1241

Szablon:Nagłówek hasła roku/uogólnienie

Wydarzenia w Polsce

• Przełom 1240/1241 r. – I najazd mongolski na Polskę: miało miejsce pierwsze rozpoznawcze uderzenie Mongołów na Polskę osłabioną brakiem władzy królewskiej (rozbicie dzielnicowe). Po dotarciu w rejony Zawichostu, Raciborza i wzięciu jeńców (przyszłych przewodników) Tatarzy wycofali się w rejon Włodzimierza Wołyńskiego.
• Luty – I najazd mongolski na Polskę: drugi atak Tatarów, którzy już 10 lutego przeszli przez zamarzniętą Wisłę pod Krakowem. Po zdobyciu Sandomierza (13 lutego), Koprzywnicy, Wiślicy i Skalbmierza oraz wygranej bitwie z wojskami młodego Bolesława Wstydliwego dowodzonymi przez wojewodę krakowskiego Włodzimierza pod Turskiem, Tatarzy ponownie wycofują się na Ruś.
• 13 lutego – I najazd mongolski na Polskę: zwycięstwo Mongołów w bitwie pod Turskiem.
• Marzec – I najazd mongolski na Polskę: rozpoczęło się jednoczesne uderzenie Mongołów na Polskę (ok. 10 tys. jazdy), Siedmiogród i na Węgry (ok. 50 tys. jazdy). Zagony tatarskie pod wodzą Ordu, wnuka Czyngis-chana w rejonie Sandomierza podzieliły się i ruszyły na Łęczycę i Sieradz oraz na Kraków. Siłami zmierzającymi w kierunku Krakowa dowodził Ordu-Irczen.
• 18 marca – I najazd mongolski na Polskę: bitwa pod Chmielnikiem zakończyła się klęską rycerstwa krakowskiego i sandomierskiego pod wodzą wojewody krakowskiego Włodzimierza i wojewody sandomierskiego Pakosława.
• 20 marca – I najazd mongolski na Polskę: książę raciborski Mieszko Otyły rozbił podjazd tatarski pod Raciborzem.
• 28 marca – I najazd mongolski na Polskę: Tatarzy zdobyli i ograbili Kraków.
• 31 marca – I najazd mongolski na Polskę: spalenie Krakowa. Ocalał jedynie kamienny kościół Św. Andrzeja i gród wawelski. Zginęło ok. 3 tys. ludzi.
• 1 kwietnia – I najazd mongolski na Polskę: połączenie sił tatarskich w rejonie Krakowa – Batu-chan ruszył na Śląsk. W drodze na Wrocław pod Opolem Tatarzy znieśli wojska księcia opolskiego Władysława.
• 9 kwietnia – I najazd mongolski na Polskę: w bitwie pod Legnicą (Legnickie Pole) z Tatarami rycerstwo śląskie poniosło klęskę, a śmierć poniósł dowodzący Polakami książę Henryk Pobożny. Tatarzy ruszyli na Węgry przez Morawy.

• Wracający z bitwy pod Legnicą Mongołowie zniszczyli urządzenia kąpielowe w Lądku-Zdroju (wówczas Landeck) – informacja o tym wydarzeniu zapisana w dokumentach miejskich służy do datowania początków istnienia uzdrowiska w tym mieście.
• Pierwszy dokument stwierdzający istnienie Warszawy.
• Po bitwie pod Legnicą synowie Władysława Odonica Bolesław Pobożny i Przemysł I podporządkowali sobie całą Wielkopolskę. Ślązacy przez pewien czas trzymali Santok, Międzyrzecz, Zbąszyń i Kalisz, ale wycofali się stamtąd. Śląsk po najeździe tatarskim nie tylko utracił znaczenie dzielnicy przodującej krajowi, ale także sam rozpadł się na księstwa: wrocławskie, legnickie i głogowskie, podzielone między synów Henryka Pobożnego: Bolesława Rogatkę (inaczej Łysego), Henryka III wrocławskiego (a później Konrada głogowskiego).

