Tekst źródłowy strony Bulcsú

[[Kategoria:0+]]
[[Kategoria:Strony importowane z polskiej Wikipedii]]
{{Uwaga polska|
|strona  = https://pl.wikipedia.org/wiki/Bulcs%C3%BA
|autorzy = https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bulcs%C3%BA&action=history
|nota    = polski
}}
{{W}}
{|
 |-style="vertical-align:top;"
 |
== Notka ==

'''Bulcsú''' (*&nbsp;nieznana,&nbsp;† 955 w [[Ratyzbona|Ratyzbonie]]), '''[[horka]]''', był w węgierskim związku plemiennym trzecim pod względem ważności dostojnikiem w połowie X w. Postać największego formatu w okresie wypraw łupieżczych. Zjednoczył pod swoim dowództwem siły wielu plemion węgierskich. Wraz z Tormásem, wnukiem księcia [[Arpad]]a uczestniczył w poselstwie do [[Cesarze bizantyńscy|cesarza bizantyjskiego]] [[Konstantyn VII Porfirogeneta|Konstantyna VII Porfirogenety]], który właśnie wtedy uzyskał informacje na temat stosunków panujących w ówczesnych Węgrzech. W 955 r. po klęsce na [[Bitwa nad rzeką Lech|Lechowym Polu]] został stracony wraz [[Lél|Lehelem]] w [[Ratyzbona|Ratyzbonie]].

== Pochodzenie ==
O czasie jego narodzin nie wiadomo nic. Według wiarygodnej informacji Konstantyna Porfirogenety, jego ojcem był [[Kàl]], który również posiadał tytuł horki. W odróżnieniu od rodu Tormàsa, cesarz nie wymienia jego wstępnych, co pozwala przypuszczać, że jego ojciec był pierwszym w rodzie, który posiadał ten tytuł. Na początku XIII w. [[Anonymus]] określa Bulcsú jako syna Bogáta. Twierdzenie to, szczególnie w porównaniu z informacjami Konstantyna, wydaje się niewiarygodne, ponieważ Bogát, prowadzący w 921 r. wojska do Włoch, w rzeczywistości żył jedno pokolenie wcześniej. 
Od [[Szymon z Keza|Szymona z Keza]], węgierskiego kronikarza z XIII w. pochodzi istotna opinia na temat imienia Vérbulcsú (Krwawy Bulcsú): według niego ''jego dziadka zabili Niemcy w bitwie pod Krimhild i stąd wywiódł naukę, że powinien być zły. Wielu Niemców upiekł na rożnie i podobno był względem nich tak okrutny, że pijał ich krew jak wino''. Anonymus nazywa Bulcsú "krwawym człowiekiem".

== Miejsce osiedlenia ==
Szymon z Keza pisze, że "Krwawy Bulcsú zgodnie z tradycją zajął region Zala w okolicy jeziora Balaton". XIV wieczna kronika, która podobnie do "Gesty" Szymona z Keza, bazuje na wcześniejszych dziełach historycznych, nazywa Bulcsú "''siódmym kapitanem''" Węgrów zajmujących nową ojczyznę, który ''według wieści rozbił swe namioty w okolicy Balatonu''. Nie można jednoznacznie stwierdzić, czy opisy te zachowały ustną tradycję, czy też przeniosły we wcześniejsze czasy posiadłości rodu  Krwawego Bulcsú (Lád) w komitatach [[komitat Zala|Zala]] i [[Veszprém]]. Region Zala nie leżał daleko ani od [[Bizancjum (miasto)|Bizancjum]], ani od granic krajów zachodu, Bulcsú prowadził jednak aktywną politykę w obu kierunkach.

== Poselstwo do Bizancjum ==
W 948 r. udał się na czele poselstwa do [[Bizancjum (miasto)|Bizancjum]]. Tam został ochrzczony (ok. 947-950 r.). Cesarz nazwał go "miłym synem" i nagrodził rangą [[Patrycjusz (tytuł)|patrycjusza]] i złotym łańcuchem.

