Aba II. Lőrinc

Z Europa Środkowa
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania


Aba II. Lőrinc (* nieznana, † po 1290), węgierski szlachcic, trzykrotny Mistrz skarbu na dworze króla Węgier Władysława IV. Przodek rodziny szlacheckiej Atyinai, która funkcjonowała do połowy XV wieku.

Rodzina

Urodził się w Atyina–Gagy (lub także Nyék), gałęzi potężnego i rozbudowanego klanu Aba. W genealogii gałąź została nazwana na cześć Atyiny (dzisiejszy Voćin, Chorwacja), tytułowego majątku synów Lőrinca. Jest jedynym znanym synem ojca także o imieniu Lőrinc, który był wiernym stronnikiem króla Węgier Beli IV.[1] Za swoją lojalność i służbę wojskową Lőrinc uzyskał rozległe nadania ziemi w komitacie Sopron.[2]

Kariera

Przez współczesna mu dokumenty był także nazywany jako Lőrinc z Nyék lub Lőrinc z Sopronu (od nazwy jego rezydencji).[1] Po raz pierwszy pojawia się w źródłach w 1279 r., gdy podarował majątek Limpach opactwu cystersów Klostermarienberg (Borsmonostor, dziś część Mannersdorf an der Rabnitz, Austria) z intencją na duchowe zbawienie zmarłego ojca, który został pochowany w klasztorze[2]. Lőrinc był uważany za bliskiego powiernika Władysława IV i jego matki, wdowy królowej Elżbiety Kumańskiej. Zgodnie z listą zasług wydaną przez nią w 1290 r. Lőrinc „zwykle bezinteresownie udostępniał swoją własność królowi” i kilkakrotnie negocjował za granicą na własny koszt jako wysłannik króla[3]. Został mistrzem skarbu w grudniu 1279 r.[4], gdy Władysław IV uwięził legata papieskiego Filipa z Fermo i zreorganizował radę królewską, aby wypełnić ją swoimi lojalnymi zwolennikami. Jednak później i sam Władysław został schwytany przez niektórych spośród baronów W niespełna dwa miesiące zarówno legat, jak i król zostali uwolnieni. Jest prawdopodobne, że Lőrinc zachował swoją godność do wiosny 1280 r., gdy Csák III. Ugrin zajął stanowisko zgodnie z umową i pojednaniem między królem a najpotężniejszymi baronami[5]. Gdy Władysław IV odzyskał swobodę manewru, Lőrinc ponownie pełnił funkcję mistrza skarbu od ok. 1280 r. do kwietnia 1281 r.[4], ale ostatecznie został zastąpiony przez swojego dalekiego krewnego, Piotra Abę z bardziej wpływowej gałęzi Széplak.[5]

Aerialphotography of Burgruine Landsee (Lánzsér), today in Austria

Od wczesnych lat 80. XIII wieku potężna rodzina Kőszegi stopniowo rozszerzyła swoje wpływy na komitat Sopron, w tym region Locsmánd, gdzie położona była większość ziem Lőrinca. Według historyka Gyuli Kristó, Iwan Kőszegi przejął cały komitat Sopron pod swoją jurysdykcją do 1285 r. i przyłączył go do swojej powstającej prowincji oligarchicznej (kilku lokalnych szlachcicach określiło się jako familiaris rodziny Iwana). Gdy Mikołaj I Kőszegi podarował ziemię opactwu Klostermarienberg w 1285 roku, Lőrinc pojawił się między innymi jako świadek wydarzenia i został określony jako „nasz drogi”, co odzwierciedliło jego polityczną lojalność, gdyż zapewne był zmuszony przejść na służbę Kőszegich.[2] W 1284 r. Kőszegi ponownie zajęli swoje stanowiska w radzie królewskiej. W tym czasie Lőrinc po raz trzeci pełnił funkcję mistrza skarbu, prawdopodobnie między 1284 a 1285 r., aż do ostatniego buntu Kőszegich przeciwko Władysławowi IV.[4] Poza tym w 1285 r. pełnił także funkcję ispána komitatu Sáros[4].

