Jajcei bánság

Strona	Autorzy	Nota
[1]	[2]	Ten artykuł został przetłumaczony z Wikipedii w języku chorwackim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku chorwackim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach.

Notka Chorwacja w przeddzień bitwy pod Mohaczem w 1526 r. Jajačka banovina (pol. Banat Jajce, bosn. Jajačka Banovina, węg. Jajcei bánság, niem. Banschaft von Jajce) była obronną jednostką administracyjną na terenie dzisiejszego państwa Bośni i Hercegowiny. Był częścią Królestwa Chorwacji w państwie chorwacko-węgierskim. Obszar, organizacja, administracja Na jej czele był ban. Banat się z trzech żupanii: Vrbas, Sana i Dubica. Miasta do niego należące (w kolejności alfabetycznej): Banja Luka, Belaj (w pobliżu Bos. Petrovac), Bocac, Celepirovac, Greben w pobliżu Vrbas, miasto Grmec, Jajce, jezioro, Kamengrad (północny zachód od Kljuc), Komotin, Koszoruvar (Vinac) , Kotorgrad, Kozarac, Krupa, Ostregrad-Istregrad, Peeg (Perga)?, Prusac, Sokolac (koło Jezera), Travnik, Vincac, Vrbenacgrad (blisko Travnik), Zvecaj (50 km do Banja Luka). Wiele z tych miast było ufortyfikowanych. W przeddzień bitwy pod Mohaczem w 1526 r. jego granice były: rzeka Sawa na północy (aż do miasta Samac), nie licząc samego miasta. Granica biegła następnie rzekami: Usorą i Bośnią, obejmując miasto Dobor. Granica ciągnęła się dalej na południowy zachód do górnego biegu rzeki Vrbanja, gdzie została przecięta na około 44 ° 30 'N. szerokość i 17 ° 30 'długości geograficznej wschodniej. Rozciągała się w tym samym kierunku, aż do górnego biegu rzeki Vrbas (ponad Bočac, który ją obejmował), wzdłuż której biegła aż do Jajce, obejmują ją/go. Jajce było samotne, niczym przyczółek po przeciwnej stronie rzeki, po południowo-wschodniej stronie zbiegu Plivy i Vrbasa. Granica obchodziła Jajce po południowej stronie (rzeką Ugar) (Vinča była w międzyczasie okupowana przez Turków) i skręcaa na zachód do Jezery (którą w tym czasie również okupowali Turcy). Granica szła następnie na północny zachód do Prijedoru do zbiegu Gomjenicy w Sanie; Zagłębie Gomjenica znajdowało się w obrębie banatu. Historia Okoliczności wstępne Banat został założony przez chorwacko-węgierskiego króla Macieja Korwina, na przełomie jesieni i zimy 1463 roku. Było to podczas 100-letniej wojny chorwacko-tureckiej, gdy podbój turecki poważnie zagroził nie tylko wschodnim granicom chorwackiego królestwa, ale także dalszym ziemiom chorwackim. Latem tego samego roku Królestwo Bośni znalazło się pod panowaniem tureckim, gdy sułtan osmański Mehmed II zaatakował i zajął Bośnię i miasto Jajce. Banat z Jajce i sąsiedni banat Srebrenica były częścią łańcucha obronnego, który nadal obejmował banat Šabački (utworzony w 1476 r.), banat Belgradzki i banat Severin; wraz z łańcuchem wojskowo zorganizowanych jednostek administracyjnych król Maciej zamierzał przeciwstawić się najazdom tureckim. Na niewiele to się zdało, pomimo spójnej administracji cywilno-wojskowej. Strategicznie sytuacja niewiele się zmieniła. Imperium Osmańskie zachowało strategiczne miasta Kljuc i Kamengrad, położone w dolinie rzeki Sana, i podbiło je po upadku Bośni. Zatem z tego kierunku i przez pola Livanj i Duvanj mogli w dowolnym momencie najechać jednostki dowolnej wielkości do Królestwa Chorwacji, bez konieczności dotykania fortów w Jajac Banovina. Wyjaśnia to liczba inwazji osmańskich na terytoria chorwackie i na terytorium banatu od 1468 r. do siedmioletniego rozejmu z 20 sierpnia 1503 r. W tym okresie Imperium Osmańskie nie zadało sobie trudu podbicia chorwackich miast i miasteczek, ale zamiast tego skupiło się na ekonomicznym uszczuplaniu stanu przeciwników poprzez niszczenie pól, grabieże i chwytaniem ludzi dla okupu lub braniem w niewolę. Marsz wyzwolenia Korwina 1463 Banaty Macieja Korwina Jesienią 1463 r. król Maciej wyzwolił część Bośni i założył banaty: Jajce i Srebrenica. Siedzibą