Zweite Wiener Türkenbelagerung

Z Europa Środkowa
(Przekierowano z Bécs ostroma (1683))
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Strona Autorzy Nota
[1] [2] Ten artykuł został przetłumaczony z Wikipedii w języku angielskim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku angielskim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach.
War Flag of the Ottoman Empire (c. 1500–1793).svg Wypędzenie Turków z Węgier (1683–1699) Leopold I Arms-imperial.svg

Od tureckiego oblężenia Wiednia do odzyskania Budy (1683–1686)
 ♦  Bécs török ostroma (1683)  ♦  Kahlenbergi csata (1683)  ♦  Párkányi csata (1683)  ♦  Esztergom ostroma (1683) (1683)  ♦  Váci csata (1684)  ♦  Buda ostroma (1684)  ♦  Eperjesi csata (1684)  ♦  Táti csata (1685)  ♦  Érsekújvár ostroma (1685)  ♦  Buda visszafoglalása (1686)
Kampanie aż do likwidacji Księstwa Transylwanii (1686–1690)
 ♦  Nagyharsányi csata (1687)  ♦  Belgrád ostroma (1688)  ♦  Grabováci csata (1689)  ♦  Batocsinai csata (1689)  ♦  Nisszai csata (1689)  ♦  Vidin ostroma (1690)  ♦  Zernyesti csata (1690)  ♦  Belgrád elvesztése (1690)
Dalsze kampanie aż do pokoju karlowarskiego (1690–1699)
 ♦  Szalánkeméni csata (1691)  ♦  Nagyvárad ostroma (1692)  ♦  Belgrád ostroma (1693)  ♦  Lugosi csata (1695)  ♦  Hetényi csata (1696)  ♦  Zentai csata (1697)  ♦  Karlócai béke (1699)  ♦  Schlacht bei Derbent

Notka

Bitwa pod Wiedniem[↓1] miała miejsce na górze Kahlenberg niedaleko Wiednia w dniu Szablon:Nobr 1683 po dwumiesięcznym oblężeniu miasta przez Imperium Osmańskie. Bitwę stoczyły Święte Cesarstwo Rzymskie (na czele z monarchią Habsburgów) i Rzeczpospolita Obojga Narodów, oba pod dowództwem króla Jana III Sobieskiego, przeciwko Osmanom i ich państwom wasalnym i lennym. Bitwa ta była pierwszym przypadkiem, w którym Rzeczpospolita i Święte Cesarstwo Rzymskie współpracowały militarnie przeciwko Osmanom. Klęska jest często postrzegana jako punkt zwrotny w ekspansji Osmanów na Europę, po której nie zyskali już żadnego terytorium.[↓4]


The Battle of Vienna[↓1]  took place at Kahlenberg Mountain near Vienna on Szablon:Nobr 1683[1] after the city had been besieged by the Ottoman Empire for two months. The battle was fought by the Holy Roman Empire (led by the Habsburg monarchy) and the Polish–Lithuanian Commonwealth, both under the command of King John III Sobieski, against the Ottomans and their vassal and tributary states. The battle marked the first time the Commonwealth and the Holy Roman Empire had cooperated militarily against the Ottomans. The defeat is often seen as a turning point for Ottoman expansion into Europe, after which they would gain no further ground.[2][↓4] 


W następującej wojnie, która trwała do 1699 r., Osmanowie oddali większość Węgier osmańskich Leopoldowi I, Świętemu Cesarzowi Rzymskiemu.

In the ensuing war that lasted until 1699, the Ottomans would cede most of Ottoman Hungary to Leopold I, Holy Roman Emperor.[2]


Bitwę wygrały połączone siły Świętego Cesarstwa Rzymskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów, tę ostatnią reprezentowały jedynie siły Korony Królestwa Polskiego (marsz armii litewskiej został opóźniony i dotarła ona do Wiednia po jego odsieczy). Garnizonem wiedeńskim dowodził Feldzeugmeister Armii Cesarskiej (Świętego Cesarstwa Rzymskiego) Ernst Rüdiger Graf von Starhemberg, austriacki poddany cesarza Leopolda I. Całościowe dowództwo sprawował starszy dowódca, król Polski, Jan III Sobieski, który przewodził siłom odsieczy.

The battle was won by the combined forces of the Holy Roman Empire and the Polish–Lithuanian Commonwealth, the latter represented only by the forces of the Crown of the Kingdom of Poland (the march of the Lithuanian army was delayed, and they reached Vienna after it had been relieved).[3] The Viennese garrison was led by Feldzeugmeister of the Imperial Army (Holy Roman Empire) Ernst Rüdiger Graf von Starhemberg, an Austrian subject of Holy Roman Emperor Leopold I. The overall command was held by the senior leader, the king of Poland, John III Sobieski, who led the relief forces.


Przeciwstawne siły zbrojne to siły Imperium Osmańskiego i jego państw wasalnych, dowodzone przez Wielkiego Wezyra Merzifonlu Kara Mustafę Paszę. Armia osmańska liczyła około 90 000 do 300 000 ludzi (według dokumentów dotyczących porządku bitwy znalezionych w namiocie Kara Mustafy, początkowa siła na początku kampanii wynosiła 170 000 ludzi). Rozpoczęli oblężenie 14 lipca 1683 r. Siły osmańskie składały się między innymi z 60 ortów janczarów (12 000 ludzi w sile papierowej) z armią obserwacyjną liczącą około 70 000 ludzi, obserwującą okolicę. Decydująca bitwa miała miejsce 12 września, po przybyciu zjednoczonej armii odsieczy.

The opposing military forces were those of the Ottoman Empire and its vassal states, commanded by Grand Vizier Merzifonlu Kara Mustafa Pasha. The Ottoman army numbered approximately 90.000[4] to 300.000[5][6][7][8] men (according to documents on the order of battle found in Kara Mustafa's tent, initial strength at the start of the campaign was 170.000 men[9]). They began the siege on 14 July 1683. Ottoman forces consisted, among other units, of 60 ortas of Janissaries (12,000 men paper-strength) with an observation army of some 70.000[10] men watching the countryside. The decisive battle took place on 12 September, after the arrival of the united relief army.


Niektórzy historycy twierdzą, że bitwa ta stanowiła punkt zwrotny w wojnach osmańsko-habsburskich, 300-letniej walce między Świętym Cesarstwem Rzymskim a Imperium Osmańskim. W ciągu 16 lat po bitwie austriaccy Habsburgowie stopniowo podbijali południowe Węgry i Transylwanię, w dużej mierze oczyszczając je z sił osmańskich. Bitwa ta jest znana z największej znanej szarży kawalerii w historii.

Some historians maintain that the battle marked a turning point in the Ottoman–Habsburg wars, a 300-year struggle between the Holy Roman and Ottoman Empires. During the 16 years following the battle, the Austrian Habsburgs would gradually conquer southern Hungary and Transylvania, largely clearing them of Ottoman forces. The battle is noted for including the largest known cavalry charge in history.

Preludium

Zdobycie Wiednia od dawna było strategicznym celem Imperium Osmańskiego, ze względu na kontrolę, jaką miasto miało nad Dunajem i lądowymi szlakami handlowymi do Niemiec i wschodniej części Morza Śródziemnego. W latach poprzedzających oblężenie Imperium Osmańskie, pod auspicjami Wielkiego Wezyra Kara Mustafy Paszy, podjęło szeroko zakrojone przygotowania logistyczne, w tym naprawę i budowę dróg i mostów prowadzących do Świętego Cesarstwa Rzymskiego i jego centrów logistycznych, a także przesyłanie amunicji, armat i innych zasobów z całego Imperium do tych centrów i na Bałkany. Oblężenie Szigetváru w 1566 r. zablokowało postęp sułtana Sulejmana Wspaniałego w kierunku Wiednia i zatrzymało postęp Imperium Osmańskiego w kierunku Wiednia w tym samym roku. Wiedeń nie był ponownie zagrożony aż do 1683 r. W 1679 r. w Wiedniu szalała dżuma.


Capturing the city of Vienna had long been a strategic aspiration of the Ottoman Empire, due to the control the city had over the Danube and the overland trade routes to Germany and the Eastern Mediterranean. During the years preceding the siege, the Ottoman Empire, under the auspices of the Grand Vizier Kara Mustafa Pasha, undertook extensive logistical preparations, including the repair and establishment of roads and bridges leading into the Holy Roman Empire and its logistical centers, as well as the forwarding of ammunition, cannon, and other resources from all over the Empire to these centers and into the Balkans. The Siege of Szigetvár in 1566 blocked the advance of Sultan Suleiman the Magnificent's towards Vienna and stopped the Ottoman advance towards Vienna that year. Vienna was not threatened again until 1683. In 1679 plague had been raging in Vienna.[11]


Na froncie politycznym Imperium Osmańskie udzielało pomocy wojskowej Węgrom i mniejszościom niekatolickim w okupowanych przez Habsburgów częściach Węgier. Tam, w latach poprzedzających oblężenie, powszechne niepokoje przerodziły się w otwartą rebelię przeciwko dążeniom Leopolda I do zasad kontrreformacji i jego pragnieniu stłumienia protestantyzmu. W 1681 roku protestanci i inne siły kuruckie antyhabsburskie, dowodzone przez Imre Thököly'ego, zostały wzmocnione znacznym kontyngentem wojskowym Osmanów, którzy uznali Thököly'ego za króla „Górnych Węgier” (wschodnia część dzisiejszej Słowacji i części północno-wschodnich Węgier, które wcześniej siłą odebrał Habsburgom). Wsparcie to obejmowało wyraźne obietnice „Królestwa Wiednia” dla Węgrów, jeśli wpadnie ono w ręce Osmanów. Jednak przed oblężeniem przez 20 lat panował pokój między Świętym Cesarstwem Rzymskim a Imperium Osmańskim, będący wynikiem pokoju w Vasvár.

