Crvena Hrvatska

Strona	Autorzy	Nota
[1]	[2]	Ten artykuł został przetłumaczony z Wikipedii w języku chorwackim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku chorwackim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach.

Notka

Czerwona Chorwacja (łac. Croatia Rubea) w niektórych starszych źródłach historycznych to nazwa obszaru od rzeki Cetina do Vlory oraz do dorzeczy Pivy, Moračy, Zety i Tary we wnętrzu. Centrum obszaru jest identyczne z obszarem Duklji, Zahumlje, Travuniji, częściami Raški i terytorium współczesnej północnej Albanii. Epitet „czerwona” (południowa) jest geograficzną opozycją do „białej” (północnej) Chorwacji i w tym przypadku Kronika kapłana z Dukljanu odzwierciedla starą tradycję oznaczania stron świata kolorami.

Crvena Hrvatska (lat. Croatia Rubea) u nekim starijim povijesnim izvorima naziv je za područje od rijeke Cetine do Valone, te do porječja Pive, Morače, Zete i Tare u unutrašnjosti. Središte područja istovjetno je području Duklje, Zahumlja, Travunije, dijelovima Raške i teritoriju suvremene sjeverne Albanije. Epitet "crvena" (južna) zemljopisna je opozicija "bijeloj" (sjevernoj) Hrvatskoj te se u tom slučaju u Ljetopisu popa Dukljanina odražava stara tradicija označivanja strana svijeta bojama.

Obszary od Istrii do Wlory w Albanii, które zostały zasiedlone przez Słowian, zostały podzielone na soborze w Duvnie w 753 r. na dwie chorwackie jednostki samorządowe: Białą (zachodnią) Chorwację od rzeki Raša w Istrii do rzeki Cetina w dzisiejszej Dalmacji oraz Czerwoną (południową) Chorwację od Cetiny do Wlory i gór Himara w Albanii. Czerwona Chorwacja została podzielona na soborze w Duvnie na samorządne prowincje: Zahumlje, Travunja, Duklja i Illyricum. Od tego czasu prowincje te tworzą jeden podmiot państwowy, mniej lub bardziej ze sobą połączony, przez jakiś czas.

Krajevi od Istre do Valone u Albaniji, koje su naselili Slaveni, podijeljeni su na Duvanjskom saboru 753. bili razdijeljeni na dvije hrvatske samoupravne jedinice: Bijelu (zapadnu) Hrvatsku od rijeke Raše u Istri do rijeke Cetine u današnjoj Dalmaciji, te Crvenu (južnu) Hrvatsku od Cetine do Valone i gorja Himare u Albaniji. Crvena Hrvatska bila je na Duvanjskom saboru razdijeljena na samoupravne pokrajine: Zahumlje, Travunju, Duklju i Ilirik. Od tada ove pokrajine činile su izvjesno vrijeme jednu državnu cjelinu, manje više između sebe povezanu.

W starszej historiografii nazwa ta była również używana dla całego obszaru południowej Chorwacji od Omiša na południe. Problem Czerwonej Chorwacji był często omawiany w historiografii (Vjekoslav Klaić, Nikola Zvonimir Bjelovučić, Vladimir Košćak, Dominik Mandić itp.), często obarczony politycznymi podtekstami. Społeczność naukowa dyskutuje również o Czerwonej Chorwacji wczesnego średniowiecza, która znajdowała się na terytorium dzisiejszej Ukrainy.

U starijoj historiografiji naziv se koristio i za cijelo područje južne Hrvatske od Omiša prema jugu. Problem Crvene Hrvatske često je raspravljan u historiografiji (Vjekoslav Klaić, Nikola Zvonimir Bjelovučić, Vladimir Košćak, Dominik Mandić i dr.), nerijetko opterećen političkim prizvukom. U znanstvenoj se zajednici raspravlja i o Crvenoj Hrvatskoj iz ranog srednjeg vijeka, koja se nalazila na području današnje Ukrajine.

Latopis popa Dukljanina

Istota Kroniki Kapłana z Dukljana z XII wieku na temat Czerwonej Chorwacji jest, głównie, taka: Obszar od Morza Adriatyckiego do Driny, Sawy i Gór Szar był na początku pod władzą jednego słowiańskiego króla. To słowiańskie królestwo (łac. Regnum Sclavorum) zostało później podzielone na dwie części: na Wybrzeże (łac. Maritima) i Surbię (łac. Surbia) lub Zagorje (łac. Transmontana). Na radzie na Polu Duvneńskim król Svatopuk podzielił Wybrzeże na dwie prowincje: Białą Chorwację lub Dolną Dalmację (łac. Croatia Alba, quae et inferior Dalmatia) i Czerwoną Chorwację lub Górną Dalmację (łac. Croatia Rubea, quae et Superior Dalmatia).

