Árpádowie (dynastia)

Z Europa Środkowa
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Strona Autorzy Nota
[1] [2] Ten artykuł pochodzi z Wikipedii w języku polskim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku polskim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach.

Arpadowie[1] rzadziej Arpadzi[2], czasem: dynastia Arpadowiczów, węg. Árpád-ház, chor. Arpadovići, słow. Arpádovci, cz. Arpádovci) – dynastia książąt (889-1001), a następnie królów węgierskich (do 1301). Pierwsza węgierska dynastia narodowa.

Dzieje

Tarcza Arpadowiczów

Za założyciela uznawany jest prawie legendarny Arpad, wódz plemion madziarskich, które osiedliły się w kotlinie, zwanej dziś Niziną Węgierską. Od niego też została wzięta nazwa dynastii.

Prawnuk Arpada, Gejza (zm. 997 r.) ochrzcił się w 974 roku. Do trwałego schrystianizowania Węgrów przyczynił się jego syn Wajk, który na chrzcie w 997 roku przyjął imię Stefan. W sposób bezwzględny podporządkował on sobie wszystkie plemiona madziarskie. W Święto Bożego Narodzenia w 1000 roku został koronowany na króla Węgier. Zmarł w 1038 roku. Mając na uwadze jego zasługi dla chrześcijaństwa 45 lat później został uznany za świętego oraz patrona dynastii i Węgier (stąd określenie Korona Świętego Stefana).

Arpadowie systematycznie powiększali swe władztwo. W 1089 roku Władysław I Święty włączył się do walk o Królestwo Chorwacji po śmierci tamtejszego króla Zwonimira (był jego szwagrem). Ostatecznie oba królestwa połączone zostały unią personalną w 1102 roku.

W skład monarchii węgierskiej wchodziły już tereny Siedmiogrodu i Slawonii. Od połowy XI wieku zaczęli stopniowo wkraczać też na tereny Słowacji. Pod koniec XII wieku Arpadowie podporządkowali sobie również ziemię halicko-włodzimierską (rywalizowali na tym terenie m.in. z Polakami). W 1215 roku Koloman, młodszy syn króla Andrzeja II, został ogłoszony królem Halicza, jednak już w następnym roku musiał zrezygnować z tego tytułu.

Dynastia wygasła na królu Andrzeju III w 1301 roku. Do walk o tron węgierski włączyli się Wittelsbachowie i Przemyślidzi. Ostatecznie w 1307 roku koronę otrzymali Andegawenowie z Neapolu w osobie Karola Roberta. Był wnukiem Marii, siostry króla Władysława IV Kumana, przedostatniego władcy Węgier z dynastii Arpadów.

Ród

  • A1. Arpad władca Węgier 896-907
    • B1. Levente
    • B2. Tarhos
    • B3. Jelek
    • B4. Jutas
      • C1. Fajsz władca Węgier 947-955
    • B5. Zoltán władca Węgier 907-947
      • C1. Taksony władca Węgier 955-970
        • D1. Gejza ks. Węgier 970-997 x Sarolta
          • E1. NN (córka) x Bolesław I Chrobry, kr. Polski
          • E2. Stefan I Święty ks. Węgier 997-1000 kr. Węgier 1000-1038 x Gizela Bawarska
            • F1. Emeryk Święty zm. 1031
          • E3. Maria? x Otton Orseolo, doża Wenecji
          • E4. NN (córka) x Csaba, palatyn węgierski
            • F1. Samuel Aba kr. Węgier 1041-1044
        • D2. Mihály / Michał († 980÷997)
            • F1. Vazul († po 1031), ks. nitrzański
              • G1. Andrzej I kr. Węgier 1046-1061 x Anastazja
                • H1. Salomon kr. Węgier 1063-1074 x Judyta Maria Salicka
              • G2. Bela I kr. Węgier 1061-1063 x NN, c. Mieszka II
                • H1. Gejza I kr. Węgier 1074-1077 x Synadene
                  • I1. Koloman Uczony kr. Węgier 1095-1116 x Felica, c. Rogera I, hr. Sycylii
                  • I2. Almos zm. 1127 x Przedsława, c. Światopełka, ks. połockiego
                • H2. Władysław I Święty kr. Węgier 1077-1095 x Adelajda, c. Rudolfa Szwabskiego