On the political front, the Ottoman Empire had been providing military assistance to the Hungarians and non-Catholic minorities in Habsburg-occupied portions of Hungary. There, in the years preceding the siege, widespread unrest had grown into open rebellion against Leopold I's pursuit of Counter-Reformation principles and his desire to suppress Protestantism. In 1681, Protestants and other anti-Habsburg Kuruc forces, led by Imre Thököly, were reinforced with a significant military contingent from the Ottomans,[12] who recognized Thököly as King of "Upper Hungary" (the eastern part of modern-day Slovakia and parts of northeastern Hungary, which he had earlier taken by force from the Habsburgs). This support included explicitly promising the "Kingdom of Vienna" to the Hungarians if it fell into Ottoman hands. Yet before the siege, a state of peace had existed for 20 years between the Holy Roman Empire and the Ottoman Empire as a result of the Peace of Vasvár.

The Ottoman Empire in 1683Imperium Osmańskie w 1683 roku

W latach 1681 i 1682 starcia między siłami Imre Thököly’ego a Świętym Cesarstwem Rzymskim (którego granicą były wówczas północne Węgry) nasiliły się, a najazdy sił Habsburgów na centralne Węgry dostarczyły kluczowego argumentu wielkiemu wezyrowi Kara Mustafie Paszy w przekonaniu sułtana Mehmeda IV i jego Divana do zezwolenia na ruch armii osmańskiej. Mehmed IV upoważnił Mustafę Paszę do działania aż do zamków Győr (wówczas znanego jako Yanıkkale, a po niemiecku jako Raab) i Komárom (po turecku Komaron, po niemiecku Komorn), oba w północno-zachodnich Węgrzech, i do ich oblężenia. Armia osmańska została zmobilizowana 21 stycznia 1682 r., a wojna została wypowiedziana 6 sierpnia 1682 r.


n 1681 and 1682, clashes between the forces of Imre Thököly and the Holy Roman Empire (the border of which was then northern Hungary) intensified, and the incursions of Habsburg forces into central Hungary provided the crucial argument of Grand Vizier Kara Mustafa Pasha in convincing Sultan Mehmed IV and his Divan to allow the movement of the Ottoman army. Mehmed IV authorized Mustafa Pasha to operate as far as Győr (then known as Yanıkkale, and in German as Raab) and Komárom (in Turkish Komaron, Komorn in German) Castles, both in northwestern Hungary, and to besiege them. The Ottoman army was mobilized on 21 January 1682 and war was declared on 6 August 1682.


Logistycznie rzecz biorąc, rozpoczęcie inwazji w sierpniu lub wrześniu 1682 r. byłoby ryzykowne lub niemożliwe, ponieważ trzymiesięczna kampania zaprowadziłaby Osmanów do Wiednia tuż przed nadejściem zimy. Jednak 15-miesięczna przerwa między mobilizacją a rozpoczęciem pełnoskalowej inwazji dała Wiedniu wystarczająco dużo czasu na przygotowanie obrony, a Leopoldowi na zgromadzenie wojsk ze Świętego Cesarstwa Rzymskiego i zawarcie sojuszu z Polską, Wenecją i papieżem Innocentym XI. Obronny sojusz Świętego Cesarstwa Rzymskiego z Polską został zawarty w Traktacie Warszawskim z 1683 r., na mocy którego Leopold obiecał wesprzeć Jana III Sobieskiego, jeśli Osmanowie zaatakują Kraków, a w zamian armia polska miała przyjść z pomocą Wiedniu, jeśli zostanie zaatakowany.

Logistically, it would have been risky or impossible to launch an invasion in August or September 1682, since a three-month campaign would have taken the Ottomans to Vienna just as winter set in. But the 15-month gap between mobilization and the launch of a full-scale invasion provided ample time for Vienna to prepare its defense and for Leopold to assemble troops from the Holy Roman Empire and form an alliance with Poland, Venice and Pope Innocent XI. The defensive alliance of the Holy Roman Empire with Poland was concluded in the 1683 Treaty of Warsaw, by which Leopold promised to support John III Sobieski if the Ottomans attacked Kraków, and in return, the Polish army would come to the relief of Vienna if it were attacked.[13]

Anti-Habsburg Kuruc rebels in Hungary Antyhabsburscy rebelianci kuruccy na Węgrzech


31 marca na dwór cesarski w Wiedniu dotarła kolejna deklaracjaSzáblon:Sndwysłana przez Wielkiego Wezyra Merzifonlu Kara Mustafę Paszy w imieniu Mehmeda IVSzáblon:Sndar. Następnego dnia z Edirne w Rumelii rozpoczął się marsz naprzód elementów armii osmańskiej. Wojska osmańskie dotarły do ​​Belgradu na początku maja. Dołączyła do nich armia siedmiogrodzka pod wodzą księcia Mihaly Apafi i siły węgierskie pod wodzą Imre Thököly; oblegali Győr, a pozostała armia licząca 150 000 żołnierzy ruszyła w kierunku Wiednia. Około 40 000 żołnierzy krymskotatarskich przybyło Template:Convert na wschód od Wiednia 7 lipca, dwa razy więcej niż wojska cesarskie w tym rejonie. Cesarz Leopold uciekł z Wiednia do Pasawy ze swoim dworem i 60 000 wiedeńczyków, podczas gdy Karol V, książę Lotaryngii, wycofał swoje siły liczące 20 000 żołnierzy w kierunku Linzu. Główna armia osmańska przybyła do Wiednia 14 lipca; jedyną siłą obronną miasta była teraz armia hrabiego Ernsta Rüdigera von Starhemberg licząca 15 000 ludzi. Saski inżynier Georg Rimpler, zatrudniony przez imperium do przygotowań do wojny z Turkami, zaczął przygotowywać Wiedeń do nadchodzącego oblężenia – większość przedwojennych planów Austrii zakładała walkę z Turkami w pobliżu miasta Győr, plan ten stał się nie do utrzymania z powodu tureckiego natarcia.

On 31 March, another declarationSzablon:Sndsent by Grand Vizier Merzifonlu Kara Mustafa Pasha on behalf of Mehmed IVSzablon:Sndarrived at the Imperial Court in Vienna. The next day the forward march of Ottoman army elements began from Edirne in Rumelia. Ottoman troops reached Belgrade by early May. They were joined by a Transylvanian army under Prince Mihaly Apafi and a Hungarian force under Imre Thököly; they laid siege to Győr and the remaining army of 150.000 moved toward the city of Vienna.[14] About 40.000 Crimean Tatar troops arrived Szablon:Convert east of Vienna on 7 July,[14] twice as many as the Imperial troops in the area. Emperor Leopold fled Vienna for Passau with his court and 60.000 Viennese, while Charles V, Duke of Lorraine, withdrew his force of 20.000 towards Linz.[15][14] The main Ottoman army arrived at Vienna on 14 July; the city's only defense force was now that of Count Ernst Rüdiger von Starhemberg's 15,000 men.[14] Saxon engineer Georg Rimpler, who had been employed by the empire to prepare for war with the Turks, began to prepare Vienna for the upcoming siege – much of Austria's pre-war plans had calculated on fighting the Turks near the city of Győr, a plan made untenable by the Turkish advance.[16][17]


Król Polski, Jan III Sobieski, przygotował wyprawę odsieczową do Wiednia latem 1683 r., honorując swoje zobowiązania traktatowe, i miał wyruszyć z Krakowa 15 sierpnia. W tym czasie większość Polski byłaby w dużej mierze niebroniona, a wykorzystując tę ​​sytuację, Imre Thököly podjąłby próbę inwazji. Kazimierz Jan Sapieha opóźnił marsz armii litewskiej, prowadząc kampanię na Wyżynie Węgierskiej i przybył do Wiednia dopiero po jej odsieczy.

The King of Poland, John III Sobieski, prepared a relief expedition to Vienna during the summer of 1683, honoring his obligations to the treaty, and would depart from Kraków on 15 August. During this time most of Poland would be largely undefended, and taking advantage of the situation, Imre Thököly would attempt an invasion. Kazimierz Jan Sapieha delayed the march of the Lithuanian army, campaigning in the Hungarian Highlands instead, and arrived in Vienna only after it had been relieved.[3]


Natychmiast narastały napięcia między Polską a różnymi państwami niemieckimi – zwłaszcza Austrią – w sprawie odsieczy miasta. Wypłata żołdu i zaopatrzenia żołnierzy podczas marszu miała być dominującą kwestią. Sobieski nalegał, że nie będzie musiał płacić za swój marsz do Wiednia, ponieważ to dzięki jego wysiłkom miasto zostało uratowane; Wiedeńczycy nie mogli również zaniedbać innych niemieckich wojsk, które maszerowały. Przywódcy Habsburgów znaleźli jak najwięcej pieniędzy, aby zapłacić za nie i zawarli umowy z Polakami, aby ograniczyć ich koszty.

Immediately, tensions rose between Poland and the various German states – especially Austria – over the relief of the city. Payment of troops' wages and supplies while marching would be the predominant issue. Sobieski insisted that he should not have to pay for his march to Vienna, since it was by his efforts that the city had been saved; nor could the Viennese neglect the other German troops who had marched. The Habsburg leadership found as much money as possible to pay for these and arranged deals with the Polish to limit their costs.[18]

Wydarzenia podczas oblężenia

The plundering of Perchtoldsdorf

Główna armia osmańska oblegała Wiedeń 14 lipca. Tego samego dnia Kara Mustafa wysłał tradycyjne żądanie poddania miasta Imperium Osmańskiemu.[↓5] Ernst Rüdiger Graf von Starhemberg, dowódca pozostałych 15 000 żołnierzy i 8700 ochotników z 370 działami, odmówił kapitulacji. Zaledwie kilka dni wcześniej otrzymał wiadomość o masowej rzezi w Perchtoldsdorf, mieście na południe od Wiednia, gdzie obywatele przekazali klucze do miasta po tym, jak otrzymali podobny wybór, ale i tak zostali zabici. Operacje oblężnicze rozpoczęły się 17 lipca.