Wydarzenia na Węgrzech

• Styczeń – zbliżające się zagrożenie Tatarami IV. Król Węgier Bela IV. Béla wzmacnia północno-wschodnią granicę i niesie zakrwawiony miecz w całym kraju. Król zwołuje wiec w Óbuda, aby poprosić o przystąpienie panów, ale domagają się aresztowania Kuthen pod warunkiem.
• 10 lutego – ambasadorowie tatarscy przybywają do Óbudy i żądają uwolnienia Cumanów, ale panowie zabijają ambasadorów.
• 12 marca – armia tatarska dowodzona przez Batu Khan atakuje kraj przez Cieśnina Vereckei
• 15 marca – placówki tatarskie znajdują się zaledwie pół dnia drogi od Pest, do którego czasu król II. Książę Fryderyk Austrii prosi o pomoc, która przybywa – bez armii. Lordowie zbierają swoje armie.
• 17 marca – armia tatarska przyjmuje Vác. Książę Fryderyk Austrii kieruje placówką tatarską i podżega władców przeciwko Kumanom, którzy również zamordowali księcia Kuthena Kuna. W tym celu Cumanie zwracają się również przeciwko Węgrom i pokonują armię biskupa Bulcsú z Csanád i syna Miklósa Barca.
• 23 marca – IV. Król Węgier Bela IV. King Béla z główną armią węgierską maszeruje przeciwko armii tatarskiej przed wycofaniem się armii Batu.
• 31 marca – Transylwania najechał Transylwania przez inwazję dowodzoną przez Kadana Transylwania
• 5 kwietnia – armia tatarska dowodzona przez Orda Khan pokonuje wojska polskie, śląskie, niemieckie i czeskie w pobliżu [Bitwy o Legnicę]]. Po bitwie znaczące siły tatarskie wkroczyły również z północy na Węgry.
• 11 kwietnia – Tatarzy pokonują główną armię Węgier w bitwa muhi, król ucieka, większość armii jest stracona. Młodszy brat króla, Książę Kalman umiera z powodu poważnych ran podczas ucieczki.
• 15 kwietnia – Tatarzy zajmują Oradea, a następnie kolejno miasta Transylwanii i obszary na wschód od Dunaj. W końcu zajmują miasto Pest podczas trzydniowego oblężenia.
• Król Fryderyk ucieka do austriackiego księcia, który go jednak chwyta i uwalnia tylko w zamian za poddanie się królewskiego skarbca i przyrzeczenie trzech zachodnich hrabstw. Frederick następnie atakuje kraj i niszczy go do Győr. [[IV. Król Węgier Bela IV. Béla ucieka do Dalmacji, pisząc list pomocy od Zagrzebia do papieża i cesarza, ale są zajęci walką ze sobą.
• 23 września – Biskup Benedykta przejmuje Diecezja Kalocsa na wybranego arcybiskupa.
• 6 października – zaćmienie słońca na Węgrzech.
• Grudzień – Węgrzy starają się chronić linię Dunaju, łamiąc lód na rzece w dzień iw nocy.
• Muzułmanie ponownie zajmują Jeruzalem.

Események

• január – a közeledő tatár veszélyre IV. Béla megerősíti az északkeleti országhatárt és körülhordoztatja az országban a véres kardot. A király Óbudára gyűlést hív össze, melyen a főurak csatlakozását kéri, azok azonban feltételként Kuthen kun fejedelem elfogatását követelik. Gerencsér Ferenc: Magyar történelmi kronológia. Ötezer év, a kezdetektől napjainkig [Budapest]: Tárogató. 1998. s. 26. ISBN 9063 45 2 963 9063 45 2. </ref>
• február 10. – tatár követek érkeznek Óbudára és a kunok kiadását követelik, de a főurak megölik a követeket.
• március 12. – a Vereckei-szoroson át a Batu kán vezette tatár fősereg benyomul sz országba.
• március 15. – a tatár előőrsök már csak félnapi járóföldre vannak Pesttől, mire a király II. Frigyes osztrák herceg segítségét kéri, aki meg is érkezik – sereg nélkül. A főurak összegyűjtik seregeiket.
• március 17. – a tatár sereg beveszi Vácot. Frigyes osztrák herceg megfutamítja a tatárok előőrsét, a főurakat pedig a kunok ellen uszítja, akik meg is gyilkolják Kuthen kun fejedelmet. Erre a kunok is a magyarok ellen fordulnak és megverik Bulcsú csanádi püspök és Barc fia Miklós seregét.
• március 23. – IV. Béla király a magyar fősereggel a tatár fősereg ellen indul, mire Batu serege visszavonul.
• március 31. – a Kadán vezérletével Moldvából benyomuló tatár sereg megszállja Erdélyt.
• április 5. – az Orda kán vezette tatár sereg a Legnica melletti csatában legyőzi a lengyel, s sziléziai, a német lovagrendi és cseh seregeket. A csatát követően jelentős tatár erők vonulnak be északról is Magyarországra.
• április 11. – a tatárok a muhi csatában legyőzik a magyar fősereget, a király elmenekül, a sereg nagy része odavész. Menekülés közben súlyos sebeibe belehal a király öccse, Kálmán herceg.
• április 15. – a tatárok beveszik Nagyváradot, majd sorra elfoglalják az erdélyi városokat és a Dunától keletre eső területeket. Végül három napos ostrommal beveszik Pest városát is.
• A király Frigyes osztrák herceghez menekül, aki azonban elfogatja és csak a királyi kincstár átadása fejében, valamint három nyugati vármegye elzálogosításával szabadul ki. Frigyes ezután betör az országba és Győrig pusztít. IV. Béla Dalmácia felé menekül, közben Zágrábból segélykérő levelet ír a pápának és a császárnak, de azok az egymás elleni harccal vannak elfoglalva.
• szeptember 23. – Benedek budai prépost veszi át a kalocsai egyházmegyét, mint választott érsek.
• október 6. – napfogyatkozás Magyarországon.
• december – a magyarok a Duna-vonal védelmével próbálkoznak, éjjel-nappal törik a jeget a folyón.
• A muszlimok újra megszállják Jeruzsálemet.

