|
Atyusz Salamon (* nieznana, † 1227÷33), węgierski wielmoża, sędzia królewski przez krótki okres 1222 roku, za panowania króla Węgier Andrzeja II.[1]
Rodzina
Urodził się jako drugi syn Miski II, który był wychowawcą młodego księcia Beli. Jego starszym bratem był Miski III, która działał jako ispán w komitacie Vas w 1214 roku. Salamon miał kilku kuzynów, w tym Atyusza III i Laurentego, kariery trzech z nich przeplatały się wiele razy.[2]
Żoną Salamona była niejaka Ahalyz (także Elżbieta), która przyjechała z Francji na Węgry, przywieziona przez Atyusza III i osiedliła się w rodzinnym majątku Widhor w komitacie Valkó[3]. Pobrali się po 1224 r., po śmierci pierwszego męża Ahalyzy, Batiza Negola, który w 1222 r. zastąpił Salamona na stanowisku sędziego królewskiego i sprawował urząd do śmierci. Ahalyz była pokojówką honorową królowej Jolanty, drugiej małżonki króla Andrzeja II[4]. Salamon i Ahalyz nie mieli dzieci, a po śmierci Salamona francuska szlachcianka po raz trzeci poślubiła Bertranda Bajótiego, według współczesnego dokumentu z 1244 r.[3]
Kariera
Salamon został po raz pierwszy wymieniony jako mistrz skarbu w 1214 r.; poprzednie prace archontologiczne i biograficzne (np. Wertner) określały go jako pierwszego znanego urzędnika, który został powołany na to stanowisko,[3][4] niemniej jednak archontologia Attili Zsoldosa nakreśliła wstępne założenia stanowiska z XII wieku[1]. Pełnił tę funkcję do 1215 r., gdy zastąpił go Dénes, syn Ampuda, najbardziej zaufanego doradcy finansowego Andrzeja II. Jak podaje Regestrum Varadinense, w tym czasie w 1214 r. Salamon działał również jako ispán komitatu Bács[3]. W następnym roku był ispánem komitatu Nyitra[1]. Zgodnie z dokumentem wydanym w 1215 r. Salamon poprzednio bezprawnie uzurpował sobie ziemię pewnego rycerza o imieniu Wilermus między Murą a Drawą[3].
Według niektórych opinii, Salamon brał udział w zabójstwie królowej Gertrudy w 1213 r.[4], jednak założenie to było nieuzasadnione, gdyż wstąpił na dwór książęcy Beli, który nigdy nie zapomniał o matce i wyrażał dla niej głęboki szacunek w wielu swoich królewskich dokumentach, a następnie ukarał żywych winowajców. Andrzej II został zmuszony do podzielenia się swoimi królestwami ze swoim spadkobiercą, dlatego Bela został księciem Slawonii w 1220 r., zaś Salamon został mianowany banem Slawonii jako lojalny zwolennik Beli (znał go od dzieciństwa)[1]. Wkrótce zastąpił go kuzyn Atyusz III. Kiedy Andrzej II skutecznie spacyfikował niezadowolony ruch oporu szlachty, który doprowadził do wydania Złotej Bulli z 1222 r., Salamon został mianowany sędzią królewskim pod koniec 1222 r., zastępując swojego kuzyna Laurentego Atyusza, lecz na krótko opuścił stanowisko[4]. Dokument królewski z 1227 r. wymienia go również jako ispána komitatu Moson w 1222 r.[1] Wkrótce Salamon po raz drugi został banem Slawonii i zachował tę godność do 1224 r.[1] Poza tym pełnił również funkcję ispána komitatu Zala[1].
W 1226 roku został ponownie wymieniony jako ban Slawonii w książęcym statucie nowego księcia Slawonii Kolomana Halickiego, wydanego w Splicie (Spalato).[3] Utrzymywał tę godność obok Valeginusa. To wówczas po raz pierwszy urząd został podzielony na dwa odrębne banaty, jednak nie było pewności, kto był odpowiedzialny odpowiednio za jurysdykcję slawońską, a kto za chorwacką[1]. W następnym roku Salamon pojawił się ponownie jako jedyny urzędnik, gdy uczestniczył jako świadek w procesie.[3] Zmarł przed 1233 r., kiedy w ustaleniu granic wspomniano, że jego poprzednie trzy dobra przeszły na własność miejscowego szlachcica Igmánd Andása[3].
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Zsoldos, Attila (2011). Magyarország világi archontológiája, 1000–1301 [Świecka archontologia Węgier, 1000–1301]. História, MTA Történettudományi Intézete. Budapest. str. 29, 43-44, 62, 169, 174, 231.
- ↑ Engel: Genealógia (Genus Atyusz)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Nemes, Gábor (2006). Az Atyusz nemzetség. W: J. Újváry, Zsuzsanna (red.). Tanulmányok évszázadok történelméből [Eseje o wiekach historii]. Pázmány Péter Catholic University. str. 23, 26-27.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Markó, László (2006). A magyar állam főméltóságai Szent Istvántól napjainkig – Életrajzi Lexikon [Wyżsi urzędnicy państwa węgierskiego od Świętego Stefana do współczesnościs – Encyklopedia biograficzna] (II wydanie); Helikon Kiadó Kft., Budapest. str. 270, 287.
Źródła
- Markó, László (2006). A magyar állam főméltóságai Szent Istvántól napjainkig – Életrajzi Lexikon [Wyżsi urzędnicy państwa węgierskiego od Świętego Stefana do współczesnościs – Encyklopedia biograficzna] (II wydanie); Helikon Kiadó Kft., Budapest. ISBN 963-547-085-1.
- Nemes, Gábor (2006). Az Atyusz nemzetség. W: J. Újváry, Zsuzsanna (ed.). Tanulmányok évszázadok történelméből [Eseje o wiekach historii]. Pázmány Péter Catholic University. str. 13–39. ISBN 963-9206-24-5.
- Zsoldos, Attila (2011). Magyarország világi archontológiája, 1000–1301 [Świecka archontologia Węgier, 1000–1301]. História, MTA Történettudományi Intézete. Budapest. ISBN978-963-9627-38-3.
|
|