The main Ottoman army laid siege to Vienna on 14 July. On the same day, Kara Mustafa sent the traditional demand that the city surrender to the Ottoman Empire.[↓5]  Ernst Rüdiger Graf von Starhemberg, leader of the remaining 15,000 troops and 8,700 volunteers with 370 cannons, refused to capitulate. Only days before, he had received news of the mass slaughter at Perchtoldsdorf,[19] a town south of Vienna, where the citizens had handed over the keys of the city after having been given a similar choice but were killed anyway. Siege operations started on 17 July.[14]


Wiedeńczycy zburzyli wiele domów wokół murów miejskich i usunęli gruzy, pozostawiając pustą równinę, która wystawiłaby Osmanów na ostrzał obronny, gdyby próbowali wkroczyć do miasta. W odpowiedzi Kara Mustafa Pasza wydał swoim żołnierzom rozkaz wykopania długich linii okopów bezpośrednio w kierunku miasta, aby zapewnić im ochronę przed obrońcami w trakcie ich natarcia.

The Viennese had demolished many of the houses around the city walls and cleared the debris, leaving an empty plain that would expose the Ottomans to defensive fire if they tried to rush into the city.[14] In response to this Kara Mustafa Pasha would order his forces to dig long lines of trenches directly toward the city, to help protect them from the defenders as they advanced.

The Ottoman Army surrounds Vienna by Frans Geffels Armia osmańska otacza Wiedeń, Frans Geffels

Osmanowie mieli 130 dział polowych i 19 dział średniego kalibru, w porównaniu do 370 obrońców. Pod murami miasta wykopano tunele górnicze, które następnie wypełniono wystarczającą ilością czarnego prochu, aby zburzyć mury. Według Andrew Wheatcrofta zewnętrzna palisada miała około 150 lat i była w większości zgniła. Aby temu przeciwdziałać, obrońcy zabrali się do pracy, wbijając w ziemię bardzo duże pnie drzew, aby otoczyć mury. To zakłóciło osmański plan szybkiego oblężenia, dodając prawie kolejne trzy tygodnie do czasu, jaki zajęłoby przejście przez starą palisadę. To, w połączeniu z opóźnieniem w postępie ich armii po wypowiedzeniu wojny, ostatecznie pozwoliło na przybycie sił odsieczy we wrześniu. Niektórzy historycy spekulowali, że Kara Mustafa chciał zdobyć miasto w nienaruszonym stanie z jego bogactwami i odrzucił całkowity atak, nie chcąc inicjować grabieży, która towarzyszyłaby szturmowi, co było postrzegane jako prawo do zdobywania żołnierzy.


The Ottomans had 130 field guns and 19 medium-caliber cannon, compared to the defenders' 370.[4] Mining tunnels were dug under the city walls, which would then be filled with sufficient quantities of black powder to demolish the walls.[20][14] According to Andrew Wheatcroft, the outer palisade was around 150 years old and mostly rotten. To counter this, the defenders set to work knocking very large tree trunks into the ground to surround the walls. This disrupted the Ottoman plan of a quick siege, adding almost another three weeks to the time it would take to get past the old palisade.[21] This, combined with the delay in advancing their army after declaring war, eventually allowed a relief force to arrive in September.[14] Some historians have speculated that Kara Mustafa wanted to take the city intact with its riches and declined an all-out attack, not wishing to initiate the plundering that would accompany an assault, which was viewed as the right of conquering soldiers.[22]


Oblężenie Imperium Osmańskiego odcięło praktycznie wszystkie środki zaopatrzenia Wiednia w żywność. Zmęczenie stało się tak powszechne, że von Starhemberg rozkazał rozstrzelać każdego żołnierza, którego przyłapano na spaniu na warcie. Coraz bardziej zdesperowane siły trzymające Wiedeń były na skraju porażki, gdy w sierpniu siły cesarskie pod wodzą Karola V, księcia Lotaryngii, pokonały Thököly'ego pod Bisambergiem, Szablon:Cvt na północny zachód od Wiednia.

The Ottoman siege cut virtually all means of food supply into Vienna.[23] Fatigue became so common that von Starhemberg ordered any soldier found asleep on watch to be shot. Increasingly desperate, the forces holding Vienna were on the verge of defeat when, in August, Imperial forces under Charles V, Duke of Lorraine, defeated Thököly at Bisamberg, Szablon:Cvt northwest of Vienna.

The Ottomans before the walls of Vienna, by August Querfurt Osmanowie przed murami Wiednia, August Querfurt

6 września Polacy pod wodzą Sobieskiego przekroczyli Dunaj Szablon:Cvt na północny zachód od Wiednia w Tulln, aby połączyć się z wojskami cesarskimi i dodatkowymi siłami z Saksonii, Bawarii, Badenii i innych posiadłości cesarskich. Do sił dołączyło również kilka najemnych pułków Kozaków zaporoskich wynajętych przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Ludwik XIV, król Francji, odmówił pomocy swojemu rywalowi z rodu Habsburgów, który właśnie zaanektował Alzację.


On 6 September, the Poles under Sobieski crossed the Danube Szablon:Cvt northwest of Vienna at Tulln, to unite with imperial troops and the additional forces from Saxony, Bavaria, Baden and other imperial estates. The forces were also joined by several mercenary regiments of Zaporozhian Cossacks hired by the Polish–Lithuanian Commonwealth.[24] Louis XIV of France declined to help his Habsburg rival, having just annexed Alsace.[20]


Sojusz Sobieskiego z cesarzem Leopoldem I doprowadził do dodania polskiej huzarii do istniejącej armii sojuszniczej. Dowództwo nad europejskimi siłami sojuszniczymi powierzono królowi polskiemu, znanemu z bogatego doświadczenia w prowadzeniu kampanii przeciwko armii osmańskiej. Godne uwagi jest to, że odniósł decydujące zwycięstwo nad siłami osmańskimi w bitwie pod Chocimiem (1673) i dowodził teraz armią liczącą 70–80 tys. żołnierzy, stawiając czoła rzekomym siłom osmańskim liczącym 150 tys. ludzi. Odwaga i zdolności dowódcze Sobieskiego były już znane w Europie. [potrzebny cytat]

An alliance between Sobieski and Emperor Leopold I resulted in the addition of the Polish hussars to the existing allied army. The command of the European allied forces was assigned to the Polish king, renowned for his extensive experience in leading campaigns against the Ottoman army. Notably, he achieved a decisive victory over the Ottoman forces in the Battle of Khotyn (1673) and now commanded an army of 70.000–80.000 soldiers, countering a supposed Ottoman force of 150.000.[25] Sobieski's courage and aptitude for command were already known in Europe. [potrzebny cytat]


Na początku września około 5000 doświadczonych saperów osmańskich wielokrotnie burzyło duże fragmenty murów między bastionem Burg, bastionem Löbel i rawelinem Burg, tworząc przerwy o szerokości około Template:Convert. W odpowiedzi na to Wiedeńczycy zaczęli kopać własne tunele, aby przechwycić duże ilości prochu strzelniczego składowane w jaskiniach. Osmanom udało się w końcu zająć rawelin Burg i pobliski niski mur 8 września. Przewidując wyłom w murach miejskich, pozostali Wiedeńczycy przygotowali się do walki w śródmieściu.

During early September, approximately 5,000 experienced Ottoman sappers had repeatedly demolished large portions of the walls between the Burg bastion, the Löbel bastion and the Burg ravelin, creating gaps of about Szablon:Convert in width. In response to this, the Viennese began digging their own tunnels to intercept the placing of large amounts of gunpowder in the caverns. The Ottomans finally managed to occupy the Burg ravelin and the low wall nearby on 8 September. Anticipating a breach in the city walls, the remaining Viennese prepared to fight in the inner city.[20]

Straty osmańskie podczas oblężenia (17 lipca – 12 września 1683)

Defence of the fortifications of Vienna by civilians, by Romeyn de Hooghe
Initial Ottoman Army[26]
Unit Number
A. Kapıkulu (household) Army 78,500
Janissary and cebeci (weaponeer) and gunner 60.000
Sipâh (Kapıkulu) (household cavalry) 15,000
Mısır Kulu (Mamluks) 3,000
Şam Kulu (Damascus Mamluks) 500
B. Tımarlı Sipahiler (provincial cavalry) 40.000
C. Kapı Halkları (governor's retinue) 44,200
8 viziers, three of them Tug-ed (banner) 19,300
Kara Mustafa Paşa 6,000
Janissary Agha Vizier Mustafa Pasha 2,000
D. Vassal States 100.000
Tatars 50.000
Wallachia 10.000
Moldavia 10.000
Transylvania 10.000
Middle Magyar (Thököly) 20.000
E. Rear Services 170.000
Clerk and janitor 20.000
Shepherd, animal driver, etc. 150.000
Total 432,700

W tej tabeli pewne są tylko liczby wojsk domowych i świty, 78 500 i 44 200, podczas gdy liczby innych wojsk są zaokrąglone, 50 000 Tatarów, 10 000 Wołochów, 170 000 służby tylnej itd. Na tej podstawie Kahraman Şakul twierdzi, że ta anonimowa tabela pokazuje policzoną liczbę wojsk domowych i świty, podczas gdy liczba wojsk prowincjonalnych (Tımarlı Sipahi: 40 000) i wojsk państw wasalnych (100 000) to liczby oczekiwane. Na przykład liczba Tatarów, Nogajów i Czerkiesów wynosiła ponad 100 000, podczas gdy ta tabela pokazuje, że Tatarzy (ogólne określenie Chanatu Krymskiego i jego wasali) przyprowadzili 50 000 wojowników. Osmańskie sprawozdania podają, że armia domowa liczyła 25 529 janczarów, 3 045 zbrojmistrzów (w języku tureckim: cebeci) i 4 000 artylerzystów, co daje łącznie 32 574 w przeciwieństwie do szacunków 60 000 w tej tabeli. Dlatego też, według oceny K. Şakula, armia osmańska składała się z około 120 000 żołnierzy i 156 dział. W ich szeregach 30 000 żołnierzy było strategicznie rozmieszczonych w zdobytych zamkach i rozmieszczonych w celu zakłócenia ruchów nadchodzącej armii odsieczy.