Bit Ljetopisa popa Dukljanina, iz 12. stoljeća, o Crvenoj Hrvatskoj je, uglavnom, u ovome: Prostor od Jadranskog Mora do Drine, Save i Šar-planine bio je, u početku, pod jednim slavenskim kraljem. Ovo slavensko kraljevstvo (lat. Regnum Sclavorum) podijelilo se kasnije na dva dijela: na Primorje (lat. Maritima) i Surbiju (lat. Surbia) odnosno Zagorje (lat. Transmontana). Na saboru na Duvanjskom polju, kralj Svatopuk razdijelio je Primorje na dvije provincije: Bijelu Hrvatsku ili Donju Dalmaciju (lat. Croatia Alba, quae et inferior Dalmatia) i Crvenu Hrvatsku ili Gornju Dalmaciju (lat. Croatia Rubea, quae et Superior Dalmatia).

Według Kroniki kapłana z Duklji (rozdział XI) podział na soborze w Duvnie w 753 r. wyglądał następująco:

Bijela Hrvatska i Czerwona Chorwacja za panowania kneza Trpimira

Prema Ljetopisu popa Dukljanina (glava XI.) razdioba na Duvanjskom saboru 753. godine je izgledala ovako:

Biała Chorwacja: „Po tym, zgodnie z treścią przywilejów, które zostały odczytane przed ludem, spisał przywileje, podzielił prowincje i obszary swojego królestwa oraz ich granice i terytoria w ten sposób: zgodnie z biegiem wód, które płyną z gór i wpływają do morza po stronie południowej, nazwał je Primorje, a zgodnie z wodami, które płyną z gór na stronę północną i wpływają do wielkiej rzeki Dunaj, nazwał je Serbią. Następnie podzielił wybrzeże na dwie prowincje: od miejsca Dalmy, gdzie wówczas rezydował król i gdzie znajdował się parlament, aż do Vinodolu nazwał Białą Chorwacją, która jest również nazywana Dolną Dalmacją”.

Bijela Hrvatska: "Poslije ovoga prema sadržaju privilegija, koje su pročitane pred narodom, napisao je privilegije, podijelio pokrajine i oblasti svoga kraljevstva, i njihove granice i krajeve na ovaj način: prema toku voda koje teku s planina i ulijevaju se u more na južnoj strani imenova Primorje, a prema vodama koje s planina teku ka sjevernoj strani i ulijevaju se u veliku rijeku Dunav, nazvao je Srbija. Zatim je primorje podijelio u dvije pokrajine: od mjesta Dalme đe kralj tada boravljaše, i đe je bio sabor, sve do Vinodola nazva Bijelom Hrvatskom, za koje se kaže i Donja Dalmacija".

Czerwona Chorwacja: „Podobnie, od wspomnianego miejsca Dalma aż do miasta Bamblona, ​​​​które obecnie nazywa się Durres, nazwał Czerwoną Chorwacją, która jest również nazywana Górną Dalmacją. I tak jak w Dolnej Dalmacji ustanowił Kościół Salonicki jako metropolię, tak samo w Górnej Dalmacji ustanowili Kościół Duklja, zgodnie ze starożytnym prawem, jako metropolię”.

Crvena Hrvatska: "Isto tako od navedenog mjesta Dalme sve do grada Bamblone, koji se sada zove Drač, nazvao je Crvena Hrvatska, za koju se još kaže Gornja Dalmacija. I kao što je u donjoj Dalmaciji ustanovio Salonitansku crkvu kao mitropoliju, na isti način u Gornjoj Dalmaciji su Dukljansku crkvu, prema drevnom pravu, uredili mitropoliju".

Koncepcja dwóch Dalmacji, ustalona przez księdza Dukljanina, z niewielkim błędem na południu, była wciąż żywa i świeża w jego czasach. Opisując Czerwoną Chorwację, Dukljanin mówi, że obejmowała ona następujące miasta: Kotor, Budva, Bar, Ulcinj, Skadar, Trebinje, Pilot itp., a także te obszary: Hum, Trebinje, Podgorje i Zeta.

Pojam obiju Dalmacija, kako ga je, s malom grješkom na jugu, fiksirao pop Dukljanin, bio je u njegovo doba još živ i svjež. Opisujući Crvenu Hrvatsku, Dukljanin kaže, da su se u njoj nalazili ovi gradovi: Kotor, Budva, Bar, Ulcinj, Skadar, Trebinje, Pilot i dr., a također i ove oblasti: Hum, Trebinje, Podgorje i Zeta.

Wyjaśniwszy od początku, jak powstała Czerwona Chorwacja, Dukljanin w swojej pracy skupia się na jej prezentacji i opisie poszczególnych wydarzeń i osobowości z przeszłości. Wspomina Białą Chorwację tylko przelotnie w kilku miejscach, a Raška jest poruszana jeszcze rzadziej. Jego prezentacja Czerwonej Chorwacji obejmuje okres od 450 do 1150 r., czyli od czasu sprzed przybycia Słowian na te tereny aż do niemal założenia państwa Nemanjić.