== Wyprawy na zachód ==
[[Plik:Lechfeld1457.jpg|thumb|[[Bitwa nad rzeką Lech (955)|Bitwa na Lechowym Polu]] w 955 r. Ilustracja Hektora Mülicha z 1457 r. do dzieła Sigismunda Meisterlina opisującego dzieje [[Norymberga|Norymbergi]]]]

Prawdopodobnie wielokrotnie prowadził wyprawy na ziemie niemieckie i zmuszał ich mieszkańców do płacenia trybutu<ref name="Csorba Csaba 1997">Csorba Csaba. Árpád népe, Tudomány – Egyetem, Kulturtrade Kiadó. Budapest, 1997. {{ISBN|963-9069-20-5}}</ref>. 
W roku 954 zbuntowało się przeciwko królowi niemieckiemu [[Otton I Wielki|Ottonowi I Wielkiemu]] pod dowództwem jego syna [[Ludolf]]a i zięcia [[Konrad Czerwony|Konrada Czerwonego]] wielu niemieckich arystokratów. Buntownicy zwrócili się o pomoc do Węgrów, którym już od pięciu lat brakowało łupów i którzy w nadziei na odnowienie trybutów wysłali wojsko pod dowództwem horki Bulcsú. Zbuntowani książęta w ostatniej chwili się rozmyślili i wysłali Bulcsú za [[Ren]], a sami natomiast złożyli hołd królowi. W 955 r. zbuntowali się panowie bawarscy, ponownie prosząc o węgierską pomoc, która przybyła pod dowództwem Bulcsú, [[Lehel]]a i [[Súr]]a. Armia węgierska poniosła druzgocącą klęskę pod [[Augsburg]]iem, a wracających do kraju wodzów ujęto i powieszono w [[Ratyzbona|Ratyzbonie]]<ref>Györffy György  "István király és műve", rozdział 4: Kalandozás és életforma-változás. Gondolat Budapest 1983  {{ISBN|963-281-221-2}}</ref>. 
Według bizantyjskiego historyka [[Jan Skylitzes|Jana Skylitzesa]] król Otton wbił Bulcsú na pal, ale według późniejszych informacji Widukinda i Gerharda z Augsburga powiesił go książę bawarski [[Henryk I Ludolfing]]<ref name="Csorba Csaba 1997"/>. 
Z całej armii – według legend – tylko siedmiu okaleczonych węgierskich żałobników" (gyászmagyarok) dotarło do ojczyzny. Niemiecka strona również poniosła krwawe straty (w walkach zginęła większość biskupów i książąt). W rzeczywistości po bitwie wytworzyła się na całe dziesięciolecia sytuacja patowa. Ani Węgrzy nie podejmowali wypraw na zachód, ani Niemcy wypraw przeciwko Węgrom, co może oznaczać, że druzgocąca klęska była wielką przesadą kronikarzy. Tak samo jak legenda o [[Róg Lehela|rogu Lehela]]<ref name="Csorba Csaba 1997"/>.

== Przypisy ==
{{izvori}}

== Literatura ==
* Kubinyi Tamás – Pörzse Sándor: ''Bulcsu'' (Pytheas, [[2008]]) {{ISBN|978-963-9746-53-4}}

== Bibliografia ==
* [[András Róna-Tas|Róna-Tas András]]: A honfoglaló magyar nép: ''Bevezetés a korai magyar történelem ismeretébe.'' Budapest: Balassi. 1997. {{ISBN|963-506-140-4}}
* [[György Györffy|Györffy György]]: ''István király és műve.'' 2. kiadás. Budapest: Gondolat. 1983. {{ISBN|963-281-221-2}}

== Źródła zewnętrzne ==
* [[Kristó Gyula]]: [http://www.tankonyvtar.hu/historia-1999-04/historia-1999-04-kik Kik és hányan voltak a honfoglaló magyar vezérek?]

|
{{Biogram infobox
 |imię i nazwisko      = Bulcsú (węg.)
 |imię i nazwisko org  = Bulcsú (niem.)
 |grafika              = Bulcs Litho 2.jpg
 |opis grafiki         = Obraz [[Moritz von Schwind|Moritza von Schwinda]] na podstawie litografii Josefa Kriehubera
 |podpis               = 
 |data urodzenia       = data nieznana
 |miejsce urodzenia    = 
 |data śmierci         = 955
 |miejsce śmierci      = [[Ratyzbona]]
 |zawód                = wódz węgierski z dynastii [[Arpadowie|Arpadów]]
 |faksymile            = 
 |opis faksymile       = 
 |odznaczenia          = 
 |commons              = 
 |www                  = 
}}
|}

{{SORTUJ:Arpadowie Bulcsu}}

[[Kategoria:Arpadowie]]
[[Kategoria:Dynasta]]
[[Kategoria:Węgierscy książęta]]
[[Kategoria:Nieznana data urodzenia]]
[[Kategoria:Zmarli w 955]]
[[Kategoria:Zmarli w X wieku]]