In this table, only household and retinue troops’ numbers are certain, 78,500 and 44,200 while other troops’ numbers are rounded, 50.000 Tatars, 10.000 Wallachian, 170.000 rear service etc. Based on this, Kahraman Şakul claims that this anonymous table shows counted numbers of household and retinue troops while number of provincial troops (Tımarlı Sipahi: 40.000) and vassal states’ troops (100.000) are expected numbers. For instance, Tatars, Nogais and Circassians number was more than 100.000 while this table shows that the Tatars (general term for Crimean Khanate and its vassals) brought 50.000 warriors.[27] Ottoman accounts state the size of the household army as 25,529 Janissaries, 3045 weaponeers (in Ottoman Turkish: cebeci) and 4000 gunners, totaling 32,574 as opposed to 60.000 estimation in this table. Therefore, according to K. Şakul's assessment, the Ottoman army consisted of approximately 120.000 soldiers and 156 guns. Within their ranks, 30.000 troops were strategically stationed in captured castles and deployed to disrupt the approaching relief army's movements.[28]


Według austriackiego ambasadora Kunitza, oblegająca armia osmańska zmniejszyła się już do 90 000 żołnierzy na dzień 12 sierpnia. Kunitz twierdził również, że dowiedział się od jeńców osmańskich, że straty sięgały 20 000 do końca sierpnia (inne źródła austriackie podają straty osmańskie na poziomie 12 000 do 13 sierpnia, co dowodzi stałego wzrostu strat armii osmańskiej w dniach oblężenia). Osmański opis spisany po bitwie odnotował liczbę strat na poziomie 48 544 do 10 września: 10 000 janczarów, 12 000 sipahi (elitarna ciężka kawaleria), 16 000 beldarów (kopaczy), 6000 inżynierów (po turecku lağımcı: górnik), 2000 prowincjonalnych sipahi i 2000 Tatarów, co daje łącznie 48 544 zabitych. Do tego dochodzi dezercja (źródła osmańskie i Luigi Marsigli podają, że 1/4 armii osmańskiej zdezerterowało) i choroby, które na dużą skalę zmniejszyły armię osmańską. Według źródeł osmańskich liczba żołnierzy zmniejszyła się ze 120 000 (według Kunitza armia osmańska liczyła łącznie 180 000 ludzi, a 1/3 armii stacjonowała z dala od oblężenia) do wyczerpanych wojną 40 000 żołnierzy. K. Şakul łączy informacje Kunitza o 90 000 żołnierzy na 12 sierpnia z listą ofiar osmańskich, szacując armię osmańską na 90 000 ludzi (65 000 żołnierzy, około 60 dział i 25 000 żołnierzy z tyłu), ale informacje Kunitza o 90 000 żołnierzy dotyczą 12 sierpnia, podczas gdy lista osmańska dotyczy 10 września. Wasale osmańscy z Siedmiogrodu, Wołoszczyzny i Mołdawii otrzymali zadanie utrzymania mostów na kluczowych szlakach odwrotu, nie biorąc udziału w bitwie. Wasale tatarscy mieli wziąć udział w bitwie, ale przeważnie nieregularni tatarscy jeźdźcy wykazali się niewielką skutecznością w bitwie, w przeciwieństwie do poprzednich starć. Samotna armia osmańska licząca od 28 400 do 50 000 żołnierzy miała walczyć z armią odsieczy składającą się z 65 000 żołnierzy (68 000 błędnych informacji pochodzi z liczenia 3000 polskich kontyngentów, które dwukrotnie dołączyły do ​​armii odsieczy) z 165–200 działami.

According to Austrian Ambassador Kunitz, the besieging Ottoman army had already decreased to 90.000 combatants as of 12 August. Kunitz also claimed that he learned from Ottoman captives that casualties were reaching 20.000 by end of August (other Austrian sources give Ottoman casualties as 12,000 until 13 August, demonstrating a steady increase in casualties of the Ottoman army in the days of siege[29]). An Ottoman account captured after battle recorded the number of casualties as 48,544 until 10 September: 10.000 janissary, 12,000 sipahi (elite heavy cavalry), 16,000 beldar (digger), 6,000 engineer (in Turkish lağımcı: miner), 2,000 provincial sipahi and 2,000 Tatars, totaling 48,544 deaths.[30] Compounding this, desertion (Ottoman sources and Luigi Marsigli give a 1/4 desertion of the Ottoman army[31]) and disease diminished the Ottoman army on a large scale. According to Ottoman sources, the number of soldiers decreased from 120.000 (according to Kunitz, the Ottoman army totalled 180.000 men and 1/3 of the army was stationed away from the siege[27]) to a warweary 40.000 soldiers. K. Şakul combines Kunitz's 90.000 combatant information for 12 August with an Ottoman casualties list, estimating the Ottoman army as 90.000 men (65,000 soldiers, around 60 guns and 25,000 rear service)[31] but Kunitz's 90.000 combatant information belongs to 12 August while the Ottoman list is for 10 September.[30] The Ottoman vassals of Transylvania, Wallachia and Moldavia were assigned to hold bridges on key retreat routes, thus not participating in the battle. The Tatar vassals were expected to participate in battle by the Ottomans but the mostly irregular Tatar horsemen demonstrated little effectiveness in battle, dissimilar to previous engagements. A lone 28,400 to 50.000 Ottoman army would battle against the relief army consisting of 65,000 soldiers (68,000 misinformation is originated from counting the 3,000 Polish contingent twice joined to the relief army beforehand) with 165–200 guns.[32]

Staging the battle Inscenizacja bitwy

The relief of Vienna on 12 September 1683Odsiecz Wiednia 12 września 1683 r.

Aby powstrzymać oblężenie, armia odsieczy złożona z Polaków i sił cesarskich spieszyły się, aby przygotować odpowiedź. Pomimo wielonarodowego składu armii i krótkiego czasu zaledwie sześciu dni, ustanowiono skuteczną strukturę dowodzenia, skupioną wokół króla Polski i jego ciężkiej kawalerii (huzarów polskich). Święta Liga rozstrzygnęła kwestię płatności, wykorzystując wszystkie dostępne fundusze rządowe, pożyczki od kilku bogatych bankierów i szlachty oraz duże sumy pieniędzy od papieża. Habsburgowie i Polacy zgodzili się również, że polski rząd zapłaci za własne wojska, gdy będą jeszcze w Polsce, ale że cesarz sfinansuje je, gdy przekroczą terytorium cesarskie. Jednak cesarz uznałby roszczenie Sobieskiego do pierwszego prawa do grabieży obozu wroga w przypadku zwycięstwa.


In an effort to stop the siege, the relief army of Poles and Imperial forces would rush to prepare a response. Despite the multinational composition of the army and the short space of only six days, an effective leadership structure was established, centred around the king of Poland and his heavy cavalry (Polish Hussars). The Holy League settled the issue of payment by using all available funds from the government, loans from several wealthy bankers and noblemen and large sums of money from the Pope.[18] The Habsburgs and Poles also agreed that the Polish government would pay for its own troops while still in Poland, but that the Emperor would fund them once they crossed into imperial territory. However, the Emperor would recognize Sobieski's claim to first rights of plunder of the enemy camp in the event of a victory.[18][33]


Połączone siły oblężnicze, dowodzone przez Kara Mustafę, były mniej zjednoczone i miały problemy z motywacją i lojalnością, i miały trudności z przygotowaniem się do oczekiwanego ataku armii odsieczy. Mustafa powierzył obronę tyłów Chanowi Krymu i jego kawalerii, która liczyła od 30 000 do 40 000 żołnierzy. Istnieją wątpliwości co do tego, jak bardzo Tatarzy uczestniczyli w ostatecznej bitwie przed Wiedniem. Ich Chan odmówił zaatakowania sił odsieczy, gdy przekraczały Dunaj po mostach pontonowych, a także odmówił ataku na nie, gdy wyszły z Lasu Wiedeńskiego. Osmańscy sojusznicy Wołoszczyzny i Mołdawii również okazali się niewiarygodni. Jerzy Dukas, książę Mołdawii, został pojmany. Serban Kantakuzino, który sympatyzował z chrześcijańską koalicją, dołączył do odwrotu po szarży kawalerii Sobieskiego. Kantakuzino negocjował z siłami cesarskimi, aby Wołoszczyzna dołączyła do chrześcijańskiej strony, tęskniąc za pozycją protektora chrześcijan na Półwyspie Bałkańskim. Z kolei Habsburgowie obiecali mu tron ​​Konstantynopola, który był stolicą Imperium Osmańskiego.

Sobieski at Vienna by Juliusz Kossak Sobieski pod Wiedniem autorstwa Juliusza Kossaka

The combined besieging forces, led by Kara Mustafa, were less united and facing problems with motivation and loyalty, and struggled to prepare for the expected relief-army attack. Mustafa had entrusted defense of the rear to the Khan of Crimea and his cavalry force, which numbered between 30.000 and 40.000. There is doubt as to how much the Tatars participated in the final battle before Vienna. Their Khan refused to attack the relief force as it crossed the Danube on pontoon bridges and also refused to attack them as they emerged from the Vienna Woods. The Ottoman allies of Wallachia and Moldavia would also prove unreliable. George Ducas, Prince of Moldavia, was captured.[17] Șerban Cantacuzino, who sympathized with the Christian Coalition,[34] joined the retreat after Sobieski's cavalry charge.[17] Cantacuzino had negotiated with the Imperial forces for Wallachia to join the Christian side, longing for the position of protector of Christians in the Balkan Peninsula. In turn, the Habsburgs promised him the throne of Constantinople which was the capital of the Ottoman Empire.[35]


Wojska konfederatów zasygnalizowały swoje przybycie na Kahlenberg nad Wiedniem ogniskami. Siły w mieście Wiedniu odpowiedziały, wysyłając Jerzego Franciszka Kulczyckiego, polskiego szlachcica, dyplomatę i kupca biegle mówiącego po turecku, na udaną misję szpiegowską, aby przeniknąć do sił tureckich i powiadomić oddziały odsieczy o terminie wspólnego ataku.

