Piastowie we Wrocławiu

Piastowie śląscy – linia dynastii Piastów zapoczątkowana przez syna Bolesława K rzywoustego, Władysława Wygnańca panująca w licznych księstwach śląskich (1138-1675) – ostatnim księciem śląskim z rodu Piastów, a także z całej dynastii był książę Brzegu, Wołowa i Legnicy Jerzy IV Wilhelm (do 1675). Ostatnim męskim przedstawicielem dynastii Piastów (z linii Piastów cieszyńskich) był Ferdynand II baron (Freiherr) von und zu Hohenstein (zmarły w 1706 r.).

Księstwo wrocławskie – rezultat podziału (1248-1251) istniejącego wcześniej księstwa śląskiego pomiędzy synów Henryka Pobożnego: Bolesław II Rogatka otrzymał księstwo legnickie, Konrad I – księstwo głogowskie, a księstwo wrocławskie przypadło Henrykowi III Białemu – po jego śmierci (1266) objął je arcybiskup salzburski Władysław, Henryk Prawy (1270-1290), po nim (od 1291) Henryk V Gruby, po nim – jako opiekun małoletnich książąt, księstwem wrocławskim władał (1296-1301) Bolko Surowy, kolejnym (od 1311) był Henryk VI Dobry, który w umowie z Janem Luksemburskim w zamian za dożywocie przekazał księstwo królowi Czech. Wskutek tej umowy, po jego śmierci (od 1335) księstwo wrocławskie należało do królów Czech, którzy władali nim za pośrednictwem starostów aż do przejęcia (1740-42) terytorium całego Śląska przez Królestwo Prus.

Książęta wrocławscy

Władysław II Wygnaniec (1105-1159), najstarszy syn Bolesława Krzywoustego i jego pierwszej żony Zbysławy ruskiej, zapewne jeszcze za życia ojca aktywnie uczestniczył w rządzeniu państwem (niektórzy przypuszczają, że wyznaczenie później Śląska Władysławowi, jako dzielnicy dziedzicznej wzięło się z faktu rządzenia tym księstwem przez niego przed 1138), zgodnie z ostatnią wolą zmarłego ojca przejął władzę zwierzchnią w kraju jako książę senior (zwierzchni) polski, krakowski, sandomierski, wschodniej Wielkopolski, kujawski, wrocławski i zwierzchni pomorski (oprócz dzielnicy senioralnej – obejmującej Małopolskę, wschodnią Wielkopolskę i Kujawy otrzymał Śląsk – jako dzielnicę dziedziczną oraz zwierzchność nad Pomorzem), popadł (1141) w konflikt z macochą Salome a z Bergu, a po jej śmierci (1134) ze swoimi przyrodnimi braćmi: Bolesław em (władał Mazowszem), Mieszk iem (władał zachodnią Wielkopolską z Poznaniem), Henrykiem (przyszłym księciem sandomierskim) oraz Kazimierzem, przejmując przekazane macosze w dożywocie opraw ę wdowi ą w postaci ziemi łęczyckie j, zawarła sojusz z władcą Kijowa Wsiewołod em II Olegowicza, popadł w konflikt z palatynem (wojewodą) Piotr em Włostowi cem, poniósł klęskę (1146) w walce z braćmi (uprzednio zrywając wszelkie układy z nimi), ekskomunikowany przez metropolitę gnieźnieńskiego Jakub a ze Żnina, uciekł wraz z żoną i synami na dwór Władysława II w Pradze, który odesłał go do króla Niemiec Konrada III, tam Władysław złożył mu hołd i zwrócił się o pomoc w odzyskaniu tronu (wyprawa przeciwko juniorom ruszyła niebawem (1146), jednak na skutek rozlewów Odry i nacisków na króla niemieckiego ze strony Albrechta Niedźwiedzia i Konrada z Miśni zakończyła się ona fiaskiem), na okres przejściowy książę otrzymał zamek Altenburg z przyległościami, żonaty (1125/27-1159) z Agnieszką – córką margrabiego Austrii Leopolda III Świętego (z dynastii Babenbergów), miał z nią pięcioro dzieci: Bolesława (1127-1201), Ryks ę (1130/40-1185) – żonę króla Kastylii Alfonsa VII, hrabiego Prowansji Rajmunda Berengara II i hrabiego Alberta von Everstein, Mieszka (1131/46-1211) – księcia raciborsk iego, bytomsk iego i oświęcimsk iego, opolsk iego, krakowsk iego (współrządcę (od 1163) Śląska jako Mieszko I Plątonogi), Konrad a (1146/57-1180/90) – księcia głogowskiego o przezwisku Laskonogi oraz Alberta (bd-po 1168);

