ludwika IV o Tyrol, Fryzję, Holandię, oraz Brandenburgię (którą ją w lenno swojemu synowi Ludwikowi), ufundował opactwo w Ettal oraz Alter Hof w Monachium, otaczał się notablami i intelektualistami rezydującymi na dworze (m.in. Michał z Ceseny, Marsyliusz z Padwy i William Ockham), popadł w konflikt z Luksemburgami (wśród powodów takiej sytuacji był fakt, iż Ludwik Bawarski unieważnił małżeństwo Jana Henryka Luksemburskiego z dziedziczką Tyrolu, Małgorzatą Maultasch, i zaślubił ją z własnym synem Ludwikiem V Brandenburskim) – nowy papież Klemens VI żądał wyboru nowego króla, co zaaprobowali Luksemburgowie – już za życia Ludwika wybrano Karola IV na antykróla, dwukrotnie żonaty: pierwszą (1308/11-1322) była Beatrycze – córka księcia świdnickiego Bolka I Surowego, ich dziećmi byli: Matylda (1309-1346) – żona margrabiego Miśni Fryderyka II Poważnego, N.N. (1314), Anna (ok.1316-1319), Ludwik (1316-1361) – książę Górnej Bawarii, margrabia brandenburski, książę Tyrolu, Agnieszka (ok.1318), Stefan II (1319-1375) – książę Dolnej Bawarii, drugą (1324-bd) była Małgorzata – córka hrabiego Hainaut i Holandii Wilhelma I Dobrego, ich dziećmi byli: Małgorzata (1325- 1374) – żona księcia Slawonii Stefana Andegaweńskiego i Gerlacha von Hohenlohe, Anna (ok.1326-1361) – żona księcia Dolnej Bawarii Jana I, Ludwika (1328-1365) – księcia Górnej Bawarii, Elżbieta (1329-1402) – żona władcy Werony Cangrande II della Scala i księcia Ulryka von Württemberg, Wilhelma (1330-1389) – księcia Dolnej Bawarii (jako Wilhelm I) i hrabiego Hainaut (jako Wilhelm III), Albrechta (1336-1404) – księcia Dolnej Bawarii, Hainaut i Holandii, Otton (1340-1379), Beatrycze (1344-1359) – żona króla szwedzkiego Eryka XII, Agnieszka (1345-1352), Ludwik (1347-1348);

1323-1351 – Ludwig II(V). / Ludwik II(V Bawarski) (1315-1361), syn Ludwika I(IV Wittelsbacha), współrządca (1341-1361) w hrabstwie Tyrolu (razem z matką Małgorzatą Maultasch), książę (1327-1349) Bawarii, książę (1349-1351) Górnej Bawarii, rządy w księstwach bawarskich sprawował razem z braćmi, żonaty dwukrotnie: pierwszą (1324-1340) była Małgorzata – córka króla Danii Krzysztofa II i miał z nią córkę Elizabeth von Bayern (1345), drugą (1342-1361) Margarete/Małgorzata – córka księcia karynckiego Heinricha/Henryka VI. I miał z nią dzieci: Hermanna (1343-1360), Meinharda (1344-1363) – księcia Górnej Bawarii i hrabiego Tyrolu, N.N. (bd) oraz N.N. (bd);

1351-1365 – Ludwig III(VI). / Ludwik III (VI Rzymianin) (1351-1365), syn Ludwika I(IV Wittelsbacha), książę Górnej Bawarii, pierwszy elektor Brandeburgii (na mocy (1356) Złotej Bulli), żonaty dwukrotnie: pierwszą (bd-1257) była Kunegunda – córka króla polskiego Kazimierza III Wielkiego (miał nadzieję, że w przyszłości zostanie królem Polski), drugą (1360-1365) Ingeborga – córka księcia Albrechta II. von Mecklenburg, zmarł bezpotomnie;

1365-1367 – Otto II (V). der Faule / Otton II(V Leniwy) (1346-1379), syn Ludwika III (VI Rzymianina), przejął władze po ojcu, który z cesarzem Karolem IV zawarł (1363) układ przewidujący, że w razie ich bezpotomnej śmierci Marchię odziedziczy syn cesarski, Wacław IV, zaniedbywał obowiązki władcy poświęcając wiele czasu rozrywkom, sprzedał (1367) Karolowi IV Dolne Łużyce (wcześniej były zastawione Wettynom), utracił (1368) Wałcz na rzecz króla Polski, Kazimierza Wielkiego, formalnie pozostał margrabią brandenburskim do 1373, ale krajem zarządzał Karol IV – układem (1373) w Fürstenwalde sprzedał Karolowi IV Marchię Brandenburską za 500 000 talarów zatrzymując dożywotnio godność elektora, zamieszkał w Bawarii, gdzie brat, Stefan II, uznał go za współwładcę, poślubił (1366) Katarzynę, córkę Karola IV, wdowę po Rudolfie Założycielu, małżeństwo okazało się bezpotomne.

1367-1378 – Karl I. / Karol I(IV Luksemburski – cesarz) (1367–1378)

I tu zaczyna się już historia Luksemburgów.

Polska część Łużyc leży na południowym zachodzie kraju i wchodzi w skład województw lubuskiego (Łużyce Dolne) i dolnośląskiego (Łużyce Górne), jej głównymi miastami są: Żary, Lubań, Gubin i Zgorzelec.

Coryllus

Elektroniczny indeks osób