The confederated troops signalled their arrival on the Kahlenberg above Vienna with bonfires. The forces in the city of Vienna responded by sending Jerzy Franciszek Kulczycki, a Polish nobleman, diplomat and trader fluent in Turkish, on a successful spy mission to penetrate the Turkish forces and notify the relief troops of when the joint attack was to be made.[17]


Battle

Szablon:See also

The position of the Holy League armies (north), the besieged Vienna (middle), and the Ottoman army (between Vienna and Holy League armies) during the battlePozycja armii Ligi Świętej (północ), oblężonego Wiednia (środek) i armii osmańskiej (pomiędzy armią Wiednia i Ligi Świętej) podczas bitwy
The Moldauer Kapelle housing a replica of Cantacuzino's cross


Bitwa rozpoczęła się, zanim wszystkie jednostki zostały w pełni rozlokowane. O 4:00 rano 12 września armia osmańska zaatakowała, próbując przeszkodzić w rozlokowaniu wojsk Ligi Świętej. Niemcy mieli być pierwszymi, którzy przeprowadzili kontratak. Karol Lotaryński ruszył naprzód z armią cesarską po lewej stronie i innymi siłami cesarskimi w centrum i po ciężkich walkach i licznych kontratakach osmańskich zajął kilka kluczowych pozycji, w szczególności ufortyfikowane wioski Nussdorf i Heiligenstadt. Do południa armia cesarska zadała znaczne szkody siłom osmańskim i była bliska przełamania. W tym samym czasie Kantakuzino i jego żołnierze (którzy potajemnie wspierali koalicję chrześcijańską) próbowali sabotować oblężenie osmańskie, porzucając most nad Dunajem na wyspie Brigittenau, gdzie stacjonowali Wołosi, aby osłaniać lewe skrzydło armii osmańskiej. Mustafa Pasza rozpoczął kontrataki większością swoich sił, ale powstrzymał niektóre elitarne jednostki janczarów i sipahisów przed jednoczesnym atakiem na miasto. Przywódcy osmańscy planowali, ale ostatecznie im się nie udało, zdobyć Wiedeń przed przybyciem sił Sobieskiego. Ich saperzy przygotowali dużą, ostateczną detonację pod Löbelbastei, aby przełamać mury. Łącznie dziesięć min miało eksplodować, ale zostały zlokalizowane przez obrońców i rozbrojone.

The battle started before all units were fully deployed. At 4:00 am on 12 September, the Ottoman army attacked, seeking to interfere with the deployment of Holy League troops.[25] The Germans would be the first to counterattack. Charles of Lorraine moved forward with the imperial army on the left and other imperial forces in the center and, after heavy fighting and multiple Ottoman counterattacks, took several key positions, in particular the fortified villages of Nussdorf and Heiligenstadt. By midday, the imperial army had inflicted significant damage on the Ottoman forces and would come close to a breakthrough.[36] At the same time, Cantacuzino and his soldiers (who secretly supported the Christian coalition) were trying to sabotage the Ottoman siege, by abandoning the bridge over the Danube on Brigittenau Island, where the Wallachians had been stationed in order to cover the left flank of the Ottoman Army.[35] Mustafa Pasha launched counterattacks with most of his forces, but held back some of the elite Janissary and Sipahi units for a simultaneous assault on the city. The Ottoman leadership had planned, but ultimately failed, to capture Vienna prior to the arrival of Sobieski's forces. Their sappers had prepared a large, final detonation under the Löbelbastei[37] to breach the walls. In total, ten mines were set to explode but they were located by the defenders and disarmed.


Wczesnym popołudniem po drugiej stronie pola bitwy rozpoczęła się duża bitwa, gdy polska piechota nacierała na prawą flankę Osmanów. Pomimo przybycia armii odsieczy, kilka sił osmańskich uparcie próbowało przełamać obronę miasta, umożliwiając polskim wojskom natarcie na polu bitwy. Do godziny 16:00 Polacy zdobyli wioskę Gersthof, która miała służyć jako baza dla ich szarży kawaleryjskiej. Armia osmańska znajdowała się w rozpaczliwej sytuacji między siłami polskimi i cesarskimi. Karol Lotaryński i Jan III Sobieski niezależnie od siebie zdecydowali się na ofensywę i zdecydowane pokonanie sił osmańskich.

King John III Sobieski blessing the Polish attack on the Ottomans in Battle of Vienna; painting by Juliusz Kossak Król Jan III Sobieski błogosławi polski atak na Osmanów w bitwie pod Wiedniem; obraz Juliusza Kossaka

In the early afternoon, a large engagement started on the other side of the battlefield as the Polish infantry advanced on the Ottoman right flank. Despite the arrival of the relief army, several Ottoman forces persisted in their attempts to breach the city's defenses, allowing Polish troops to advance on the field. By 4:00 pm the Poles had captured the village of Gersthof, which would serve as a base for their cavalry charge.[38] The Ottoman army was in a desperate position between Polish and Imperial forces. Charles of Lorraine and John III Sobieski both decided independently to press the offensive and decisively defeat the Ottoman forces.[39]


Siły niemieckie wznowiły ofensywę na lewym froncie o 15:30. Początkowo napotkały zaciekły opór i nie były w stanie poczynić postępów. Jednak o 17:00 rozpoczęły natarcie i zajęły wsie Unterdöbling i Oberdöbling. Siły cesarskie zbliżały się teraz do centralnej pozycji osmańskiej („Türkenschanze”) i gdy przygotowywały się do ostatecznego natarcia, polska kawaleria rozpoczęła działania.


The German forces resumed the offensive on the left front at 3:30 pm. At first, they encountered fierce resistance and were unable to make progress. However, by 5:00 pm they had begun to advance and taken the villages of Unterdöbling and Oberdöbling. Imperial forces were now closing in on the central Ottoman position (the "Türkenschanze"),[39] and as they made preparations for a final push, the Polish cavalry began to take action.[17]


Zapisano, że polska kawaleria powoli wyłoniła się z pobliskiego lasu przy wiwatach obserwującej ją piechoty, która spodziewała się ich przybycia. O 16:00 oddział 120 huzarów przeprowadził szarżę sondażową, skutecznie udowadniając podatność osmańską na atak, ale ponosząc wiele strat. Podczas tej akcji zaczęli zbliżać się do Türkenschanze, które było teraz zagrożone przez trzy oddzielne siły (Polaków z zachodu, Sasów i Bawarczyków z północnego zachodu oraz Austriaków z północy). W tym momencie osmański wezyr postanowił opuścić tę pozycję i wycofać się do swojej kwatery głównej w obozie głównym dalej na południe. Jednak w tym czasie wielu żołnierzy osmańskich już opuszczało pole bitwy.
Battle of Vienna, painting by Gonzales Franciscus CasteelsBitwa pod Wiedniem, obraz Gonzalesa Franciscusa Casteelsa

It is recorded that the Polish cavalry slowly emerged from a nearby forest to the cheers of onlooking infantry, which had been anticipating their arrival. At 4:00 pm, a detachment of 120 hussars engaged in a probing charge, successfully proving Ottoman vulnerability to attack but taking many casualties. During this action they would begin to approach the Türkenschanze, which was now threatened by three separate forces (the Poles from the west, the Saxons and Bavarians from the northwest and the Austrians from the north). At this point, the Ottoman vizier decided to leave this position and retreat to his headquarters in the main camp further south. However, by then many Ottoman soldiers were already leaving the battlefield.[38]


Armia odsieczy była teraz gotowa do ostatecznego ataku. Około godziny 18:00 polski król wydał rozkaz, aby kawaleria zaatakowała w czterech kontyngentach, trzech polskich grupach i jednej ze Świętego Cesarstwa Rzymskiego. 18 000 jeźdźców ruszyło w dół wzgórz, co było największą szarżą kawaleryjską w historii. Sobieski poprowadził szarżę na czele 3000 polskich ciężkich ułanów, „Skrzydlatych Huzarów”. Lipkowie Tatarzy, którzy brali udział w ataku po stronie polskiej, nosili gałązkę słomy w hełmach, aby odróżnić się od Tatarów walczących po stronie osmańskiej. Szarża szybko przełamała linie bojowe Osmanów, którzy byli już wyczerpani i zdemoralizowani i zaczęli wycofywać się z pola bitwy. Kawaleria skierowała się bezpośrednio w stronę obozów osmańskich i kwatery głównej Kara Mustafy, podczas gdy pozostały wiedeński garnizon wyszedł z obrony, aby dołączyć do ataku.


The relief army was now ready for a final push. At around 6:00 pm, the Polish king ordered the cavalry to attack in four contingents, three Polish groups and one from the Holy Roman Empire. 18,000 horsemen charged down the hills, the largest cavalry charge in history.[40][41] Sobieski led the charge[25] at the head of 3,000 Polish heavy lancers, the "Winged Hussars". Lipka Tatars who participated on the Polish side wore a sprig of straw in their helmets to distinguish them from the tatars fighting on the Ottoman side.[42] The charge quickly broke the battle lines of the Ottomans, who were already exhausted and demoralized and would begin to retreat from the battlefield. The cavalry headed directly towards the Ottoman camps and Kara Mustafa's headquarters, while the remaining Viennese garrison sallied out of its defenses to join in the assault.[25]


Siły osmańskie były zmęczone i zniechęcone po nieudanej próbie podkopania, ataku na miasto i marszu piechoty Ligi Świętej na Türkenschanze. Mniej niż trzy godziny po decydującej szarży kawalerii siły Ligi Świętej wygrały bitwę i skutecznie obroniły Wiedeń. Pierwszym oficerem katolickim, który wkroczył do miasta, był Ludwik Wilhelm, margrabia Badenii-Baden, na czele swoich dragonów. Następnie Sobieski sparafrazował słynny cytat Juliusza Cezara (Veni, vidi, vici), mówiąc: „Venimus, vidimus, Deus vicit” – „Przybyliśmy, zobaczyliśmy, Bóg zwyciężył”.