1163-1201 Bolesław I Wysoki (1127-1201), syn Władysława II, początkowo przebywał na dworze króla Niemiec Konrada III (brał z nim udział w większości ówczesnych wydarzeń politycznych w cesarstwie, m.in. uczestniczył (1148) w II wypraw ie krzyżow ej (zwiedził wówczas m.in. Konstantynopol i Ziemię Świętą), po Konrada śmierci wsparł jego bratanka Frydery ka I Barbaross y w działaniach utwierdzających go jako króla (uczestnik jego wyprawy do Rzymu po koronę cesarską), uczestnik (1158-1162) wyprawy Fryderyka do Włoch (zdobył tam sławę pod murami Mediolanu zabijając w pojedynku znanego włoskiego rycerza), dzięki poparciu cesarza powrócił (1163) na śląski tron książęcy (w towarzystwie młodszego brata Mieszk a), wyparł załogi wojskowe księcia-seniora (Bolesław a IV Kędzierzaw ego) z głównych grodów śląskiej prowincji, tj. zapewne z Wrocła wia, Opol a, Racibór za, Głog owa i Legnic y (odparł również jego wyprawę odwetową), poróżnił się (1172) ze współrządzącym bratem Mieszkiem – udał się na emigrację polityczną do Erfur tu w Niemczech, powrócił (1173) na Śląsk (dzięki interwencji Fryderyka Barbarossy, który zagroził interwencją zbrojną) – w ramach ugody wydzielił bratu Mieszkowi dzielnicę raciborską a synowi Jarosławowi dzielnicę opolską, zbuntował się (1177) przeciwko księciu-seniorowi Mieszkowi Staremu – przegrał (zdradzili go brat Mieszko i syn Jarosław) i udał się na emigrację do Krakowa, powrócił na tron książęcy dzięki mediacji księci a sandomierski ego Kazimierz a Sprawiedliw ego – musiał jednak uszczuplić swoją władzę wydzielając dzielnicę głogowską drugiemu bratu Konradowi (po jego śmierci (1185) na powrót przyłączył ją), kolonizował ubogie puszczańskie obszary niemieckimi kolonistami, założył klasztor cystersów (sprowadzonych z niemieckiej Pforty) w Lubiążu, popierał rozwój głównych ośrodków księstwa – Wrocławia, Głogowa, Legnicy i Złotory i, wystarał się (1198) o bullę protekcyjną papieża Innocentego III (w celu zabezpieczenia swojego księstwa przed zakusami innych Piastowiczów), pogodził się z najstarszym synem Jarosławem (wystarał mu się o biskupstwo wrocławskie – po śmierci syna na powrót przyłączył (1201) dzielnicę opolską do swojego księstwa), dwukrotnie żonaty: pierwszą (1142-155/60) była Zwinisław a – córka córka księcia kijowskiego Wsiewołoda II Olegowicza, miał z nią dwójkę dzieci: Jarosława (1143/601201) oraz Olgę (bd), drugą była niemiecka hrabianka Krystyna, z która miał siedmioro dzieci (piątka zmarła w młodości bądź dzieciństwie: Berta, Bolesław, Konrad, Jan i Władysław) – przeżyli: Adelajd a Zbysław a (1157/66-[p 1213) – żona księcia czeskiego Děpolta/Dypolda II. (Przemyślidy) oraz Henryka (1165/70-1238);

1201-1238 Henryk I Brodaty (1165/70-1238), syn Bolesława I, przejściowo (od 1202) utracił dzielnicę opolską (na rzecz Mieszka I Plątonogiego), przyjął na swoim dworze wygnanego z Czech przez Przemysła Ottokara I Dypolda III Borzywoja (z bocznej linii Przemyślidów) – król czeski należał do czołowych w Niemczech stronników Welfów, przekazał (1206) Ziemię Lubuską księciu Władysław owi Laskonog iemu – odzyskał (1210) ją z rąk margrabiów łużyckich (którzy uprzednio zabrali ją Władysławowi Laskonogiemu),