Ciągłe rabunki Iwana Kőszegiego w Austrii i Styrii doprowadziły do wojny na dużą skalę („Güssing Feud”; niem. Güssinger Fehde). W 1289 r. Albert I, książę Austrii, rozpoczął potężną kampanię królewską przeciwko liczącej 15.000 żołnierzy armii Iwana i jego rodziny. Austriacy zdobyli co najmniej 30 fortec i osad wzdłuż zachodnich granic, w tym trzy zamki Lőrinca: Lánzsér, Nyék i Locsmánd (obecnie Landsee, Neckenmarkt i Lutzmannsburg w Austrii), ponieważ Lőrinc i jego sojusznicy odmówili przyłączenia się do armii austriackiej, by pokonać rodzinę Kőszegi.[2] Najemnicy księcia Alberta całkowicie spalili i zdewastowali twierdzę Nyék, rezydencję Lőrinc, podczas gdy jej mieszkańcy zostali wiosną 1289 roku uwięzieni i wysłani do Austrii. Zamek w Nyéku nigdy nie został odbudowany.[3] Za jego lojalność królowa Elżbieta, za zgodą swojego syna Władysława IV, przekazała opactwo św. Marcinowi w żupanii Virovitica w 1290 r.[3] Gdy Władysław IV został zamordowany kilka miesięcy później, Lőrinc przyrzekł lojalność wobec nowego króla Węgier Andrzeja III i otrzymał od nowego węgierskiego monarchy ziemie w żupanii Križevci. Przejęcia w Slawonii stały się podstawą do ekspansji jego potomków, a także udanego powrotu rodziny z Lánzsér do królewskiej wojennej kampanii Andrzeja przeciwko Austrii[3]. Lőrinc zmarł jakiś czas po 1290 r.[4]

Rodzina

Z małżeństwa z niezidentyfikowaną szlachcianką Lőrinc II miał czterech synów:

  • I. Miklósa;
  • I. Jánosa;
  • Jakaba;
  • I. Pétera.[1]

Podczas Interregnum poparli oni roszczenia Karola Roberta. Mikołaj poślubił jedną z córek potężnego niegdyś barona Monoszló Egyeda. Dzieki temu ślubowi bracia nabyli prawa do Darnóc (dziś Slatinski Drenovac w Chorwacji) i Atyinę, a po gwałtownych walkach z Kőszegimi zostali przodkami rodziny Atyinai (ok.1317)[2], która była aktywna aż do lat 30. XV wieku.[1]

Przypisy

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Engel: Genealógia (Genus Aba 3. Atyina-Gagy branch 1. Atyinai)
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Kristó, Gyula (1969). "A locsmándi várispánság és felbomlása [Zamek Królewski ispánatu w Locsmánd i jego rozwiązanie]". Soproni Szemle (po węgiersku). Soproni Városszépítő Egyesület. 23 (2): str. 131, 142-143.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 Markó, László (2006). A magyar állam főméltóságai Szent Istvántól napjainkig: Életrajzi Lexikon [Wielcy urzędnicy państwa na Węgrzech od króla Świętego Stefana do naszych dni: Encyklopedia biograficzna]. Helikon Kiadó. str. 348.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Zsoldos, Attila (2011). 'Magyarország világi archontológiája, 1000–1301 [Świecka archontologia Węgier, 1000–1301]. História, MTA Történettudományi Intézete. str. 64, 189, 324
  5. 5,0 5,1 Zsoldos, Attila (1997). "Téténytől a Hód-tóig. Az 1279 és 1282 közötti évek politikatörténetének vázlata [Od Tétény do jeziora Hód: Zarys historii politycznej lat od 1279 do 1282]". Történelmi Szemle. Hungarian Academy of Sciences. 39 (1): str. 85, 90.

Źródła

  • Kristó, Gyula (1969). "A locsmándi várispánság és felbomlása [Zamek Królewski ispánatu w Locsmánd i jego rozwiązanie]". Soproni Szemle (po węgiersku). Soproni Városszépítő Egyesület. 23 (2): 131–144.
  • Markó, László (2006). A magyar állam főméltóságai Szent Istvántól napjainkig: Életrajzi Lexikon [Wielcy urzędnicy państwa na Węgrzech od króla Świętego Stefana do naszych dni: Encyklopedia biograficzna] (po węgiersku). Helikon Kiadó. ISBN 963-547-085-1.
  • Zsoldos, Attila (1997). "Téténytől a Hód-tóig. Az 1279 és 1282 közötti évek politikatörténetének vázlata [Od Tétény do jeziora Hód: Zarys historii politycznej lat od 1279 do 1282]". Történelmi Szemle (po węgiersku). Hungarian Academy of Sciences. 39 (1): 69–98. ISSN 0040-9634.
  • Zsoldos, Attila (2011). 'Magyarország világi archontológiája, 1000–1301 [Świecka archontologia Węgier, 1000–1301] (po węgiersku). História, MTA Történettudományi Intézete. ISBN 978-963-9627-38-3.
Aba II. Lőrinc
Mistrz skarbu
Mistrz skarbu
Okres od (1) 1279, (2) 1280, (3) 1284
do (1) 1280, (2) 1281, (3) 1285
Poprzednik 1. Csák III. Ugrin
2. Csák III. Ugrin
3. Aba Péter
Następca 1. Csák III. Ugrin
2. Aba Péter
3. Kőszegi Iván
Dane biograficzne
Klan Aba
Ród Atyinai
Pochodzenie węgierskie
Państwo Królestwo Węgier
w unii personalnej
z Królestwem Chorwacji
Urodziny data nieznana
Śmierć po 1290
Ojciec I. Lőrinc
Matka nieznana
Żona nieznana
Dzieci I. Miklós
I. János
Jakab
I. Péter