Pierwsi książęta węgierscy

  • do 907 Arpad
  • 907-945 Solt (Zoltan) (syn)
  • 945-950 Fajsz (wnuk Arpada)
  • 950-970 Toksys (Taksony) (syn Solta)
  • 970-997 Geza (syn)

Królowie Kroacji

  • 1091–1127 Almos (syn Gejzy I, króla Węgier)

Książęta Kroacji

  • 1214–1241 Koloman (syn Andrzeja II, króla Węgier)
  • 1261–1269 Bela (syn Beli IV króla Węgier)

Książęta Halicza

  • 1214–1216 Koloman (syn Andrzeja II, króla Węgier, koronowany na króla 1215, usunięty)
  • 1219–1221 Koloman (ponownie, usunięty zm.1241)
  • 1226–1234 Andrzej (brat)

Książęta Slawonii i Dalmacji

  • 1261–1269 Bela (syn Beli IV króla Węgier)
  • 1269–1271 Stefan Pogrobowiec (syn Andrzeja II króla Węgier)
  • 1271–1278 Andrzej (syn Stefana V, króla Węgier)

Drzewo genealogiczne dynastii Arpadów

panującej na Węgrzech w latach 896-1301.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Onedbeli
(Eudubelianus)?
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ugyel
wódz Scytów
 
Emese
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Almos
wódz Madziarów
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Arpad
władca Węgier
896-907
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Levente
 
Tarhos
 
Jelek
 
Jutas
 
 
Zoltán
władca Węgier
907-947
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Fajsz
władca Węgier
947-955
 
 
Taksony
władca Węgier
955-970
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Gejza
ks. Węgier
970-997
x Sarolta
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Michał
zm. między 980 a 997
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
NN (córka)
x Bolesław I Chrobry,
kr. Polski
 
 
STEFAN I ŚWIĘTY
ks. Węgier 997-1000
kr. Węgier 1000-1038
x Gizela Bawarska
 
 
 
Maria?
x Otton Orseolo,
doża Wenecji
 
 
NN (córka)
x Csaba,
palatyn węgierski
 
 
 
Vazul
ks. nitrzański
zm. po 1031
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Emeryk Święty
zm. 1031
 
 
 
PIOTR ORSEOLO
kr. Węgier
1038-1041, 1044-1046
 
 
SAMUEL ABA
kr. Węgier 1041-1044
 
ANDRZEJ I
kr. Węgier
1046-1061
x Anastazja
 
 
 
 
BELA I
kr. Węgier
1061-1063
x NN, c. Mieszka II
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
SALOMON
kr. Węgier
1063-1074
x Judyta Maria Salicka
 
 
GEJZA I
kr. Węgier
1074-1077
x Synadene
 
WŁADYSŁAW I ŚWIĘTY
kr. Węgier
1077=1095
x Adelajda,
c. Rudolfa Szwabskiego
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
KOLOMAN UCZONY
kr. Węgier
1095-1116
x Felica,
c. Rogera I,
hr. Sycylii
 
 
 
Almos
zm. 1127
x Przedsława,
c. Światopełka,
ks. połockiego
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
STEFAN II
kr. Węgier
1116-1131
 
 
 
BELA II ŚLEPY
kr. Węgier
1131-1141
x Helena,
c. Urosza I,
żupana Raszki
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
GEJZA II
kr. Węgier
1141-1162
x Eufrozyna
 
 
WŁADYSŁAW II
kr. Węgier
1162-1163
 
 
STEFAN IV
kr. Węgier 1163
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
STEFAN III
kr. Węgier 1162,
1163-1172
 