zawarł (1217) przymierze z Leszkiem Białym i Władysławem Laskonogim, podjął (1225) próbę zajęcia Krakowa, przyłączył (1230) ponownie Ziemię Lubuską (po wojnie z landgraf em turyński m Ludwik iem IV) – dodatkowym przejściowym nabytkiem stał się gród w Cedyni (uzyskany w lokalnym konflikcie z księciem zachodniopomorskim Barnimem I), poważnie ranny (1227) podczas zjazdu książąt w Gąsawie (uratował się wyłącznie dzięki poświęceniu i wierności rycerza Peregryna z Wiesenburga, który zasłonił go własnym ciałem), namiestnik w Krakowie w imieniu małoletniego syna Leszka Białego Bolesława, z podpuszczenia księcia mazowieckiego Konrada pojmany (1229) i więziony w Płocku, uwolniony na skutek interwencji żony Jadwigi (po uprzedniej rezygnacji z roszczeń do Małopolski), podjął (1232) próbę zajęcia Wielkopolski, zawarł (1233) kolejną ugodę z Konradem, wydzielił (1234) książętom opolskim (pod swoim zwierzchnictwem) ziemię kaliską wraz z ziemią rudzką (wieluńską) – w zamian przejął bezpośrednią kontrolę nad Opolem, ponowił (1235) próbę zajęcia Wielkopolski, rozpoczął starania o koronację królewską dla syna Henryka (w tym celu nawiązał nawet kontakty z cesarzem niemieckim Fryderykiem II), w swych rządach stał na straży utrzymania szerokich jeszcze wówczas uprawnień książęcych – w celu neutralizacji rosnących w potęgę możnych, starał się popierać średnie rycerstwo, ograniczał rolę urzędników ziemskich (m.in. kasztelanów), opierał swoje rządy na rodach Grzymalitów, Lisów i Gryfitów, często popadał w zatargi z hierarchią kościelną (był nawet obłożony klątwą przez biskupa wrocławskiego Tomasza I za zniszczenie dóbr kościelnych), intensywnie koloniz ował na prawie niemieckim niezamieszkane obszary Pogórza Sudeckiego i puszcz nadgranicznych, książę: opolski (1201-02), kaliski (1206-07 i od 1234), władca Ziemi Lubuskiej (do 1206, 1210-1218 i od 1230), książę krakowski (od 1231), w południowej Wielkopolsce (od 1234) po rzekę Wartę, opiekun nad Opolem (od 1230), opiekun nad Sandomierzem (od 1232), pełnia władzy nad Opolszczyzną (po przekazaniu (od 1234) Kazimierzowicom w zamian ziemi kaliskiej pod swoim zwierzchnictwem), żonaty (1186-1238) z Jadwigą – córką księcia Meranii hrabiego Bertolda VI von Andechs, miał z nią dzieci: Agnieszkę (przed 1190-1214), Bolesława (przed 1190-1208), Henryka (przed 1196-1241), Konrad a (1191/8-1213), Zofię (przed 1200-1214), Władysława? (1208-1214/7) oraz Gertrudę (przed 1200-1268) – niedoszłą małżonkę Otton a Wittelsbach a, późniejszą ksienię klasztoru w Trzebnicy;

1238-1241 Henryk II Pobożny (przed 1196-1241), syn Henryka I Brodatego, koregent (od 1234), przez cały krótki okres panowania nad ziemią kaliską i wieluńską (rudzką) sprawował wyłącznie opiekę nad małoletnimi książętami i rządził w księstwie opolskim (w imieniu Mieszka II Otyłego) i był regentem w sandomierskim (w imieniu Bolesława V Wstydliwego), odziedziczył (1238) po ojcu księstwo krakowskie, odzyskał (1239) z rąk Brandenburczy ków uprzednio zajęty gród w Santoku, zrezygnował (od 1239) z Lądu, kontynuował starania o koronę królewską, w stanął (1241) na czele koalicji wojsk wielu księstw polskich (w czasie najazdu mongolskiego) – poległ w bitwie pod Legnicą, władca pd. Wielkopolsk i i Krak owa, opiekun (do 1239) nad Opolem i Sandomierzem, zwierzchnictwo nad księstwem kaliskim (od 1239), żonaty (1214/8-1241) z Anną – córką króla Czech Przemysła Ottokara I, miał z nią dzieci: Gertrud ę (1218/20- 1244/7) – żonę księcia mazowieckiego Bolesława I, Bolesława (1220/25-1278), Mieszk a (1223/7-1242) – księcia lubuskiego, Konstancj ę (ok.1221-ok.1257) – żonę księcia kujawskiego Kazimierza I, Elżbiet ę (ok.1232-1265) – żonę księcia wielkopolskiego Przemysła I, Henryka (1227/30-1266), Konrad a (1228/31-ok.1274) – księcia głogowskiego, Agnieszk ę (ok.1236-po 1278) – opatkę klasztoru cysterskiego w Trzebnicy, Władysława (1237-1270) – arcybiskupa Salzburga (1265-1270), Jadwig ę (1238/41-1318) – opatkę klasztoru klarysek we Wrocławiu oraz NN (co najmniej dwoje dzieci);

