Buda ostroma (1530)
Strona | Autorzy | Nota |
[1] | [2] | Ten artykuł został przetłumaczony z Wikipedii w języku węgierskim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku węgierskim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach. |
NotkaBuda ostroma (pol. Oblężenie Budy) trwało od 31 października do 20 grudnia 1530 roku. W stolicy Węgier walczył cesarski generał Wilhelm von Roggendorf z oddziałami króla Węgier Jánosa Szapolyaia, wspieranymi przez tureckie oddziały pomocnicze. Oblężenie zostało skutecznie odparte przez Szapolyaia, ale prawdziwymi zwycięzcami walki okazali się Turcy. W 1531 roku Węgry zostały prawnie podzielone na dwie części, jedną połową rządził Ferdinánd I, drugą Szapolyai, lecz walki nie ustały przez prawie siedem lat. Brak jedności, niepewność i ciągłe interwencje osmańsko-tureckie spowodowały, że kraj podzielił się na trzy części, a stan trwał ponad sto pięćdziesiąt lat. HistoriaPo tragicznej bitwie pod Mohaczem w kraju doszło do rozłamu. Jedna ze stron chciała, aby Ferdynand Habsburg został królem Węgier, częściowo dlatego, że w 1515 r. podpisano traktat pomiędzy Ulászló a niemiecko-rzymskim cesarzem Miksą I, jeśli na Węgrzech wymrze ród Jagiellonów, tron odziedziczy jeden z synów Habsburgów. Ufali także, że za Ferdynandem stoją bogate kraje i lepiej wyszkolona armia, która mogłaby uchronić kraj przed ekspansją Imperium Osmańskiego. Po tym, jak Szapolyai odmówił uznania prawa Ferdynanda do tronu, arcyksiążę austriacki stanął po stronie Serbów osiadłych w regionie Bács, których przywódca Jován Cserni wywołał bunt pod koniec 1526 roku. Pomimo stłumienia powstania serbskiego, w kraju nie powitano pokoju, gdyż Ferdynand przy wsparciu Hiszpanii i Państwa Kościelnego wdarł się na terytoria węgierskie i w ciągu miesiąca zepchnął Szapolyaia na północno-wschodnie Węgry. Kiedy János podjął bitwę z mniejszą armią, poniósł taką klęskę, że w jego rękach pozostała już tylko Transylwania. W kolejnej próbie przegrał decydującą bitwę i musiał uciekać do Polski. Ponieważ nie otrzymał pomocy ani od króla francuskiego, ani polskiego, zwrócił się do sułtana tureckiego Sulejmana I, który wysłał Piotra IV, hospodara Mołdawii do Transylwanii, który pobił Ferdynanda, a następnie Turcy wypchnęli Niemców z powrotem do Austrii. W wyniku niepowodzenia oblężenia Wiednia Ferdynand przypuścił atak i zajął zachodnie Węgry. Atak Ferdynanda na BudęFerdynand wysłał 9-tysięczną armię austriacką, hiszpańską, włoską i niemiecką, aby zdobyła Budę pod dowództwem starszego i zupełnie niedołężnego von Roggendorfa. Péter Perényi, były wojewoda Transylwanii, który już w 1527 roku stanął po stronie Ferdynanda, następnie zmuszony przez Turków do poddania się, teraz ponownie zmienił stronę i przeszdł na stronę Austriaków. Bał się też, że Pál Várday arcybiskup z Ostrzyhomia stanie po stronie Ferdynanda, gdyż Ostrzyhom był ważnym zamkiem przed Budą. W międzyczasie przybyły kolejne tureckie posiłki z czterystu jeźdźcami pod dowództwem Kászona Beya, który zajął wioskę Kisjenő nad Pesztem. Na pomoc Szapolyiaiowi przybył Momen Bey z Nándorfehérvár z tureckimi nasadami, ponieważ niemieckie statki dotarły już do stolicy nad Dunajem. W pobliżu Vác Kászon (Kássim) i Momen zaatakowały siły wodne i lądowe Austriaków, wypychając je z powrotem w rejon Ostrzyhomia. Choć zwycięstwo nie miało charakteru militarnego, to przede wszystkim