 
BELA III
kr. Węgier
1172-1196
x Agnieszka,
c. Renalda de Chatillon
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
EMERYK
kr. Węgier
1126-1204
x Konstancja Aragońska
 
 
ANDRZEJ II
kr. Węgier
1205-1235
x Gertruda z Meran
x Beatrycze d'Este
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
WŁADYSŁAW III
kr. Węgier
1204-1205
 
BELA IV
kr. Węgier
1235-1270
x Maria Laskarina
 
 
Koloman Halicki
kr. Halicza
1215-1216,
1219-1221
x Salomea
 
Stefan Pogrobowiec
ks. Sławonii
zm. 1271
x Tomasina,
c. Michała Morosiniego
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
św. Kinga
x Bolesław Wstydliwy
 
 
STEFAN V
kr. Węgier
1270-1272
x Elżbieta,
c. Kocjana,
chana Kumanów
 
 
Jolenta Helena
x Bolesław Pobożny
 
 
 
 
ANDRZEJ III
kr. Węgier
1290-1301
x Fenenna Kujawska
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Maria
x Karol II,
kr. Neapolu
 
 
 
 
 
WŁADYSŁAW IV KUMAŃCZYK
kr. Węgier
1272-1290
x Elżbieta,
c. Karola I d'Anjou,
kr. Neapolu i Sycylii

Drzewo genealogiczne

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Álmos
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
House of Árpád
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Árpád
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
House of Árpád
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zoltán
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
House of Aba
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Taksony
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
House of Orseolo
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Michael
 
 
 
 
 
Géza
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Vazul
 
Stephen I
1001–1038
 
Helen?
 
Sarolta?
 
Samuel
1041–1044
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Andrew I
1046–1060
 
 
 
Béla I
1060–1063
 
 
Peter
1038–1041
1044–1046
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Solomon
1063–1074
 
Géza I
1074–1077
 
Ladislaus I
1077–1095
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Coloman
1095–1116
 
Álmos
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Stephen II
1116–1131
 
Béla II
1131–1141
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Géza II
1141–1162
 
Ladislaus II
1162–1163
 
Stephen IV
1163–1164
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Stephen III
1162–1172
 
 
Béla III
1172–1196
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Emeric
1196–1204
 
 
 
Andrew II
1205–1235
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ladislaus III
1204–1205
 
Béla IV
1235–1270
 
Stephen
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Stephen V
1270–1272
 
Andrew III
1290–1301
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ladislaus IV
1272–1290

Przypisy

  1. ↑ Wersja najbardziej popularna: J. Tyszkiewicz, Arpadowie, (w:) Encyklopedia historii Polski. Dzieje polityczne, t. 1, Warszawa 1994, s. 31; Encyklopedia popularna PWN, wyd. 27, Warszawa 1997, s. 46; Stanisław A. Sroka, Historia Węgier do 1526 roku, Bydgoszcz 2000, s. 135.
  2. ↑ Taka forma w: Benedykt Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1997, s. 410.

Zobacz też

Bibliografia

  • W. Dworzaczek, Genealogia, cz.2: Tablice, Warszawa 1959, tabl. 84-85.

Linki zewnętrzne
Árpád-ház (węg.)
Arpadowie (pol.)
Arpadovići (słow.)
Arpadovići (chor.)
Arpadovići (cz.)
{{{nazwa_polska}}}
Herb Árpád-ház (węg.) Arpadowie (pol.) Arpadovići (słow.) Arpadovići (chor.) Arpadovići (cz.)
Kraj Królestwo Węgier
Założyciel Arpad
Ostatni przedstawiciel Andrzej III
Rok założenia IX wiek
Rok rozwiązania 14 stycznia 1301
Pochodzenie etniczne węgierska
Gałęzie Aba
Orselo
Źródło: „https://natusiewicz.pl/europa/index.php?title=Árpádowie_(dynastia)&oldid=10020”