1241-1248 Bolesław II Rogatka (1220/25-1278), syn Henryka II Pobożnego, przez pierwsze miesiące w rządach pomagała mu zapewne matka Anna (niektóre źródła mówią nawet wprost o jej regencji), utracił Kraków na rzecz Bolesława V Wstydliwego (przy wsparciu wojewody krakowskiego Klemens z Ruszczy a sprzeciwie… Konrad mazowieck uego), utracił Wielkopolskę na rzecz Przemysł a I i Bolesław a Pobożn ego (zdecydowali się oni odzyskać dzielnicę należącą niegdyś do ich ojca Władysława Odonica – dzięki poparci możnych i rycerstwa wielkopolskiego), uwięziony i osadzony w wieży legnickiego zamku pod presją porozumiał (1247) się z młodszym bratem Henrykiem i dopuścił go do formalnych współrządów (współpraca między braćmi nie układała się jednak zbyt dobrze co zadecydowało o podziale (1248) jednolitej dotychczas dzielnicy na części legnicko-głogowsko-lubuską oraz wrocławską – dodatkowo bracia zobowiązali się otoczyć opieką młodsze rodzeństwo, które miało pójść drogą kariery duchownej: Bolesławowi przypadł jako podopieczny Konrad, zaś Henrykowi – Władysław, Bolesławowi jako starszemu przysługiwało prawo wyboru dzielnicy – ten z nieznanych powodów wybrał Legnicę, może dlatego, że Ziemia Legnicka obfitowała w złoto znajdywane w rzekach: Kaczawie i Wierzbiaku), w ramach przygotowań do konfrontacji z Henrykiem uzyskał przysłanie wojsk zaciężnych przez arcybiskupowi magdeburskiemu za oddanie mu połowy ziemi lubuskiej (druga połowę zajęli już uprzednio Brandenburczy cy – „klucz królestwa polskiego” trafił w ręce niemieckie), wydzielił (1249) księstwo głogowskie młodszemu bratu Konradowi – sam zaczął tytułować się księciem legnickim,

z pomocą brata ( Henryka III Białego) odzyskał (1253) pełnię władzy w księstwie (kończąc z samowolą najemnych niemieckich rycerzy, którzy otrzymawszy wcześniej z rąk księcia nadania ziemskie próbowali się teraz całkowicie uniezależnić od księcia), popadł w konflikt (1257-1261) z biskupem wrocławski m Tomaszem (nie mógł mu wybaczyć, że w sporach z braćmi biskup wspierał zawsze juniorów, z drugiej kontynuował walkę z nadmiernym uprzywilejowaniem kościoła, zwłaszcza kategorycznie domagał się zwrotu majątków, które znalazły się w rękach hierarchii duchownej) – po klątwie kościelnej ceną za powrót do łask kościoła było zapłacenia ogromnego zadośćuczynienia oraz publiczne ukorzenia się u bram katedry we Wrocławiu, popadł w nieustający spór z bratem Konradem (udało się wydrzeć (1271) z rąk brata Bolesławiec nad Bobrem), stopniowo dzieląc się władzą z synami Henrykowi wydzielił (1273) dzielnicę ze stolicą w Jaworze, związał (1277) się jednak sojuszem z królem rzymskim Rudolfem I Habsburgiem (miała to być przeciwwaga wobec sojuszu reszty książąt śląskich z królem Czech Przemysłem Ottokarem II), porwał bratanka Henryka IV Probusa (pretekstem było żądanie wydzielenia mu jednej trzeciej dzielnicy wrocławskiej po zmarłym (1270) najmłodszym bracie Władysławie) – porwanie udało się, jeniec znalazł się na zamku w Legnicy (spór został zakończony ugodą – Henryk IV odzyskał wolność w zamian za 1/3 księstwa ze Środą Śląską), władca Krakowa (1241), południowo-zachodniej Wielkopolski (1241-47), Legnicy i Głogowa (1248-49/51), Legnicy (1249-78), Środy Śląskiej (od 1277), trzykrotnie żonaty: pierwszą (1242-1259) była Jadwiga – córka hrabiego Anhaltu Henryka, z którą miał dzieci: Agnieszk ę (przed 1242-1265) – żonę hrabiego Wirtembergii Ulryka I, Henryka (1245/50-1296), Jadwigę (1270-po 1280) – żonę księcia czerskiego Konrada II, Annę (bd) – ksienię w Trzebnicy, Bolk a (1252/56-1301) – księcia: jaworsk iego (od 1278), lwóweckiego (1279-81 i od 1286) i świdnick iego (od 1291), opiekuna księstwa wrocławskiego i legnickiego (od 1296), Bernard a (1253/7-1286) – księcia lwóweck iego (1281-86), Konrada? (bd), Jarosława (bd), N.N. (bd), drugą (ok.1264-bd) była Eufemia – córka władcy Tczewa Sambora, miał z nią córkę Katarzynę (bd), trzecią (1277-1278) była Zofia von Dyhrn i miał z nią córkę Elżbietę (bd) – żonę Ludwiga von Hackeborn;