Objasnivši ispočetka kako je došlo do formiranja Crvene Hrvatske, Dukljanin se dalje u čitavom svom djelu zadržava na njenom prikazivanju i opisivanju pojedinih događaja i ličnosti njene prošlosti. Bijelu Hrvatsku spominje uzgredno tek na par mjesta, a Raške se dotiče još rjeđe. Njegovo prikazivanje Crvene Hrvatske obuhvaća vrijeme od 450. do 1150., dakle od prije dolaska Slavena u ove krajeve pa skoro do osnivanja države Nemanjića.

Wielkie znaczenie w relacji Dukljanina ma jego przekonanie, że Serbia, Bośnia i Chorwacja były kiedyś częścią jednego słowiańskiego królestwa, a później, poprzez podział, Chorwacja podzieliła się na Czerwoną i Białą Chorwację, z Dubrownikiem na granicy, ale która w rzeczywistości należała do Białej Chorwacji. Według niego podział ten nastąpił w połowie X wieku, do którego to czasu obie Chorwacje były częścią tego samego państwa pod jednym przywódcą państwa.

Iz Dukljaninovog pričanja, od bitne važnosti njegovo vjerovanje da su Srbija, Bosna i Hrvatska nekad bile u jednom slavenskom kraljevstvu i da se kasnije diobom, izdvojila Hrvatska, koja je podijeljena na Crvenu i Bijelu Hrvatsku, na čijoj se međi nalazio Dubrovnik, no koji je stvarno pripadao Bijeloj Hrvatskoj. Do ove diobe, po njegovom kazivanju, došlo je negdje polovinom 10. stoljeća, do kojeg vremena su obje Hrvatske bile u jednoj istoj državi pod jednim državnim poglavarem.

Dandolo i Flawiusz Blond

Andrea Dandolo, doża Wenecji (1343 – 1354), jest najwybitniejszym kronikarzem Republiki Weneckiej. Napisał dwie książki o historii Wenecji, w tym Kronikę Dalmacji o Chorwacji, w której wspomina o podziale Chorwacji. W swoim dziele Chronicon venetum, które zachowało się w oryginalnej formie w bibliotece św. Marka w Wenecji, przynosi bardzo cenne wiadomości o najstarszej historii narodu chorwackiego. W tym celu czerpał materiały z archiwów doży weneckiego i z różnych prac, które zostały napisane przed nim. Dandolo pisze o parlamencie chorwackim w Duvnie i podziale państwa chorwackiego w tym parlamencie;

Andrea Dandolo, dužd mletački (1343. – 1354.), najodličniji je ljetopisac Mletačke Republike. Napisao dvije knjige o povijesti Venecije u kojoj je i Kronika Dalmacije o Hrvatskoj u kojoj spominje podjelu Hrvatske. U svom djelu Chronicon venetum, koje se i danas čuva u izvorniku u biblioteci sv. Marka u Mlecima, on donosi veoma vrijednih vijesti i o najstarijoj prošlosti hrvatskog naroda. Za to je crpio građu iz arhiva mletačkih duždeva te iz raznih djela, koja su bila napisana prije njega. O hrvatskom saboru na Duvnu i o razdiobi hrvatske države na tom saboru Dandolo piše;

latinski navod:

»Svethopolis rex Dalmacie... in plano Dalme coronatus est et regnum suum Dalmacie in IIIIor partes divisit... A plano intaque Dalme usque Ystriam, Chroaciam Albam, vocavit, et a dicto plano usque Duracium, Chroaciam Rubeam, et versus montana, a flumine Drino usque Maceodoniam, Rasiam; et a dicto flumine citra Bosnam nominavit... Moderni autem maritimam totam vocant Dalmaciam, montana autem Chroatiam...«

(Andrea Dandolo 172 182 sl.; 2. izd. 156.)

hrvatski prijevod:

»Svetopulk, kralj Dalmacije... na Duvanjskom polju krunjen je i kraljevstvo svoje Dalmacije razdijeli na četiri dijela... Od polja naime Duvanjskoga do Istre nazva Bijelom Hrvatskom, i od toga polja do Drača (u Albaniji) Crvenom Hrvatskom; a planinski dio od rijeke Drine do Makedonije nazva Raškom, i od te rijeke ovamo, Bosnom... Moderni pak cijelo primorje zovu Dalmacijom, a planinski dio Hrvatskom«

(Andrea Dandolo 172 182 sl.; 2. izd. 156.)