bana Jajce było miasto Jajce. To stamtąd wychodził szlak handlowy (trasa karawany), który prowadził przez Livno do Splitu. Bydło, futro, miód, wosk i ser były eksportowane z Bośni. Handel ten trwał do okupacji tureckiej. Autorzy zauważają: „Król Macieja Korwin z Węgier i Chorwacji, który nie przybył na pomoc upadającemu królestwu, obudził Mahometa II, przechytrzony, bądź tym, czego chciał, by królestwo zginęło, aby mógł następnie wyrwać Bośnię z rąk Turcji i dołączyć do swojego kraju jako prowincję." W jego kampanii wojskowej pomagali mu liczni szlachcice z Bośni i Hercegowiny. W szczególności wyróżniał się książę Władysław, syn księcia Stefana. Zimą 1463 r. Maciej wyzwolił od Turków wszystkie „dolne kraje” i oraz Usorę i Solę. Udaną kampania zdobył pod swoją władzą 30 ufortyfikowanych miast. W „dolnych krajach” ważne forty znajdowały się w Jajce, Zveçaj, Vrbaški grad i Banja Luka, a w Usorze – Tešanj i Srebrenik. Tylko „górna lub prawdziwa Bośnia” z Podrinje pozostała pod kontrolą Imperium Osmańskiego. 6 grudnia 1463 r. król Maciej osobiście przybył do Jajce. Tam wydał dokument księciu Vladislavowi Vukčićowi, wychwalając go za doskonałość w kampanii wojskowej przeciwko Turkom i za wsparcie logistyczne sił chorwacko-węgierskich. Z wyzwolonych obszarów powstały dwa banaty. Maciej Korwin z „dolnych krain” stworzyła banat Jajce, którego celem było zapobieganie atakom osmańskim na Chorwację. Z wyzwolonych obszarów księstwa Usory utworzył banat Srebrenicy, który miała chronić Slawonię przed atakami osmańskimi. Upadek skrzydła południowego Księstwo księcia Stefana Posiadłość księcia Stjepana Vukčicia uległa zniszczeniu po jego śmierci w 1466 r. Dwóch jego synów, Vladislav i Vlatko, przez pewien czas zachowali jego posiadłości, ale ostatecznie wyemigrowali do Dubrownika, a jego trzeci syn, Stjepan, został zislamizowany. Do 1483 r. cała Hercegowina była pod panowaniem osmańskim. Klęska Krbawska W 1493 r. siły chorwackie i tureckie powracające z marszu starły się na Krbavsko Polje. 9 września chorwackie wojska wpadły w zasadzkę i poniosły ciężką porażkę : 10 000 Chorwatów zostało zabitych, 1500 schwytanych, większość rdzennej szlachty, która czuła się związana z ziemią, o którą walczyli, w przeciwieństwie do późniejszych obcych szlachciców, dla których ziemia chorwacka była tylko własnością, którą otrzymali jako dar w momencie ogłoszenia króla i którzy odrzucili w niekorzystnych momentach. Pojawił się nowy problem demograficzno-strategiczny, ponieważ mieszkańcy południowej Chorwacji zaczęli się wówczas przenosić do Slawonii, pozostawiając regiony południowej Chorwacji bez źródła demograficznego dla obrony i wsparcia gospodarczego. Banat Jajce został więc poważnie zagrożone przez osłabione skrzydło zachodnie. W bitwie schwytano, a później uwięziono bana Juraja Vlatkovica. Przechwytywanie prób i nowych zmian strategicznych Gdy Franjo Berislavic zyskał przychylność króla, ponownie został banem Jajce w 1501 r. 1501. Był to czas wojny, gdyż Osmanowie cały atak skierowali na ziemie chorwackie pod panowaniem weneckim. Istniała również świadomość, że będzie to tak krótki czas, o czym świadczy list Franciszka do księcia Splitu z 1499 r., informujący go o przygotowaniach tureckich, błagający o pomoc, ale także oferujący pomoc, jeśli Turcy zostaną zaatakowani przez Wenecjan. To dziwne, że w tym czasie Franjo twierdził, że Jajce są dobrze wyekwipowane i logistycznie przygotowane. Franjo Berislavić dyplomatycznie zaangażowany w tworzenie sojuszu wojskowego Republiki Weneckiej (z którym wcześniej się kontaktował), papieża i króla Władysława II Jagiellończyka. Wenecjanie nie zawarli pokoju z Turkami. Wysiłek Franciszka się opłacił i sojusz został zawarty, a wkrótce w tym samym roku został sprawdzony na polu bitwy. Skenderbeg Mihajlovic bezskutecznie oblegał Jajce w 1501 r., lecz został pokonany przez wojska