1248-1266 Henryk III Biały (1227/30-1266), syn Henryka II Pobożnego (brat Bolesława II Rogatki), początkowo współrządził z bratem Bolesławem – współpraca nie układała się zbyt dobrze dlatego bracia postanowili dokonać podziału (1248) jednolitej dotychczas dzielnicy na części legnicko-głogowsko-lubuską oraz wrocławską – ta ostatnia przypadła Henrykowi (współrządził później razem z bratem Władysławem),

podział pomimo zawartych układów nie odbył się bez walki, podczas której to Henryk wszedł w układ z margrabią miśnieńskim Henrykiem Dostojnym (Bolesław zaś z arcybiskupem magdeburskim Wilbrand em von Käfernburg), zgodnie z którym w zamian za wsparcie w wojnie przeciw Bolesławowi Henryk zaproponował margrabiemu miśnieńskiemu, Henrykowi Dostojnemu gród Szydłów oraz do wyboru ziemię krośnieńską lub obszar między Kwisą a Bobrem ciągnący się na południe aż po Sudety – margrabia zaś miał rokrocznie przekazywać Henrykowi w ramach zbrojnej pomocy 60 swoich rycerzy – układ zawierał zastrzeżenie, że w przypadku uzyskania przez Bolesława Rogatkę większej liczby posiłków ze strony swych sojuszników, również margrabia miał zwiększyć oferowaną Henrykowi wsparcie zbrojne), na szczęście nic z tych układów nie wyszło, jednak dalsze spory między braćmi wymusiły kolejny podział Śląska (jednak bez terytorialnego umniejszenia księstwa wrocławskiego),

celem zakończenia rodowych waśni – zapewne za namową matki nawiązał (1252) bliższe kontakty z dworem praskim (Wacław I Przemyślid a był jego wujem), w powiązaniu ze Stolicą Apostolską podjął pomyślnie zakończoną akcją dyplomatyczną, której zamiarem było przywrócenie śląskiego panowania na ziemiach południowej Wielkopolski (papież Aleksander IV wydał (1257) odpis z papieskich regestów bulli Grzegorza IX z 1235 – o takiej samej mocy prawnej, jaką miał przepadły oryginał – gdyby się na nowo odnalazł, co było równoznaczne z przyznaniem praw do ziem południowej Wielkopolski synom Henryka Pobożnego) – Henryk jednak nie używał w dyplomach podwójnej tytulatury, popadł (1257-61) w konflikt z Kościołem (zakończył go zobowiązaniem do uregulowania z biskupem Tomaszem I w okresie 4 lat zadośćuczynienia w wysokości 2000 grzywien srebra oraz o przyobiecanie wypłacenia 211 grzywien srebra i 1 grzywnę złota), wsparł (1260) króla Czech i Przemysł a Ottokar a I I w bitwie pod bitwie pod Kressenbrunn, odbudował gospodarkę po najeździe mongolskim, pomyślnie przeprowadził akcję rewindykacyjnej dóbr bezpodstawnie zawładniętych w okresie rządów brata Bolesława – zarówno rycerskich jak i kościelnych, finansowe kłopoty sprawiały, że pokaźna część dóbr, sprzedanych przez księcia, była w sposób naturalny oddana za długi, popierał proces kolonizacji, głównie niemieckiej (obszarem lokacji był obszar północnej części księstwa – lokował Żmigród, Oleśnicę, Wołczyn, Bierutów, cysterską Trzebnicę i Zawonię oraz biskupią Cerekwicę, a ponieważ miasta te były również ważnymi ośrodkami w systemie obronności pogranicza śląsko-wielkopolskiego, to władca zobowiązany był do zbudowania murów czy też palisad wokół nich), razem z bratem Władysła wem przyznał (1261) w drodze łaski mieszczanom Wrocławia zawładnięte przez nich tereny w obrębie wałów i wyspy Piaskowej (w tym samym czasie Wrocław uzyskał jurysdykcję nad przedmieściami św. Maurycego i pastwiskami po obu stronach Odry), występował jako protektor miasta (ale akcentował jednak wobec mieszczan swe zwierzchnie prawa władcy) – sprawował nadzór nad rzemiosłem i handlem o charakterze spożywczym we Wrocławiu przez prawie cały okres rządów, pod koniec panowania koncesji w sprawie handlu mięsem (co należy łączyć z sytuacją polityczną w dzielnicy wrocławskiej – prawdopodobnie chodziło o pozyskanie poparcia Wrocławia wobec buntu rycerstwa), sprzedał Wrocławiowi za 200 grzywien cła targowe z przywożonego na wozach drewna, płótna na straganach i innych produktów, z których była dotychczas pobierana opłata – dodatkowo przyznanał miastu cła w obrębie 2 mil od miasta w miejscowościach Świniary, Pracze, Psie Pole, Leśnica, Galowice i Muchobór, przekazał (1263) również prawo sądownictwa nad wszystkimi przebywającymi na terenie miasta, także i rycerzami, zarówno w sprawach cywilnych i kryminalnych[131]. Całkowicie brakuje w majątku książęcym gospodarki folwarcznej, w tym hodowli koni, dwukrotnie żonaty: pierwszą (1252-1257/65) była Judyta – córka księcia mazowieckiego Konrada I (wdowa po Mieszku II Otyłym), miał z nią co najmniej czworo dzieci (kilkoro z nich zmarło w młodym wieku): Henryka (), Jadwigę (1252/56-1300) – żonę: landgrafa Turyngii Henryka (syna Albrechta Wyrodnego) i hrabiego Anhaltu Ott ona (Tłustego), drugą (1266-1296) była Helena – córka księcia saskiego Albrechta I (to małżeństwo pozostało bezdzietne);