Cytat Dandolo jest bliski Kronice księdza z Dukljan, ale nie jest bezpośrednio skopiowany ze słynnej redakcji tej Kroniki. Najważniejszą nowością, jaką Dandolo wprowadza do swojego tekstu, jest to, że Zagorje nie jest nazywane „Surbią”, ale „Chorwacją”, Chorwacją. Ferdo Šišić słusznie zauważył, że w Kronice księdza z Dukljan nazwa Surbia, podobnie jak Zagorje, nie ma znaczenia politycznego ani etnicznego, a jedynie geograficzne, lokalne. Jednak, aby nikt nie zrozumiał źle cytatu „Surbia”, Dandolo pomija go i mówi, że w jego czasach Zagora, czyli Bośnia, nazywała się Chorwacją, a zatem stanowiła integralną część chorwackich ziem narodowych.

Dandolov je navod bliz Ljetopisu popa Dukljanina, ali nije izravno prepisan iz poznate redakcije toga Ljetopisa. Najvažnija novost, koju Dandolo donosi u svom tekstu, jest ta, da se Zagorje ne zove "Surbia" nego "Chroatia", Hrvatska. Ferdo Šišić je dobro primijetio, da ni u Ljetopisu popa Dukljanina naziv Surbia, kao ni Zagorje, nema političko ni etničko značenje nego samo geografsko, mjesno, ipak da ne bi tko navod "Surbia" krivo shvatio, Dandolo ga ispušta i veli, da se u njegovo vrijeme Zagora, tj. Bosna, zove Hrvatska, i prema tome da čini sastavni dio hrvatskih narodnih zemalja.

Słynny włoski humanista Flavius ​​​​Biondo (Flavius ​​​​Blondus, 1388 – 1463) w swoim słynnym dziele Historia przekazuje niemal słowo w słowo to, co Dandolo napisał o soborze dukielskim, a mianowicie o Białej i Czerwonej Chorwacji. To świadectwo Biondo nie ma szczególnej wartości historycznej, ponieważ kopiuje Andreę Dandolę. Na koniec Biondo kończy swoje oświadczenie własnym osobistym nagłówkiem, którego nie zaczerpnął od Dandoli. Brzmi on: „...Raška i Bośnia są uważane za części Królestwa Chorwacji”. To świadectwo ma szczególną wartość historyczną, ponieważ pokazuje, że w połowie XV wieku, kiedy Biondo pisał swoje dzieło, Bośnia, do której należała wówczas również zachodnia Raška, była uważana za chorwacką ziemię na Zachodzie.

Glasoviti talijanski humanist Flavije Biondo (Flavius Blondus, 1388. – 1463.) u svom poznatom djelu Povijesti prenosi gotovo od riječi do riječi ono, što je Dandolo napisao o duvanjskom saboru, dotično o Bijeloj i Crvenoj Hrvatskoj. Ovo Biondovo svjedočanstvo nema posebne povijesne vrijednosti, jer prepisuje Andreu Dandola. Na koncu ipak Biondo zaključuje svoj navod svojim osobnim zaglavkom, koji nije uzeo iz Dandola. Taj glasi: "...Raška i Bosna se smatraju krajevima kraljevstva Hrvatske". Ovo svjedočanstvo ima posebnu povijesnu vrijednost, jer ono pokazuje, da se sredinom 15. stoljeća, kada je Biondo pisao svoje djelo, na zapadu smatrala Bosna, kojoj je tada pripadala i zapadna Raška, hrvatskom zemljom.

Orbini, Lučić i inne źródła

Grecki pisarz Laonik Halkokondyles (1432 – 1490) podzielił ludy Półwyspu Bałkańskiego na Ilirów, Tribalów i Mezjan, zgodnie z ówczesnym humanistycznym nazewnictwem ludów za pomocą klasycznych nazw. Według Halkokondylesa Ilirowie mieszkają na zachód od Driny do Morza Adriatyckiego, które nazywa Morzem Jońskim zgodnie z ówczesnym zwyczajem, oraz od Dubrownika do Istrii. Umieszcza ziemie Sandaljeva (wówczas ziemia Humska, która obejmowała większość Dukljaninskiej Czerwonej Chorwacji), jak Halkokondyles nazywa szeroki obszar, którym w jego czasach rządził książę Stjepan, bratanek i następca Sandaljevy, w Illyricum. W tym kraju żyją ci sami ludzie, co wzdłuż wybrzeża Dalmacji do Istrii.

Grčki pisac Laonik Halkokondyles (1432. – 1490.) po tadašnjem humanističkom imenovanju naroda klasičnim imenima, podijelio je narode na Balkanskom poluotoku na Ilire, Tribale i Mezeje. Po Halkokondilesu Iliri žive zapadno od Drine do Jadranskoga mora, koje on po tadašnjem običaju zove Jonsko more, te od Dubrovnika do Istre. Zemlje Sandaljeve (tadašnju Humsku zemlju, koja je obuhvaćalo većinu Dukljaninove Crvene Hrvatske) kako Halkokondyles zove široku oblast, kojom je u njegovo vrijeme vladao herceg Stjepan, sinovac i nasljednik Sandaljev, smješta on u Ilirik. U toj zemlji živi isti narod, kao onaj uz dalmatinsku obalu do Istre.