Wydarzenia na świecie

• 28 marca – Eryk IV został królem Danii.
• 11 kwietnia – nad rzeką Sajó wojska węgierskie poniosły klęskę w bitwie z najeźdźcami mongolskimi.
• Wiosna – przez Morawy pociągnęli Tatarzy na Węgry. Cały ten kraj dostał się w ich ręce. Król Bela IV uszedł na wyspy dalmatyńskie, przednie straże mongolskie docierały już do granic Austrii, kiedy przyniesiona z Karakorum wieść o śmierci wielkiego chana Ogedeja skłoniła Batu-chana do odwrotu. Podział imperium, który teraz nastąpił, uczynił Batu-chana władcą jego zachodniej części, zwanej odtąd Złotą albo Siną Ordą. Państwo to dotykało Dniestru, obejmowało kraje nad dolnym Dnieprem, cały bieg Wołgi, dochodziło do Gór Uralskich i przez Stepy Kipczackie sięgało aż do Azji Środkowej. Stolicą był Saraj położony nad Achtubą, ramieniem Wołgi.
• 3 maja – w bitwie morskiej pod Monte Christo flota cesarza niemieckiego Fryderyka II pokonała flotę papieską.
• 25 października – Celestyn IV rozpoczął swój pontyfikat.

Urodzili się

• 4 września – Aleksander III, król Szkocji (zm. 1286)
• Leszek Czarny, książę łęczycki, sieradzki, krakowski i sandomierski (zm. 1288)

Zmarli

• 3 stycznia – Herman II – landgraf Turyngii (ur. 1222)
• 28 marca – Waldemar II Zwycięski, król Danii (ur. 1170)
• 9 kwietnia – Henryk II Pobożny, książę wrocławski, krakowski i wielkopolski, zginął w bitwie pod Legnicą (ur. 1196/1207)
• 9 kwietnia – Bolesław Dypoldowic, książę z dynastii Przemyślidów, zginął w bitwie pod Legnicą (ur. 1182–1183)
• 23 września – Snorri Sturluson, islandzki poeta i historyk (ur. 1179)

9 kwietnia – II. Książę Henryk Polski (* 1196) 11 kwietnia

• • Tylko arcybiskup Ugrin z Kalocsa, kanclerz królewski
  • Arcybiskup Mátyás z Esztergom z Rátót
  • Biskup Gergely z Győr
  • Biskup Jakub z Nitry [4]
  • Biskup Transylwanii [5]
  • Miklós Provost of Sibiu, wicekanclerz królewski [4]
• Maj – Książę Kálmán, IV. Brat króla Bela (* 1208)
• 24 czerwca (około) – II. Car bułgarski Ivan Asen (* ok. 1195)
• 22 sierpnia – IX. Papież Grzegorz (* ok. 1167)
• 23 września – Snorri Sturluson Islandzki historyk, poeta i mąż stanu (* 1178)
• 10 listopada – IV. Papież Celestyn (* 1187)
• 11 grudnia – babcia mongolska Ögödej (* 1186/89)
• Syn Sokoła, Pósa, jest wojewodą transylwańskim

Halálozások

• április 9. – II. Henrik lengyel fejedelem (* 1196)
• április 11. –
  • Csák Ugrin kalocsai érsek, királyi kancellár
  • Rátót nembeli Mátyás esztergomi érsek
  • Gergely győri püspök
  • Jakab nyitrai püspök
  • Rajnáld erdélyi püspök
  • Miklós szebeni prépost, királyi alkancellár
• május – Kálmán herceg, IV. Béla király öccse (* 1208)
• június 24. (körül) – II. Iván Aszen bolgár cár (* 1195 k.)
• augusztus 22. – IX. Gergely pápa (* 1167 k.)
• szeptember 23. – Snorri Sturluson izlandi törtéteníró, költő és államférfi (* 1178)
• november 10. – IV. Celesztin pápa (* 1187)
• december 11. – Ögödej mongol nagykán (* 1186/89)
• Sólyom fia Pósa erdélyi vajda