1266-1290 Henryk IV Prawy (1257/8-1290), syn Henryka III Białego, w młodości otrzymał staranne wykształcenie, o czym świadczyć może jego późniejsze zainteresowanie kulturą rycerską i poezją, osierocony znalazł się pod opieką stryja arcybiskupa Salzburga Władysława, a ten – nie mogąc się stale opiekować małoletnim bratankiem (będąc w ciągłych rozjazdach pomiędzy Salzburgiem i Wrocławiem) wysłał (1267) go do Pragi na dwór króla Czech Przemysła Ottokara II (brata babki Anny), po śmierci (1270) stryja Władysława (który przekazał młodemu księciu w testamencie wszystkie swoje uprawnienia – przy regencji Przemysła w l. 1270-73) Henryk powrócił (1273) do kraju – znalazł się pod bezpośrednią opieką Szymona Gallicusa, będącego dotąd na służbie Przemysła (późniejszego najbliższego jego doradcy), uczestnik (1271) zbrojnej wyprawy przeciwko Węgrom (sprowadziło to wkrótce na księstwo wrocławskie napad sprzymierzonych z Arpadami książąt wielkopolskiego i małopolskiego), utrzymywał przyjazne stosunki z księciem opolskim Władysławem i poznańskim Przemysłem II, aktywnie wspierał (1276) Przemysła Ottokara II w jego walce z wojskami króla rzymskiego Rudolfa z Habsburga (wysłał mu oddziały posiłkowe wrocławian) – klęska króla czeskiego nie zachwiała jego wiernością (pomimo ofiarowywanego przez Rudolfa tytułu księcia Rzeszy w zamian za odstąpienie od sojuszu z Czechami), uwięziony (1277) przez Bolesława Rogatkę, uwolniony po zaakceptowaniu wyników rozmów Przemysła Ottokara z jego przeciwnikami – Henryk został zmuszony do oddania Rogatce jednej szóstej księstwa ze Środą Śląską na czele, Ottonowi V w zastaw Krosno Odrzańskie (uzyskane od książąt głogowskich w 1273 lub 1274 r.), wreszcie Bolesławowi Pobożnemu okup pieniężny, podjął nieudaną próbę przejęcia regencji królestwa Czech (w imieniu małoletniego Wacława), zrekompensował porażkę (regentem został Otto V Brandenburski) otrzymana od Rudolfa z Habsburga ziemię kłodzką,

wykupił z rąk czeskich (1279) Krosno Odrzańskie, złożył (1280) hołd lenny królowi niemieckiemu Rudolfowi I Habsburgowi (w nadziei otrzymania z jego rąk korony królewskiej), odparł (1280) najazd książąt legnickich i margrabiego brandenburskiego, uwięził zgromadzonych w Baryczy książąt: Henryka III Głogowczyka, Henryka V Brzuchatego i Przemysła II wielkopolskiego, próbując wymusić na nich ustępstwa polityczne (jakoweś przejściowe i warunkowe uzyskał), podjął (1280/81) nieudaną próbę opanowania Krakowa (stanowiło to odpowiedź na najazd Leszka Czarnego na księstwo wrocławskie),

popadł w długotrwały (1282-87) spór z biskupem wrocławskim Tomaszem II Zarembą (o majątki i ziemie zajęte przez Kościół po klęsce legnickiej) – inną sprawą sporną było nagminne łamanie immunitetu sądowego Kościoła wrocławskiego, spór zakończony został ugodą – biskup podporządkował się księciu, w zamian za co książę okazał wspaniałomyślny, bogato uposażając biskupstwo (m.in. dobrowolnie darowując część spornych wcześniej wsi) oraz kolegiatę św. Krzyża,

opanował (1284) gród w Kaliszu (dzięki zdradzie wielkopolskiego rodu Zarembów) – w ramach ugody z Przemysłem II wymienił go na ziemię ołobocką, strażnik propagatyw książęcych, dbał o rozwój gospodarczy księstwa (obdarzył miasta licznymi przywilejami), lokował m.in. Kluczbork i Namysłów), sprowadzał kolonistów (zasiedlających nimi puste dotąd tereny nadgraniczne), rozbudował zamek na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu (przekształcił go w formach dojrzałego gotyku), podjął się też reformę skarbową (dzięki czemu wzrosły w znaczny sposób zasoby pieniężne księstwa), Pan (od 1274) Krosn a Odrzański ego, Wieluni a (1281-87), Ołoboku (1284-87), zwierzchnik nad księstwami głogowskim, ścinawskim, legnickim i opolskim (od 1287), książę w Krakowie (od 1288), Pan (1289) Ścinaw y, żonaty dwukrotnie: pierwszą (1277/80-1287) była Konstancja – córka księcia opolskiego Władysława (porzucona przez Henryka), drugą (1287/88-1290) była Matylda – córka margrabiego brandenburskiego Ottona V Długiego, zmarł bezpotomnie;