Il Regno de gli Slavi

Plik:Dukljanin.jpg

De regno Dalmatiae et Croatia

Najstarszy zachowany zapis w języku łacińskim pochodzi z około 1650 r., natomiast w oparciu o prawdopodobnie starszy oryginał Mavro Orbini opublikował w 1601 r. książkę w języku włoskim Il regno degli Slavi. Orbini korzystał nie tylko z Kroniki Dukljanina, ale także z wielu innych, później zaginionych źródeł. Wspomina o „Dioclea che fu la metropoli della Croatia Rubea”, o podziale na Białą i Czerwoną Chorwację (Croazija Alba, Croazija Rossa). Robią to również niektórzy pisarze Ragusan, tacy jak Jakov Lukarić i Resti. Wyrażenie Dukljanina dotyczące Czerwonej Chorwacji zostało dobrze przyjęte przez późniejszych pisarzy i analityków jako prawdziwe.

Najstariji sačuvani prijepis je na latinskom jeziku, a datira iz oko 1650. godine, dok je po mogućem starijem izvorniku Mavro Orbini 1601. objavio knjigu na talijanskom, Il regno degli Slavi. Orbini je upotrijebio ne samo Dukljaninov Ljetopis, nego i mnoge druge, kasnije izgubljene izvore. On spominje "Dioclea che fu la metropoli della Croatia Rubea", diobu na Bijelu i Crvenu Hrvatsku (Croazija Alba, Croazija Rossa). To čine i neki dubrovački pisci, kao što su Jakov Lukarić i Resti. Dukljaninov je izričaj Crvene Hrvatske bio dobro prihvaćen od ovih, kasnijih pisaca i analista kao istinit.

W 1666 roku Ivan Lučić opublikował kronikę zatytułowaną Presbyter Diocleatis Regnum Slavorum w swojej książce De regno Dalmatiae et Croatiae: libri sex. Dmine Papalić znalazł Chorwację w redakcji Kroniki księdza z Dukljanu 22 października 1500 roku w Krajinie w domu Markovićów w Poljicy, o czym świadczy Marko Marulić, który przetłumaczył kronikę na łacinę pod tytułem „Historia królów Dalmacji i Chorwacji wraz z historią spustoszenia Salony” (Regum Dalmatiae et Croatiae historia una cum Salonarum desolatione).

Godine 1666. Ivan Lučić objavio je ljetopis pod nazivom Presbyter Diocleatis Regnum Slavorum u svojoj knjizi De regno Dalmatiae et Croatiae: libri sex. Dmine Papalić je pronašao Hrvatsku redakcije Ljetopisa popa Dukljanina 22. listopada 1500. u Krajini u domu Markovića u Poljicima o čemu svjedoči Marko Marulić, koji je kroniku preveo na latinski jezik pod nazivom "Povijest kraljeva Dalmacije i Hrvatske zajedno s poviješću pustošenja Salone" (Regum Dalmatiae et Croatiae historia una cum Salonarum desolatione).

Turecki pisarz podróżniczy Evlija Celebi (1611 – 1682) udał się z Hercegowiny do Dubrownika jako wysłannik Paszy i przy tej okazji podróżował po całej południowej Dalmacji. Opisując te regiony, mówi, że większość ludności Herceg Novi składa się z Arnautów, Bośniaków i Chorwatów (tom V, 454). Następnie armia wyruszyła z miasta Risno, aby podporządkować sobie banitów w górach Piva i Nikšić, do której dołączyła Evlija. Najpierw przybyli do nahija Piva. Tam mówi, że wszyscy są czystymi, prawdziwymi Chorwatami, którym nadaje również przymiotnik „wrogowie” (tom VI, 467). Tutaj Evlija oznacza południowo-wschodnie regiony Czerwonej Chorwacji. Z tej kampanii armia przybyła do Gatačko polje. Stamtąd przedstawiciel Dubrownika, niosąc resztę skarbu (daninę), wyruszył do Konstantynopola. Następnego dnia przybyli posłańcy od posłów, że zostali zaatakowani przez usoków z Kotoru. Suhrab Mehmed Pasza rozkazał Evliyi wyruszyć i uratować skarb. Do oddziału wojskowego, który wyruszył na pomoc, przydzielono również trzystu „dobrze wyposażonych, doskonałych chorwackich ghazis”.