psychologicznego, gdyż Turcy również ponieśli znaczne straty. Szapolyai wyjechał na jakiś czas do Siedmiogrodu, powierzył Jánosowi Bánffyemu dowództwo nad Zamkiem Budzińskim, natomiast Kászon i Momen strzegli terenu przed miastem. Podczas jego nieobecności Turcy i Serbowie zaczęli plądrować okolicę. Chociaż Bánffy próbował pociągnąć do odpowiedzialności Bey Momena, nie był w stanie przedstawić przeciwko niemu konkretnych dowodów. Z drugiej strony inaczej nie byłby w stanie tego potępić, bo pomoc Turków była potrzebna, dlatego János przymykał już oczy na rabunki i morderstwa tureckich pomocników. Do czasu powrotu króla w Budzie miały miejsce dalsze nadużycia. Szapolyai skarżył się na to wszystko w liście, ale albo nie mógł, albo nie chciał nic z tym zrobić. Wysłani na przód najeźdźcy pod dowództwem Bálinta Töröka zaczęli energicznie atakować Turków, dzięki czemu austriackiemu przywódcy udało się pozyskać sympatię kilku Węgrów i istniało niebezpieczeństwo, że w razie oblężenia ludność Budy zwróci się przeciwko Szapolyaiowi. OblężeniePo powrocie Szapolyai wysłał wiadomość do Várdaya z Ostrzyhomia, aby nie oddawali miasta von Roggendorfowi. Várday błagał, że potrzebuje pieniędzy, za co król przesłał mu szesnaście tysięcy marek, lecz arcybiskup mimo to wpuścił siły von Roggendorfa za mury miasta. Kurier wysłany do arcybiskupa również szpiegował i oceniał siłę von Roggendorfa. Péter Perényi, Bálint Török, Pál Bakith i Elek Thurzó dołączyli do armii ze wszystkimi swoimi uzbrojonymi ludźmi. Szapolyai nakazał Imremu Czibakowi, biskupowi i wicekrólowi Váradu, maszerować do Budy, ale przybył on tylko z kilkoma uzbrojonymi ludźmi. W międzyczasie do zamku przybyło około 1600 żołnierzy tureckich. 200 jeźdźców i piechoty dowodzonej przez Lajosa Grittiego, 800 szopów i Osmanów pod dowództwem Serba Pétera Ocsarovitha oraz Beg Kászon z kolejnymi 600 tureckimi jeźdźcami (Besliak). Siły broniące Budy liczyły około siedmiu tysięcy (w tym 2000 Węgrów, a także Słowaków i Czechów).Armia wroga składała się z 9 000 najemników austriackich, niemieckich i hiszpańskich, żołnierzy włoskich (częściowo żołnierzy papieskich) oraz od trzech do czterech tysięcy Węgrów lojalnych Ferdynandowi. Siły na Dunaju składały się z prawie czternastu galer i czterdziestu nasad. Na dzień przed dniem Wszystkich Świętych artyleria austriacka zajęła zamek pod ostrzałem. Dziesięcioosobowa bateria stanęła między Várhegy a Dunajem. Namiot von Roggendorfa stał nad Vérmező, a przy dawnym Logodzie[1] kolejne dziesięć armat zbombardowało Budę. Nasady i dwie galery płynęły w górę Dunaju pod Wzgórzem Gellerta. W potyczce rzecznej pod Víziváros obrońcy zamku stracili dwadzieścia dwie nasady, a dokładniej sami je zatopili, aby nie wpadły w ręce wroga. Austriacy otoczyli zamek tak bardzo, że było tylko jedno wyjście, a mianowicie z Madár-hegy, gdzie próbowali zdobyć zapasy żywności z pobliskich winnic, ale ostatecznie von Roggendorf również i to miejsce odpieczętował i odholował dwie armaty z jednej z galer na górze. 