1290-1296 Henryk V Brzuchaty (1245/50-1296), syn Bolesława II Rogatki, na arenie politycznej pojawił się z chwilą gdy z ramienia ojca posłował do Pra gi na dwór króla Czech Przemysła Ottokara II (z jego to rąk odebrał (1264) roku pas rycerski) – tam też uczył się arkanów wielkiej polityki i sztuki prowadzenia wojny, dopuszczony (1273) do współrządzenia przez ojca, który wydzielił mu własną dzielnicę w Jaworze, zwycięzca (1277) niezwykle krwawej bitwy między książętami piastowskimi pod Stolcem (niedaleko Ząbkowic Śląskich) – podczas niej wziął do niewoli książąt: wielkopolskiego Przemysł a II i głogowskiego Henryk a III, po śmierci ojca (1278) przejął księstwo legnickie (swoje dotychczasowe księstwo oddał braciom Bolkowi I (Jawor) i Bernardowi Zwinnemu (Lwówek Śląski) – dodając do niego Środ ę Śląską (uzyskaną w wyniku wojny (1277) roku od Henryka Probusa), kontynuator polityki ojca (przez co znalazł się w opozycji w stosunku do pozostałych książąt śląskich), uwięziony (1281) podstępnie w Sądowli przez Henryka IV Probusa – uwolniony w zamian za uznanie się za wasala księcia wrocławskiego, nawiązał bliskie kontakty z władcą czeskim Wacławem II (swoim dalekim krewnym), z woli wrocławskich możnych i mieszczan (od 1290) książę wrocławski (jako konkurent księcia głogowskiego Henryk a III ), scedował (ok.1290) południową część księstwa ze Świdnicą, Ziębicami, Ząbkowicami i Strzelinem na rzecz brata księcia jaworskiego Bolka I, utracił na rzecz księcia głogowskiego Henryka III: Krosno nad Odrą, Gościszów, Nowogrodziec, Ścinawę, Wińsko, Syców, Uraz, Trzebnicę, Milicz i Sądowe, skazał na śmierć Pakosława Zdzieszyca – jednego ze swoich niedawnych promotorów, porwany (1293) przez Henryka III – wolność odzyskał dopiero po trzech miesiącach strasznych cierpień za cenę oddania grodów Namysłów, Bierutów, Oleśnicę, Kluczbork, Byczynę, Wołczyn, Olesno, Chojnów i Bolesławiec wraz z okręgami (zobowiązał się w ciągu pięciu lat wspomagać Henryka III we wszystkich wojnach oraz zapłacić okup w wysokości 30 000 grzywien srebra), oddał (1294) swoje księstwo pod protekcję stolicy apostolskiej, książę: jaworski (1273-78), legnicki (od 1278), wrocławski i brzeski (od 1290), Pan w Namysłowie i Oleśnicy (1290-94), żonaty (1277-1296) z Elżbietą – córką księcia wielkopolskiego Bolesława Pobożnego, z którą miał dzieci: Jadwigę (ok.1277-1347) – żonę księcia brandenburskiego Ottona (syna Otto na V Długiego), Eufemię (1278/83-po 1347) – żonę księcia karynckiego Ottona III, Annę (1284-1343) – klaryskę we Wrocławiu, Elżbietę (ok.1290-1357/8) – klaryskę we Wrocławiu, Bolesława (1291-1352), Helenę (ok.1293-po 1300) – klaryskę w Gnieźnie; Henryka (1294-1335) oraz Władysława Pogrobowca (1296-1352) – księcia legnick iego (1311-12);

1296-1311 Bolesław III Rozrzutny (1291-1352), syn Henryka V Brzuchatego, osierocony w wieku zaledwie pięciu lat (regencję nad księstwem wrocławsko-legnickim przejęła jego matka Elżbieta (zmarła w 1304) oraz stryj książę jaworski Bolko I Surowy (do śmierci w 1301), opiekę nad małoletnimi dziedzicami (także Henrykiem oraz Władysławem) sprawował (1301-02) również biskup wrocławski Henryk z Wierzbna – odsunięty z powodu rzekomego marnotrawstwa),

sprowadzony (1302) na dwór do Pragi przez króla czeskiego i polskiego Wacława II, który dla sprawa przejęcia bogatego i ważnego strategicznie Wrocławia wydał za niego swoją córkę córkę Małgorzatę (miała wówczas) zaledwie siedem lat, pretendent do tronu czeskiego (po nagłej śmierci (1305) Wacława II i zamordowaniu (1306) Wacława III) – jego siły były zbyt szczupłe, by skutecznie konkurować o spadek po Przemyślidach z nowymi władcami czeskimi Rudolfem III Habsburgiem, Henrykiem Karynckim i Janem Luksemburskim, podjął nieudaną próbę opanowania Kalisza (1306-07), przegrał wojnę z księciem głogowskim Henrykiem III,