Turski putopisac Evlija Čelebi (1611. – 1682.) je išao iz Hercegovine u Dubrovnik kao pašin izaslanik pa je tom prilikom proputovao čitavu južnu Dalmaciju. Opisujući te krajeve kaže da većinu stanovništva u Herceg Novom čine Arnauti, Bošnjani i Hrvati (V. tom, 454.). Iz grada Risna pošla je tada vojska da pokori odmetnike po planinama Pive i Nikšića, kojoj se priključio i Evlija. Najprije su stigli u nahiju Pivu. Tu kaže, da su to sve čisti, pravi Hrvati, kojima daje i pridjevak dušmani (VI. tom, 467.). Ovdje Evlija označuje dakle jugoistočne krajeve Crvene Hrvatske. S ovog pohoda stigla je vojska u Gatačko polje. Odatle je dubrovački poslanik, koji je nosio ostatak blaga (danka) krenuo u Carigrad. Sutradan su stigli glasnici od poslanika, da su ih napali kotorski uskoci. Suhrab Mehmed-paša naredi Evliji, da ide spašavati blago. U vojni odred, koji je pošao tada u pomoć određeno je i tri stotine "dobro opremljenih, savršenih gazija Hrvata".

Stefan Uroš II. w swoim przywileju dla klasztoru Banjska (Chrysovulja św. Stefana) wymienia między innymi wiele nazwisk osobowych z tamtych czasów. Jednym z nich jest imię Hrvatin. W swoim liście Sava Petrović Njegoš nazywa region Crmnica Crvnica: pochodzili z okręgu Crvnica, a oprócz tego imienia nazywa również Arbanasi Harbanasi, co prawdopodobnie jest dawnym związkiem z Harvatami, Chorwatami. Milan Šufflay w swojej książce Serbowie i Arbanasi łączy (pod względem nazw) Chorwację Czerwoną i Crmnicę. Istnieje możliwy związek między nazwami Chorwacja Czerwona i Czarnogóra, crljena hora, która z czasem zmieniła się w czarną, ponieważ obaj Čarnojevićowie są Crnojevićami, a čarvena to kolor czerwony. Wielki serbski intelektualista, a według Ivana Jastrebova, szarlatana i fałszerza, Miloš Milojević od czasu do czasu wspomina o Chorwatach w książce Fragmenty historii Serbów i serbsko-jugosłowiańskich krajów w Turcji i Austrii. Biała Chorwacja lub Dolna Dalmacja to dla niego aż do rzeki Cetina, a Zeta uważa za Chorwację Czerwoną (Górną Dalmację), od rzeki Crni Drim na południe. Chorwaci karpaccy (na Węgrzech, w Polsce i Galicji) z powodu swojej naiwności, z litości, przyjęli na swoje terytorium Węgrów, którzy później ich uciskali. Uważa Chorwatów za jedno z serbskich plemion, które z czasem, pod wpływem papieży, oddzieliły się, aby służyć obcym, wrogim interesom. Ma niezwykle tolerancyjny stosunek do Chorwatów, w przeciwieństwie do Bułgarów, Węgrów, Greków-Rzymian, Niemców, Turków i Skipperów. W starożytności Chorwaci byli również obecni na Krecie.

Stefan Uroš II. u svoj povelji manastiru Banjska (Svetostjepanska hrisovulja), pored ostaloga, navodi i mnoga osobna imena tadašnjeg vremena. Jedno od tih imena je i ime Hrvatin. Sava Petrović Njegoš u svom pismu, oblast Crmnicu naziva Crvnicom: došli iz nahije Crvnice, a Arbanase, pored tog imena, naziva i Harbanasima, što je u mogućoj nekadašnjoj vezi s Harvatima, Hrvatima. Milan Šufflay u knjizi Srbi i Arbanasi dovodi u vezu (u smislu naziva) Crvenu Hrvatsku i Crmnicu. Moguća je veza imena Crvena Hrvatska i Crna Gora, crljena hora, što se vremenom preličilo u crna, jer i Čarnojevići su i Crnojevići, a čarvena je crvena boja. Velikosrpski intelektualac, a po Ivanu Jastrebovu šarlatan i falsifikator Miloš Milojević u knjizi Odlomci istorije Srba i srpskih – jugoslavenskih – zemalja u Turskoj i Austriji povremeno spominje Hrvate. Bijela Hrvatska ili Donja Dalmacija mu je do rijeke Cetine, a Zetu smatra Crvenom Hrvatskom (Gornjom Dalmacijom), od rijeke Crni Drim prema jugu. Karpatski Hrvati (u Mađarskoj, Poljskoj i Galiciji) su mu po svojoj naivnosti, iz sažaljenja, na svoj prostor primili Mađare, koji su ih kasnije tlačili. Hrvate smatra jednim od srpskih plemena koji su se vremenom pod utjecajem papa odvojili služeći stranim, neprijateljskim interesima. Prema Hrvatima ima izuzetno tolerantan stav za razliku od Bugara, Mađara, Grko-rimljana, Nijemaca, Turaka i Škipa. Hrvate u antici nalazi i na Kreti.