The Ottoman forces were tired and dispirited following the failure of the sapping attempt, the assault on the city and the advance of the Holy League infantry on the Türkenschanze.[25] Less than three hours after the decisive cavalry charge, the Holy League forces had won the battle and successfully defended Vienna. The first Catholic officer who entered the city was Louis William, Margrave of Baden-Baden, at the head of his dragoons.[38] Afterwards Sobieski paraphrased Julius Caesar's famous quotation (Veni, vidi, vici) by saying "Venimus, vidimus, Deus vicit"- "We came, we saw, God conquered".[25][17]

Następstwa

Return from Vienna by Józef Brandt, Polish army returning with Ottoman loot Powrót z Wiednia autorstwa Józefa Brandta, powrót wojsk polskich z łupami osmańskimi

Współczesny historyk osmański Silahdar Findiklili Mehmed Agha (1658–1723) opisał bitwę jako ogromną klęskę i porażkę Imperium Osmańskiego, najbardziej katastrofalną od czasu założenia państwa osmańskiego w 1299 r. Osmanowie stracili co najmniej 20 000 ludzi podczas oblężenia, podczas gdy ich straty podczas bitwy z siłami Sobieskiego wyniosły około 15 000 zabitych (według Podhorodeckiego) lub 8 000–15 000 zabitych i 5 000–10 000 wziętych do niewoli (według Tuckera). Straty sił odsieczy pod dowództwem Sobieskiego były znacznie mniejsze i wyniosły około 3500 zabitych i rannych, w tym 1300 Polaków. Szacunek Tuckera jest nieco wyższy: 4500. 10-tysięczny wiedeński garnizon i ludność cywilna straciły, z różnych przyczyn, około połowę swojej początkowej liczebności podczas oblężenia.


Contemporary Ottoman historian Silahdar Findiklili Mehmed Agha (1658–1723) described the battle as an enormous defeat and failure for the Ottoman Empire, the most disastrous since the foundation of Ottoman statehood in 1299.[43] The Ottomans lost at least 20.000 men during the siege,[25] while their losses during the battle with Sobieski's forces amounted to around 15.000 dead (according to Podhorodecki)[44] or 8.000–15.000 dead and 5.000–10.000 captured (according to Tucker).[25] Casualties of the relief force under Sobieski's command were much smaller, amounting to approximately 3,500 dead and wounded, including 1.300 Poles.[44] Tucker's estimate is slightly higher: 4.500.[25] The 10.000 strong Viennese garrison and the civilian populace lost, due to all causes, about half of their initial number during the siege.[4]



Wojska Ligi Świętej i Wiedeńczycy zabrali armii osmańskiej dużą ilość łupów, które Sobieski opisał w liście do żony kilka dni po bitwie:
Chasuble sewn with Turkish tents captured by the Polish Army in Vienna, 1683 Ornat uszyty z tureckich namiotów zdobytych przez wojska polskie w Wiedniu, 1683

The Holy League troops and the Viennese took a large amount of loot from the Ottoman army, which Sobieski described in a letter to his wife a few days after the battle:

Ours are treasures unheard of … tents, sheep, cattle and no small number of camels … it is a victory as nobody ever knew before, the enemy now completely ruined, everything lost for them. They must run for their sheer lives … General Starhemberg hugged and kissed me and called me his saviour.[45]

Starhemberg natychmiast nakazał naprawę poważnie uszkodzonych fortyfikacji Wiednia, aby zabezpieczyć się przed możliwym kontratakiem osmańskim. Jednak Wiedeń nigdy więcej nie został oblężony przez Imperium Osmańskie.


Starhemberg immediately ordered the repair of Vienna's severely damaged fortifications to guard against a possible Ottoman counterstrike. However, Vienna would never again be besieged by the Ottoman Empire.


Z powodu porażki w bitwie, 25 grudnia Kara Mustafa Pasza został stracony w Belgradzie w zatwierdzony sposóbSzablon:Sndprzez uduszenie jedwabnym sznurem ciągniętym przez kilku mężczyzn z każdej stronySzablon:Sndna rozkaz janczara Agha.[potrzebny cytat]

Due to his defeat at the battle, on 25 December Kara Mustafa Pasha was executed in Belgrade in the approved mannerSzablon:Sndby strangulation with a silk rope pulled by several men on each endSzablon:Sndby order of the Janissary Agha.[potrzebny cytat]


Pomimo zwycięstwa katolickich sojuszników, między różnymi dowódcami i ich armiami nadal panowało napięcie. Sobieski zażądał, aby wojska polskie miały pierwszeństwo wyboru łupów z obozu osmańskiego, w związku z czym wojska niemieckie i austriackie otrzymały mniejsze części łupów. Ponadto protestanccy Sasi, którzy przybyli, aby odciążyć miasto, byli podobno poddawani obelgom słownym przez ludność katolicką wiedeńskiej wsi. Sasi natychmiast opuścili bitwę, nie biorąc udziału w podziale łupów i odmówili kontynuowania pościgu.

Despite the victory of the Catholic allies, there was still tension among the various commanders and their armies. Sobieski demanded that Polish troops be allowed to have the first choice of the spoils of the Ottoman camp, and thus German and Austrian troops were left with smaller portions of the loot.[46] Further, Protestant Saxons, who had arrived to relieve the city, were reportedly subjected to verbal abuse by the Catholic populace of the Viennese countryside. The Saxons left the battle immediately, without partaking in the sharing of spoils, and refused to continue the pursuit.[46]

Ottoman military flag captured in the siege of ViennaFlaga wojskowa Imperium Osmańskiego zdobyta podczas oblężenia Wiednia

Sobieski wyzwolił Grau i północno-zachodnie Węgry po bitwie pod Parkanami, ale czerwonka powstrzymała jego pościg za Osmanami. Karol V Lotaryński zdobył Budę i większość Węgier w 1686 r., ustanawiając kontrolę Habsburgów nad południowymi Węgrami i większością Siedmiogrodu w 1687 r. i zdobywając Belgrad w 1688 r.


Sobieski went on to liberate Grau[potrzebne wyjaśnienia] and northwestern Hungary after the Battle of Parkany, but dysentery halted his pursuit of the Ottomans.[47] Charles V of Lorraine captured Buda and most of Hungary in 1686, establishing Habsburg control over southern Hungary and most of Transylvania in 1687 and capturing Belgrade in 1688.[48]


Porażka Osmanów pod Wiedniem wywołała wielkie obchody w Iranie Safawidów; raport został najwyraźniej przekazany w tak spektakularny sposób, że ówczesny cesarz (Shah) Sulejman I (Szablon: panowanie 1666–1694) rozważał marsz na Bagdad, który został utracony w 1639 r. na rzecz Osmanów na mocy traktatu z Zuhab. Ostatecznie Safawidzi nie podejmą nowej kampanii, ponieważ zaniepokojeni urzędnicy państwowi (zwłaszcza dominująca frakcja eunuchów na dworze królewskim) byli świadomi spadku siły militarnej Safawidów i dlatego nie uważali tego za rozsądne. Eunuchowie, według profesora Rudiego Matthee, „nie byli przeciwni pomysłowi, aby Osmanowie cierpieli pewne upokorzenia, ale nie chcieli, aby ich potęga została zniszczona z obawy, że usunie to bufor przeciwko chrześcijańskiej Europie”.
Europe after Battle of ViennaEuropa po bitwie pod Wiedniem

The Ottoman defeat at Vienna sparked great celebrations in Safavid Iran; the report was apparently brought in such a spectacular way, that then incumbent Emperor (Shah) Suleiman I (Szablon:Reign1666–1694) considered a march to Baghdad, which had been lost in 1639 to the Ottomans by virtue of the Treaty of Zuhab.[49] Ultimately, the Safavids would not conduct a new campaign, for concerned state officials (notably the dominant eunuch faction within the royal court) were aware of the decline in Safavid military strength, and thus did not consider it prudent.[49] The eunuchs, according to Professor Rudi Matthee "were not against the idea of having the Ottomans suffer some humiliation, but they did not want their power destroyed for fear that this would remove a buffer against Christian Europe".[49]

Znaczenie

Sobieski Sending Message of Victory to the Pope, by Jan Matejko Sobieski wysyłający papieżowi orędzie zwycięstwa, obraz Jana Matejki

Zwycięstwo pod Wiedniem przygotowało grunt pod podbój Węgier i (tymczasowo) ziem na Bałkanach w kolejnych latach przez Ludwika Badeńskiego, Maksymiliana II Emanuela Bawarskiego i księcia Eugeniusza Sabaudzkiego. Osmanowie walczyli przez kolejne 16 lat, ostatecznie tracąc kontrolę nad Węgrami i Siedmiogrodem. Święte Cesarstwo Rzymskie podpisało traktat karłowicki z Imperium Osmańskim w 1699 r., który miał oddać znaczną część Węgier Habsburgom. Bitwa ta oznaczała historyczny koniec ekspansji Imperium Osmańskiego w Europie. Działania Ludwika XIV, króla Francji, pogłębiły francusko-niemiecką wrogość; w następnym miesiącu wybuchła wojna reuniona w zachodniej części osłabionego Świętego Cesarstwa Rzymskiego. [potrzebny cytat]


The victory at Vienna set the stage for a conquest of Hungary and (temporarily) lands in the Balkans in the following years by Louis of Baden, Maximilian II Emmanuel of Bavaria and Prince Eugene of Savoy. The Ottomans fought on for another 16 years, eventually losing control of Hungary and Transylvania. The Holy Roman Empire signed the Treaty of Karlowitz with the Ottoman Empire in 1699, which would cede much of Hungary to the Habsburgs. The battle marked the historic end of Ottoman expansion into Europe. The actions of Louis XIV of France furthered French–German enmity; in the following month, the War of the Reunions broke out in the western part of the weakened Holy Roman Empire.[potrzebny cytat]


Ponieważ Sobieski powierzył swoje królestwo opiece Najświętszej Maryi Panny (Matki Boskiej Częstochowskiej) przed bitwą, papież Innocenty XI uczcił jego zwycięstwo, rozszerzając święto Najświętszego Imienia Maryi, które do tej pory obchodzono wyłącznie w Hiszpanii i Królestwie Neapolu, na cały Kościół; obchodzono je w niedzielę w Oktawie Narodzenia Maryi (między 9 a 15 września) i zostało, gdy papież Pius X zamierzał zrobić miejsce na świętowanie właściwych niedziel, przeniesione na 12 września, dzień zwycięstwa. [potrzebny cytat] Szablon: Znaczenie inline Papież zmieniłby herb papieski, dodając polskiego ukoronowanego Białego Orła. Po zwycięstwie w bitwie pod Wiedniem, polski król otrzymał również od papieża tytuł „Obrońcy Wiary” („Defensor Fidei”). Na cześć Sobieskiego Austriacy wznieśli kościół na szczycie wzgórza Kahlenberg na północ od Wiednia.