pod dowództwem Jana Korwina z pomocą Zrinskiego, Frankopana, Karlovica i Cubora. Turcy nie wsparli go, ale przystąpili do przygotowań do kolejnego ataku na miasto. W 1501 roku banem został Baltazar Batthyány, ale unikał objęcia urzędu i wejścia do miasta, a z drugiej strony w 1502 r. ban Franjo Berislavić zwrócił się do króla o zwolnienie go z obowiązków w Jajce; przypuszcza się, że wynikało to z braku pieniędzy, gdyż nie dotarły środki niezbędna do zabezpieczenia dostaw towarów niezbędnych do obrony banatu. Wreszcie Franciszek nie był aktywnym uczestnikiem obrony, ani nie wysyłał żołnierzy na pozycje. Ponieważ obaj nie podjeli obrony, Turcy skorzystali z niechronionej granicy i w 1502 r. spustoszyli region Vrbas. Z tego powodu sam król, który ostrzegał, interweniował, ale to też nie pomogło, gdyż Franciszek nadal pozostał w niechcianej służbie w następnym roku. Sprawowanie funkcji bana, która odbywała się na jego koszt, charakteryzowała się również poprawą infrastruktury. Wybudował drogę łączącą Brod i Jajce. Wskazuje na to głagolicowy napis na tabliczce na tej drodze „Czas potężnego księcia Franjo Berislavić”. Wenecjanie zawarli jednak rozejm z Turkami pod koniec 1502 r. Na szczęście dla Chorwacji presja turecka ustąpiła w 1503 r. 13 lipca 1503 r. król nakazał Stjepanowi z Gorbonok i Klementowi Szemera przejęcie banatu od Franjo Berislavićia. Gdy anty-turecki sojusz państw chrześcijańskich rozpadł się, 20 sierpnia 1503 r. król Władysław podpisał także rozejm z Turkami. W 1512 r. upadł banat Srebrenica, co spowodowało, że banat Jajce również został zagrożony od wschodu. W 1525 r. siły osmańskie rozpoczęły nowe oblężenie Jajce. Trwało to pół roku i zostało zakończone przez Krsto Frankopan 11 czerwca 1525 r. Jego akcja wyzwolenia rozeszła się wieścią się na cały świat chrześcijański. Po powrocie na swoje miejsce został bardzo dobrze przyjęty, a chorwacki węgierski król nadał mu tytuł „obrońcy królestw Dalmacji, Chorwacji i Slawonii”. Po klęsce pod Mohaczem Klęska w bitwie pod Mohaczem i śmierć króla Ludwika II w 1526 roku zwiastowały złe dni. Zagrożone już podwójne królestwo byłoby jeszcze bardziej zagrożone przez podział Chorwacji na zwolenników Habsburgów i Zápolyów. Ban Jajce Petar Keglevic przekazał miasto Jajce i banat cesarzowi Ferdynandowi. Niemiecki personel wojskowy, obaj dowodzący zwykłymi żołnierzami, został do tego przydzielony. Jednocześnie między Chorwacją a Węgrami toczyła się bezsensowna wojna domowa w krytycznym momencie pomiędzy zwolennikami Habsburgów i Zápolyów. Turcy szybko wykorzystali ten strategiczny moment. Już w styczniu 1528 r. oblegli Jajce, podczas gdy Chorwaci pogrążyli się w niepotrzebnych kłótniach, dopóki prawdziwe niebezpieczeństwo nie znalazło się ponownie na południowych granicach Chorwacji. Jajce pozostały zapomniane, dowódca osmański, bośniacki Usref-pasza, gwałtownie zaatakował miasto, a przy całej tej nędzy obrońcy Jajce zostali zdradzeni przez zdradę Stjepana Grbonoga, który poddał miasto w samolubnym interesie. Po upadku Jajce Gdy w 1528 Osmanie podbili Jajce i Banja Lukę w 1528 r., banat Jajce wkrótce znalazł się pod panowaniem tureckim. Źródła Milan Kruhek: Granice Hrvatskog Kraljevstva u međunarodnim državnim ugovorima, Povijesni prilozi 10/1991., ss. 37-79 Povijest župe Podmilačje Crohis.com Stjepan Srkulj: Hrvatska uoči bitke na Mohaču 1526. godine Przypisy Linki zewnętrzne Zemljovid Stogodišnjeg hrvatsko-turskog rata Večernji list doc. dr. sc. Hrvoje Gračanin: Petar Zrinski s 2000 krajišnika potukao 8000 Turaka i – kažnjen, 4. srpnja 2010. Issuu Dane Gruber: Borba Hrvata sa Turcima od pada Sigeta do navale Turaka na Sisak (1566-1576) u Zabavnik hrvatske omladine za godinu 1878., Djaško društvo Hrvatski dom na I. hrvatskom sveučilištu, Zagreb, 1878. Historijski zbornik g. XXXVII (1) Tomislav Raukar: Turci i hrvatsko kasnosrednjovjekovno društvo