opanował (1308) ziemię opawską (zrezygnował (1311) po układzie zawartym w Ołomuńcu – ceną za ustąpienie była wypłata sumy posagowej 8000 grzywien srebra, która należała się Bolesławowi jeszcze od Wacława II – sumę tę otrzymał z rąk Mikołaja Opawskiego pragnącego odzyskać swoje władztwo), zmuszony (1311) do podziału dzielnicy (na część wrocławską, legnicką i brzeską) pomiędzy siebie i dwóch młodszych braci Henryka i Władysława (pod presją możnych) – pierwszym, który wybierał był Bolesław (tym samym utracił Wrocław na rzecz brata Henryka),

książę na Legnicy, Brzegu i Wrocławiu (1296-1311, samodzielne rządy od 1306, formalnie razem z młodszymi braćmi), w Kaliszu (1306-07), w Opawie (1308-11), książę brzeski (od 1311), legnicki (1312-42), w Namysłowie (1323-38), dziedziczny lennik czeski (od 1329), dwukrotnie żonaty, pierwszą (1302-1322) była Małgorzata – córka króla czeskiego i polskiego Wacława II, miał z nią trzech synów: Wacława/Václav a (1308/10-1364) – księcia namysłowsk iego (1332-42), legnick iego (1342-49), na połowie brzesko–oławskiego i Byczyn y (od 1358), Ludwika/Ludwig a (1311/13-1398) – księcia namysłowsk iego (1338-42), legnick iego (1342-46), w Lubinie (od 1348/49), na połowie Brzegu i Oławy (od 1358), w Chojnowie (od 1359), regent w Legnicy (1364-73), książę brzesko–oławski (od 1368), w Kluczborku (od 1373), w Niemczy (1392-1395) oraz Mikołaja (1322), drugą (1326-1352) była chorwacka hrabina Katarzyna Šubić, z którą miał córkę Katarzynę (1409) – w testamencie zapisał jej oprawę wdowią nad księstwem brzeskim (sprawowała władzę do śmierci w 1358);

1311-1335 Henryk VI Dobry (1294-1335), syn Henryka V Brzuchatego, jako małoletni w chwili śmierci ojca, znalazł się wraz z bracmi Bolesławem i Władysławem pod opieką matki (do 1304) i stryja księcia jaworskiego Bolka I Surowego (do 1301) – po przejściowym (1302) sprawowaniu regencji przez biskupa wrocławskiego Henryka z Wierzbna władzę nad księstwem wrocławsko-legnickim przejął osobiście król czeski i polski Wacław II, w wyniku podziału (1311) księstwa (na skutek nacisków możnych i dzięki wsparciu finansowemu bogatych patrycjuszy) przejął Wrocław i utrzymał się na otrzymanej dzielnicy, popadł (1312-17) w konflikt z książętami głogowskimi o ziemie niegdyś wydarte ojcu – zakończył się przyłączeniem Uraza do jego dzierżaw, wsparł (1314) w walkach o tron niemiecki krewnego żony króla Fryderyka Pięknego, zawarł (1322) separatystyczny pokój z Głogowczykami – uzyskał w zamian Smogorzów z okręgiem (porozumienie zostało wsparte małżeństwem jego córki Elżbiety z księciem oleśnickim Konradem), złożył (1324) hołd lenny cesarzowi rzymskiemu Ludwikowi Bawarskiemu – uzyskał w zamian prawo do dziedziczenia po nim dla córek, zawarł (1325) sojusz z zakonem krzyżackim skierowany przeciwko Władysławowi Łokietkowi (głównemu sojusznikowi brata Bolesław a na Śląsku), zawarł (1327) umowę (pod naciskiem patrycjatu wrocławskiego) z królem czeskim Janem Luksemburczykiem – na mocy tego układu księstwo wrocławskie pozostało niezależne od Luksemburga (po śmierci Henryka miało przejść na własność korony czeskiej), w zamian za te ustępstwa Henryk otrzymał od króla w dożywocie ziemię kłodzką i wysoką rentę jako uposażenie, swoje rządy opierał na potężnym patrycjacie Wrocławia (obdarzał licznymi przywilejami), wobec kościoła był niezwykle stanowczy (znalazł się nawet pod klątwą kościelną w l. 1319-21), żonaty (1310-1335) z Anną – córką Król Rzymian Albrechta I Habsburga, miał z nią trzy córki: Elżbietę (ok.1311-1328) – żonę księcia oleśnickiego Konrada, Eufemię (ok.1312-1384) – żonę księcia niemodlińskiego Bolesława oraz Małgorzatę (ok.1313-1379) – klaryskę z Wrocławia, syna nie posiadał więc zgodnie z umową księstwo od 1335 przeszło do korony czeskiej.

Coryllus

Elektroniczny indeks osób

Piastowie we Wrocławiu