Plaque memorializing the 300th anniversary of successful defense against the Ottomans at the gates of ViennaPłyta upamiętniająca 300. rocznicę udanej obrony przed Turkami u bram Wiednia

Since Sobieski had entrusted his kingdom to the protection of the Blessed Virgin (Our Lady of Częstochowa) before the battle, Pope Innocent XI commemorated his victory by extending the feast of the Holy Name of Mary, which until then had been celebrated solely in Spain and the Kingdom of Naples, to the entire Church; it used to be celebrated on the Sunday within the Octave of the Nativity of Mary (between 9 and 15 September) and was, when Pope Pius X intended to make room for the celebration of the actual Sundays, transferred to 12 September, the day of the victory.[potrzebny cytat] Szablon:Relevance inline The Pope would change the papal coat of arms by adding the Polish crowned White Eagle. After victory in the Battle of Vienna, the Polish king was also granted by the Pope the title of "Defender of the Faith" ("Defensor Fidei").[50] In honor of Sobieski, the Austrians erected a church atop the Kahlenberg hill north of Vienna.

Ataki z 11 września

Niektórzy sugerują, że Al-Kaida wybrała 11 września 2001 r. jako datę przeprowadzenia ataków terrorystycznych w Stanach Zjednoczonych ze względu na postrzegane znaczenie tego dnia jako punktu zwrotnego w bitwie pod Wiedniem. Według Lawrence'a Wrighta, 11 września 1683 r. Al-Kaida uznała za datę, w której świat zachodni zyskał dominację nad islamem, 11 września 318 lat później miał oznaczać odrodzenie się potęgi islamu.

Some have proposed that Al-Qaeda chose September 11, 2001 as the date to carry out terrorist attacks throughout the United States due to the day's perceived significance as the turning point in the Battle of Vienna.[51] According to Lawrence Wright, September 11, 1683 was seen by Al-Qaeda as the date when the Western world gained dominance over Islam, the September 11th 318 years later would mark a rebirth of Islamic power.[52]
Plaque at the Polish Congregatio Resurrectionis church on Kahlenberg

W kulturze popularnej

Zobacz także

Szablon:Portal bar

Szablon:Polish wars and conflicts Szablon:Major Ottoman sieges Szablon:Ottoman battles

Siege of Vienna
{{{nazwa_oryginalna}}}
the Great Turkish War, the Ottoman–Habsburg wars, and the Polish–Ottoman War
ilustracja
Battle of Vienna, 12 September 1683
Czas 14 July 1683 – 12 September 1683
(Szablon:Age in years, months, weeks and days)[1]
Miejsce Wien, Holy Roman Empire (now Vienna, Austria)
Terytorium * Coalition of Christians establishes Holy League under Pope Innocent XI to further push back the Ottomans
  • Beginning of the decline of the Ottoman Empire
  • Beginning of the Great Turkish War
  • Ottomans fail to take Vienna, Coalition (later the Holy League) forces invade territories in Hungary and the Balkans under Ottoman rule
Wynik Christian Coalition victory[1]
Strony konfliktu
Ottoman Empire

Vassal states:

Holy League:

Szablon:Country data Poland–Lithuania

 Holy Roman Empire

 Cossack Hetmanate
 Wallachia (secretly)[53]

Dowódcy
Grand Vizier Kara Mustafa Pasha Executed
Kara Mehmed of Diyarbakir
Ibrahim of Buda
Abaza Sari Hüseyin
Pasha of Karahisar
Murad Giray
Moldavia George Ducas (POW)
Transylvania Michael I Apafi
Wallachia Șerban Cantacuzino 		Poland–Lithuania John III Sobieski
Poland–Lithuania Stanisław Jan Jabłonowski
Poland–Lithuania Mikołaj Hieronim Sieniawski
Poland–Lithuania Marcin Kątski
Holy Roman Empire Charles of Lorraine
Holy Roman Empire Ernst Rüdiger von Starhemberg
Holy Roman Empire Georg Rimpler †
Holy Roman Empire John George III
Holy Roman Empire Georg Friedrich of Waldeck
Holy Roman Empire Julius Francis, Duke of Saxe-Lauenburg
Holy Roman Empire Maximilian II Emanuel of Bavaria
Holy Roman Empire Eugene of Savoy
Holy Roman Empire Livio Odescalchi
Wallachia Șerban Cantacuzino (secretly)[53]
Siły
120.000 soldiers to 65,000 soldiers during 60 days of siege with around 60 guns[31]

90.000 to 40.000 soldiers during 60 days of siege[31]

150.000 as of 10 September 1683,[54] down from 170.000 at the start of the campaign, according to documents on the order of battle found in Kara Mustafa's tent.[9] [↓2] 

– alternative estimates Approximately 150 cannons[4]

Viennese garrison:


11.000 soldiers[55] + 5.000 volunteers[55]
312 guns but only 141 operational[55]
(strength on 10 September 1683)

Relief force:
65,000 soldiers with 165-200 guns[56]

According to Podhorodecki:
47,000 Germans and Austrians with some 112 guns[57]
27,000 Poles with 28 guns[58]

Total:
90.000 but some left behind to guard bridges near Tulln and camps, plus 2,000 Imperial cavalry (not included above) left behind the Danube.[59] [↓3]  [62] 

– alternative estimates

Straty
Total Casualties:
~66.000–79.000

Casualties during the siege: 48.544 killed, 25% desertion and unknown number of deaths from diseases[31]

Casualties during the battle: 8.000–20.000[25]
Captured: ~10.000[25]

Total Casualties:
16.500–20.000

Casualties during the siege: 12,000[4]

Casualties during the battle: 4,500[25]
3,500 dead or wounded (1,300 Poles)[44]

Notes

 ↑ 1 Szablon:Lang-de; Szablon:Lang-pl or bitwa pod Wiedniem; Szablon:Lang-ota; Szablon:Lang-tr

 ↑ 2 The lowest estimate is 90.000,[4] while according to older estimates even up to 300.000[5][6][7][8]|group=Note}} 

 ↑ 3 Viennese garrison: 15.000 soldiers[63] + 8.700 volunteers,[4] 370 cannons; Relief force: 50.000–60.000 Germans,[61] 15.000–20.000 Poles[61][38]|group=Note}} 

 ↑ 4 The defeat of the Ottoman Army outside the gates of Vienna 300 years ago is usually regarded as the beginning of the decline of the Ottoman Empire. But Walter Leitsch asks whether it was such a turning point in the history of Europe? ... However, it marks a turning point: not only was further Ottoman advance on Christian territories stopped, but in the following war that lasted up to 1698 almost all of Hungary was reconquered by the army of Emperor Leopold I. From 1683 the Ottoman Turks ceased to be a menace to the Christian world. ... The battle of Vienna was a turning point in one further respect: the success was due to the cooperation between the troops of the Emperor, some Imperial princes and the Poles. ... However the co-operation between the two non-maritime neighbours of the Ottoman Empire in Europe, the Emperor and Poland, was something new. ... Walter Leitsch is Professor of East European History and Director of the Institute of East and Southeast European Research at the University of Vienna.[2]|group=Note}}

 ↑ 5 The original document was destroyed during World War II. For the German translation, see here [3]  Zarchiwizowana wersja oryginalnej strony z 29 maj 2008 r. (Wayback Machine) |group=Note