1 listopada zamek otrzymał osiem ostrzałów, a 2 listopada prawie sto. W międzyczasie kawaleria węgierska dokonywała najazdów, ale zawsze była odpierana. W tym czasie Szapolyai wysłał Kássona ze 100 jeźdźcami. Bej pogalopował do Logod, gdzie podzielił swój oddział na dwie części, zostawił tam pięćdziesięciu jeźdźców i wraz z pięćdziesięcioma innymi szarżował na niemiecki obóz. Bakith i Török odbili ich, zanim pozostałe wojska odparły atak ścigających Węgrów. Później siły tureckie kontynuowały naloty, a znaczna część walk toczyła się w pobliżu Logodu. Artyleria austriacka coraz częściej ostrzeliwała zamek, a po zawaleniu się jednego z murów piechota zaczęła atakować, lecz Turcy odepchnęli ją z wałów. Drugi atak z Logodu został przeprowadzony przez von Roggendorfa 7 grudnia, ale posiłki tureckie ponownie krwawo go odepchnęły. W bitwie Austriacy stracili kilku starszych oficerów. Von Roggendorf poprowadził trzeci atak. Oddziały węgierskie walczące po stronie Austriaków zaatakowały w czterech miejscach, m.in. w Pałacu Országh, Klasztorze Św. Mikołaja, Wzgórzu Gellerta i Kościele Najświętszej Marii Panny. Potężny atak został ponownie odparty przez Turków (wraz ze słowackimi i czeskimi żołnierzami obrońców zamku), pod dowództwem Lodovico Grittiego. Austriakom atakującym ze Wzgórza Gellérta udało się podnieść cztery flagi, ale ostatecznie odbili teren pod osobistym przywództwem króla. Po 7-mej obrońcy zamku rozpoczęli rzeź koni, gdyż zabrakło im pożywienia. 13 grudnia siły węgierskie przeprowadziły pierwszy po długim czasie nieudany atak na Niemców. Węgrzy byli ścigani przez wojsko hiszpańskie i włoskie aż do bramy Logod. W sumie stało tam dziesięciu Turków, ale oni się nie ruszyli, ale udało im się schwytać oficera hiszpańskiego i włoskiego. Tymczasem węgierskie siły armii Habsburgów rozpoczęły negocjacje z obrońcami, prawdopodobnie w sprawie pokoju. Z drugiej strony von Roggendorf chciał poprowadzić kolejny atak 20 grudnia. Poinformowano o tym Szapolyai, który się na to przygotował. Tego dnia jednak król otrzymał wiadomość, że Austriacy zaprzestaną oblężenia i wycofają się z zamku. Następnego dnia, 21 grudnia, prawie dwumiesięczne oblężenie dobiegło końca. Więcej wydarzeńPo oblężeniu Budy w kraju nie zapanował pokój. Nawet jeśli armie nie były największe, walki między ludźmi obu stron trwały nadal, a Turcy kontynuowali swoje najazdy. W 1532 roku Sülejmán ponownie wyruszył na podbój Wiednia. Następnie Ferdynand połączył siły ze swoim bratem Karolem V, cesarzem niemiecko-rzymskim, i Hiszpanią, z którymi zebrał ogromną armię i umieścił ją pod cesarskim miastem. Armia sułtana przystąpiła do oblężenia Kőszegu, którego obrońcy powstrzymali wroga.Lodovico Gritti, który został mianowany namiestnikiem Węgier, próbował zwrócić się do Habsburgów, gdy w 1534 roku musiał rozstrzygnąć spór pomiędzy Habsburgiem Ferdynandem a Jánosem Szapolyaiem. Jego autorytet i władza, które zawdzięczał osobistemu majątkowi i wsparciu sułtana, były już znacznie większe, co przeraziło Jánosa Szapolyai i próbowało odsunąć Grittiego na bok. Po tym, jak Gritti zamordował Imrego Czibaka, Szapolyai wysłał przeciwko niemu Istvána Majlátha, który był uwięziony w zamku Medgyes przez hospodara Vladem VIII. Wojewoda Péter, który został wysłany na pomoc Grittiemu, zamiast tego stanął po stronie Majlátha i zajął zamek. Gritti i jego synowie zostali ścięci, ale wojna domowa się nie skończyła. W 1538 roku zawarto tajny pokój, zgodnie z którym w przypadku śmierci Szapolyaia panem państwa zostanie Ferdynand. Po urodzeniu syna Szapolyai zmienił zdanie, co doprowadziło do kolejnej wojny w 1540 roku, której ostatecznym skutkiem było zajęcie Budy przez wojska Sulejmana. To zapoczątkowało panowanie tureckie na Węgrzech. Przypisy
Źródła
Więcej informacji |
|