Etnogeneza Czerwonych Chorwatów

Pisarze bizantyjscy

Delegacja Chorwatów i Serbów przed cesarzem Bazilijem I., dziadkiem Konstantina Porfirogeneta, jak zauważył Ivan Skilica

“	Kiedy wspomniane rasy Scytów, Chorwatów, Serbów i innych zobaczyły, co wydarzyło się w Dalmacji w wyniku rzymskiej interwencji, wysłali posłów do cesarza z prośbą o poddanie się rzymskiemu panowaniu. Cesarzowi wydało się to rozsądną prośbą, przyjął ich z życzliwością, a wszyscy stali się poddanymi rzymskiego panowania i otrzymali namiestników swojej rasy i rodzaju. Kada su navedene rase Skita, Hrvata, Srba i ostale vidjele što se dogodilo u Dalmaciji kao rezultat rimske intervencije, poslale su izaslanike caru tražeći da postanu podložni rimskoj vlasti. Caru se to činilo kao razuman zahtjev, on ih je primio s ljubaznosti, a svi oni su postali podanici rimske vlasti i dobili upravitelje vlastite rase i vrste.	”

W przeciwieństwie do Konstantyna Porfirogenety, najsłynniejszego bizantyjskiego kronikarza, niektórzy mniej wiarygodni pisarze bizantyjscy utożsamiają ludność Doklei z innymi Słowianami (Dukliowie-Serbowie i Dukliowie-Chorwaci), inni nadają im pejoratywne znaczenie (Dukliowie-Dalmatyńczycy, Dukliowie-Tribals), jeszcze inni z niewiedzy i wygody zamieniają nazwy („Serbowie, których niektórzy nazywają nawet Chorwatami”), a mówiąc o Dukliach, czwarty posługuje się nawrotem mody na Scytomanię („Scyta imieniem Wojsław”), a piąty posługuje się pleonazmem („Chorwaci i Dukliowie buntują się”) i mówi o powstaniu Słowian macedońskich pod wodzą Bodina i Wojciecha itd. Podsumowując, wypowiedzi pisarzy bizantyjskich nie pozwalają na utożsamianie ludności Doklei w XI i XII wieku ani z Serbami, ani z Chorwatami.

Za razliku od Konstantina Porfirogeneta, najpoznatijeg bizantskog kroničara, pojedini manje pouzdani bizantski pisaci izjednačavaju stanovništvo Duklje s drugim Slavenima (Dukljani-Srbi i Dukljani-Hrvati), drugi ih pozlaćuju u smislu davanja pogrdnih značenja (Dukljani-Dalmati, Dukljani-Tribali), treći zamjenjuju imena iz neznanja i komoditeta ("Srbi koje neki i Hrvati nazivaju"), a riječ o Dukljanima, četvrti koriste recidiv mode skitomanije ("Neki skitski čovjek po imenu Vojislav"), a peti pleonazam ("Hrvati i Dukljani pobunivši se"), a govori se o ustanku makedonskih Slavena pod vodstvom Bodina i Vojteha itd. Sve u svemu, navodi bizantskih pisaca ne dopuštaju izjednačavanje stanovnika Duklje u 11. i 12. stoljeću bilo sa Srbima, bilo s Hrvatima.

Tereny Doclea, Travunija, Zahumlje, Paganija, Konavle... tj. Dukljaninska Czerwona Chorwacja (bez użycia tej nazwy) zostały po raz pierwszy wspomniane przez Konstantyna Porfirogenetę w jego dziele O rządach cesarstwa. Jest to najważniejszy dokument dla Chorwatów i historii innych Słowian południowych. Dzieło zostało napisane około 950 roku i chociaż jest niedokładne i sprzeczne pod wieloma względami, jest jednym z kluczowych źródeł dla chorwackiej historii wczesnego średniowiecza. W rozdziałach od 33 do 36 Porfirogeneta pisze o Zahumljanach, Travunjanach i Konavljanach, Dukljanach i Paganach, którzy są również nazywani Neretvani, oraz ziemiach, które zamieszkują. Główną trudnością w postrzeganiu różnorodności etnicznej Słowian wzdłuż wybrzeża Adriatyku była interpretacja Konstantyna Porfirogenety, zgodnie z którą Neretvani (Pagani), Zahumljani, Travunjani i Konavljani byli pierwotnie Serbami. Czyniąc to, cesarz konsekwentnie pomijał Dukljani z tej serbskiej wspólnoty ludów, a także z chorwackiej wspólnoty ludów.