Przypisy

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Caroline Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire, 1300–1923. wyd. Basic Books. (2006) ss. 286–87. ISBN 978-0-465-02396-7.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Leitsch, Walter (July 1983) „1683: The Siege of Vienna”. „History Today” (7): Vol. 33 (7) [dostęp: 19 December 2014].
  3. ↑ 3,0 3,1 Davies Norman, (1982). God's Playground, a History of Poland: The Origins to 1795. Columbia University Press. s. 487.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 Bruce Alan Masters, Gábor Ágoston: Encyclopedia of the Ottoman Empire, Infobase Publishing, 2009, , 584.
  5. ↑ 5,0 5,1 Harbottle Thomas, (1905). Dictionary of Battles. E.P. Sutton & Co. s. 262.
  6. ↑ 6,0 6,1 Clare Israel, (1876). The Centennial Universal History: A Clear and Concise History of All Nations, with a Full History of the United States to the Close of the First 100 Years of Our National Independence.. J. C. McCurdy & Co.. s. 252.
  7. ↑ 7,0 7,1 Drane Augusta, (1858). The Knights of st. John: with The battle of Lepanto and Siege of Vienna.. Burns and Lambert. s. 136.
  8. ↑ 8,0 8,1 American Architect and Building News. 29.767 (1890): 145. Print.
  9. ↑ 9,0 9,1 Wimmer Jan, (1983). Wiedeń 1683. MON. s. 306.
  10. ↑ Bruce, George. Harbottle's Dictionary of Battles. wyd. Van Nostrand Reinhold. (1981)
  11. ↑ Nähere Untersuchung der Pestansteckung, p. 42, Pascal Joseph von Ferro, Joseph Edler von Kurzbek, royal publisher, Vienna 1787.
  12. ↑ Tucker 2010 ↓, s. 657.
  13. ↑ Tucker 2010 ↓, ss. 656, 659.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 14,5 14,6 14,7 Tucker 2010 ↓, s. 660.
  15. ↑ Andrew Wheatcroft. The Enemy at the Gate: Habsburgs, Ottomans and the Battle for Europe. wyd. Random House. (2009) s. 120. ISBN 978-1-4090-8682-6.
  16. ↑ Christopher The Fortress in the Age of Vauban and Frederick the Great 1660–1789. (en) wyd. Routledge. ISBN 978-1-317-40859-8.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 17,5 Venedig, Wien und die Osmanen: Umbruch in Südosteuropa 1645–1700. wyd. Klett-Cotta. (2009) s. 354. ISBN 978-3-608-94511-9.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Stoye, John. The Siege of Vienna: The Last Great Trial between Cross & Crescent. 2011 Szablon:ISBN? [potrzebna strona]
  19. ↑ Palmer, Alan, The Decline and Fall of the Ottoman Empire, p. 12, Barnes & Noble Publishing, 1992.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Michael Gaitley, MIC. The Second Greatest Story Ever Told. wyd. Marian Press – Association of Marian Helpers. (2015) ss. 33–. ISBN 978-1-59614-319-7.
  21. ↑ Szablon:Cite episode
  22. ↑ Bates Brandon J., (2003). „The Beginning of the End: The Failure of the Siege of Vienna of 1683”. Brigham Young University. Zarchiwizowano 22 August 2006. [dostęp:28 August 2006]. Zarchiwizowano z oryginału 22 August 2006.
  23. ↑ Ripperton Lisa, „„The Siege of Vienna””. The Baldwin Project. Zarchiwizowano 5 October 2018. [dostęp:28 August 2006].
  24. ↑ (6 October 1933). „Hol Kulchitsky, a Ukrainian, Saved Vienna From Destruction in 1683”. Svoboda.
  25. ↑ 25,00 25,01 25,02 25,03 25,04 25,05 25,06 25,07 25,08 25,09 25,10 25,11 Tucker 2010 ↓, s. 661.
  26. ↑ Kahraman Şakul. II. Viyana Kuşatması: Yedi Ejderin Fendi, Timaş Yayınları. İstanbul 2021. pp. 229–231.
  27. ↑ 27,0 27,1 Kahraman II. Viyana Kuşatması Yedi Ejderin Fendi. (tr) İstanbul: wyd. Timaş Publishing. (2021) s. 228. ISBN 978-6050835663.
  28. ↑ Kahraman II. Viyana Kuşatması Yedi Ejderin Fendi. (tr) İstanbul: wyd. Timaş Publishing. (2021) ss. 232–233. ISBN 978-6050835663.
  29. ↑ Kahraman II. Viyana Kuşatması Yedi Ejderin Fendi. (tr) İstanbul: wyd. Timaş Publishing. (2021) ss. 302. ISBN 978-6050835663.
  30. ↑ 30,0 30,1 Kahraman II. Vİyana Kuşatması Yedi Ejderin Fendi. (tr) İstanbul: wyd. Timas Publishing. (2021) ss. 391. ISBN 978-6050835663.
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 31,3 31,4 Kahraman II. Vİyana Kuşatması Yedi Ejderin Fendi. (tr) İstanbul: wyd. Timaş Publishing. (2021) ss. 392. ISBN 978-6050835663.
  32. ↑ Kahraman II. Viyana Kuşatması Yedi Ejderin Fendi. (tr) İstanbul: wyd. Timaş Publishing. (2021) ss. 393. ISBN 978-6050835663.
  33. ↑ Henry Elliot Malden. Salus Vienna Tua: The great siege of 1683. wyd. Soldiershop Publishing. (2014) ss. 79–. ISBN 978-88-96519-84-4.
  34. ↑ Ştefan Ştefănescu, "Defense of the Integrity of the Romanian States in the Sixteenth and Seventeenth Centuries", in Hie Ceausescu ed., War Revolution and Society in Romania the Road to Independence, New York, Social Science Monographs, Boulder, 1983, p. 76.
  35. ↑ 35,0 35,1 „Participarea lui Șerban Cantacuzino la cel de-al Doilea Asediul Vienei”. Historia. (po rumuńsku). Zarchiwizowano 28 November 2020. [dostęp:20 March 2022].
  36. ↑ Wheatcroft, Andrew (2008). The Enemy at the Gate, Preface p. xix, p. 1.
  37. ↑ (6 November 2005). „Duell im Dunkeln”. (po niemiecku). 2DF. Zarchiwizowano 29 September 2007. [dostęp:28 August 2006]. Zarchiwizowano z oryginału 29 September 2007.
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 38,3 38,4 The Enemy at the Gate, Andrew Wheatcroft. 2008.
  39. ↑ 39,0 39,1 idem
  40. ↑ Death of a Nation: A New History of Germany. wyd. Book Guild Publishing. s. 73. ISBN 978-1910508817.
  41. ↑ A History of War in 100 Battles. wyd. Oxford University Press. s. 58. ISBN 978-0199390717.
  42. ↑ „The Battle of Vienna was not a fight between cross and crescent – Dag Herbjørnsrud | Aeon Essays”. Aeon. Zarchiwizowano 24 July 201. [dostęp:20 June 2019].
  43. ↑ Abrahamowicz Zygmunt, (1973). Kara mustafa pod Wiedniem. Źródła muzułmańskie do dziejów wyprawy wiedeńskiej (Kara Mustafa at Vienna. Muslim primary sources to history of the Vienna campaign). Wydawnictwo Literackie. s. 164.
  44. ↑ 44,0 44,1 44,2 Podhorodecki Leszek, (2001). Wiedeń 1683. Bellona. ss. 140–141.
  45. ↑ „Letter from King Sobieski to his Wife”. Letters from King Sobieski to his wife. University of Gdansk, Department of Cultural Studies, Faculty of Philology. Zarchiwizowano 18 March 2012. [dostęp:4 August 2011].
  46. ↑ 46,0 46,1 John [2007]. The Siege of Vienna: The Last Great Trial between Cross & Crescent. wyd. Pegasus Books. (2011) s. 175.
  47. ↑ Tucker 2010 ↓, s. 662.
  48. ↑ Tucker 2010 ↓, ss. 663–664.
  49. ↑ 49,0 49,1 49,2 Rudi "Iraq IV. Relations in the Safavid Period". W: Encyclopaedia Iranica (Vol. XIII, Fasc. 5 and Vol. XIII, Fasc. 6). (2006) ss. 556–560, 561.
  50. ↑ (9 September 2013). „Chcą nam odebrać Victorię wiedeńską?”. pch24.pl. [dostęp:10 September 2016].
  51. ↑ Hitchens, Christopher (2001-10-03) „Why the suicide killers chose September 11”. , The Guardian (en-GB). [dostęp: 2023-11-08].
  52. ↑ Hudson John, (3 May 2013). „How jihadists schedule terrorist attacks”. Foreign Policy. Zarchiwizowano 4 April 2020. [dostęp:8 November 2023].
  53. ↑ 53,0 53,1 (20 November 2020). „Participarea lui Șerban Cantacuzino la cel de-al Doilea Asediul Vienei”. Historia. (po rumuńsku). Zarchiwizowano 28 November 2020. [dostęp:20 March 2022].
  54. ↑ Forst de Battaglia Otto, (1982). Jan Sobieski, Mit Habsburg gegen die Türken. Styria Vlg. Graz. s. 215 of 1983 Polish translated edition.
  55. ↑ 55,0 55,1 55,2 Podhorodecki Leszek, (2001). Wiedeń 1683. Bellona. s. 83.
  56. ↑ 56,0 56,1 56,2 56,3 Kahraman II. Viyana Kuşatması Yedi Ejderin Fendi. (tr) İstanbul: wyd. Timaş Publishing. (2021) ss. 394–395. ISBN 978-6050835663.
  57. ↑ Podhorodecki Leszek, (2001). Wiedeń 1683. Bellona. s. 106.
  58. ↑ Podhorodecki Leszek, (2001). Wiedeń 1683. Bellona. s. 105.
  59. ↑ Podhorodecki Leszek, (2001). Wiedeń 1683. Bellona. ss. 83, 106.
  60. ↑ Battles That Changed History: An Encyclopedia of World Conflict. wyd. ABC-CLIO. (2010) s. 215. ISBN 978-1598844290.
  61. ↑ 61,0 61,1 61,2 61,3 Austria's Wars of Emergence, Michael Hochedlinger
  62. ↑ Viennese garrison: 15.000 soldiers[60] + 8.700 volunteers,[4] 370 cannons; Relief force: 50.000–60.000 Germans,[61] 15.000–20.000 Poles[61][38]
  63. ↑ Battles That Changed History: An Encyclopedia of World Conflict. wyd. ABC-CLIO. (2010) s. 215. ISBN 978-1598844290.

Dalsza lektura

  • Stéphane Gaber, Et Charles V arrêta la marche des Turcs, Presses universitaires de Nancy, 1986, ISBN 2-86480-227-9
  • Bruce, George (1981). Harbottle's Dictionary of Battles. Van Nostrand Reinhold.
  • Cezary Harasimowicz Victoria Warsaw 2007, novel ISBN 978-83-925589-0-3
  • James Michener, Poland, a novel, see Chapter V "From the South"
  • Alan Palmer, The Decline and Fall of the Ottoman Empire, Published by Barnes & Noble Publishing, 1992. ISBN 1-56619-847-X
  • Tucker Spencer, (2010). A Global Chronology of Conflict. Vol. Two. Santa Barbara: ABC-CLIO, LLC. ISBN 978-1851096671.
  • Wheatcroft, Andrew. The Enemy at the Gate: Habsburgs, Ottomans and the Battle for Europe. New York: Basic Books, 2010. ISBN 978-0465020812


External links

Szablon:Wikisource

Źródło: „https://natusiewicz.pl/europa/index.php?title=Zweite_Wiener_Türkenbelagerung&oldid=44875”