Područja Duklje, Travunije, Zahumlja, Paganije, Konavla... tj. Dukljaninove Crvene Hrvatske (pritom ne rabeći taj naziv) prvi je spomenuo Konstantin Porfirogenet u svom djelu O upravljanju carstvom. To je najznačajniji spis za Hrvate i povijest i drugih južnih Slavena. Djelo je nastalo oko 950., iako je u mnogočemu netočno i proturječno, jedan je od ključnih izvora za hrvatsku ranosrednjovjekovnu povijest. Od 33. do 36. poglavlja, Porfirogenet piše o Zahumljanima, Travunjanima i Konavljanima, Dukljanima i Paganima, koji se također zovu Neretvanima, te zemljama, koje nastanjuju. Glavnu poteškoću uočavanju etničke raznolikosti Slavena duž jadranske obale činilo je tumačenje Konstantina Porfirogeneta, po kojemu su Neretvani (Pagani), Zahumljani, Travunjani i Konavljani porijeklom Srbi. Pri tome je car dosljedno izostavljao Dukljane iz ove srpske zajednice naroda, također i iz hrvatske zajednice naroda.

Jakich nazw etnicznych używali inni pisarze dla Duklian? Kekvamen opisuje władcę Dukljan Stjepana Vojislava jako Serba z Travunjan, co wcale nie oznacza, że ​​uważał ludność Dukljan za Serbów (tylko Travunjanów). Gdzie indziej Kekwamen mówi: „Dawno temu w miastach Dalmacji, w Zeta i Ston, panował toparcha Vojislav Dukljanin”. Ivan Skilica wspomina o nich w następujący sposób: „W pierwszym roku tego cesarza (Michajły VII. księcia), wskazanie pierwszego, lud Serbów, którzy są również nazywani Chorwatami, wyszedł, aby podbić Bułgarię”. Kiedy mówi o działaniach wojskowych wodza Bodina Petrili, mówi: „Oni (Bizantyjczycy) również pojmali tego, który rządził Chorwatami po Petrilu i zaprowadzili go w łańcuchach do cesarza”.

Koja su etnička imena koristili drugi pisci za Dukljane? Kekvamen opisuje dukljanskog vladara Stjepana Vojislava kao Travunjanina Srbina, što nikako ne znači da je Dukljane smatrao Srbima (jedino Travunjane). Na drugom mjestu, Kekvamen veli: "Bješe u gradovima Dalmacije, u Zeti i Stonu, zavladao toparh Vojislav Dukljanin". Ivan Skilica ih spominje ovako: "Prve godine toga cara (Mihajla VII. Duke), indikacije prve, narod Srba, koje također zovu i Hrvatima, izađe da pokori Bugarsku". Kada govori o vojnom djelovanju Bodinova doglavnika Petrila kaže: "Uhvatiše (Bizantinci) pak također i onoga, koji je iza Petrila u Hrvata po redu vladao, te ga okovana odvedoše k caru".

Nicefor Brijenija Mlađi, którego ojciec starł się z Bodinem i Petrilą w tej wojnie, wyraźnie rozróżnia, wymieniając Chorwatów i Dukljanów osobno. Następca Skylicy, Ivan Zonara, utożsamia Serbów i Chorwatów w Duklji. Michał z Devolu mówi o mieszkańcach Duklji tylko jako o Chorwatach. Nikefor Brijenius pisze o Chorwatach i Doclianach, których rozróżnia. Bodin, na rozkaz króla Duklji Michała, poprowadził armię, jak mówi Brijenius, „Dukljanów i Chorwatów”. Gdzie indziej mówi, że „Chorwaci i Doclianowie, zbuntowawszy się, źle potraktowali całe Illyricum”. Na koniec Anna Komnene pisze o Dalmatyńczykach pod przywództwem Michała, Bodina i Vukana, ale Vukana określa tylko jako serbskiego księcia, co oznacza, że ​​odróżnia również Dalmatyńczyków (Dukljanów) od Serbów.

Nikefor Brijenije Mlađi, čiji se otac sukobio u tom ratu s Bodinom i Petrilom, pravi jasnu distinkciju spominjući zasebno i Hrvate i Dukljane. Skiličin nastavljač Ivan Zonara izjednačava Srbe i Hrvate u Duklji. Mihajlo Devolski govori ο stanovnicima Duklje samo kao ο Hrvatima. Nikefor Brijenije piše ο Hrvatima i Dukljanima, koje razlikuje. Bodin je, po naredbi dukljanskog kralja Mihaila, predvodio vojsku od, kako kaže Brijenije, "Dukljana i Hrvata". Na drugom mjestu veli da "Hrvati i Dukljani pobunivši se, cio Ilirik zlostavljahu". Napokon, Ana Komnena piše ο Dalmatima pod vodstvom Mihajla, Bodina i Vukana, ali kao srpskog kneza označava samo Vukana, što znači da i ona razlikuje Dalmate (Dukljane) od Srba.

Arhitektura i kultura

Główny artykuł: Kultura humsko-dukljanskog područja do kraja 12. stoljeća|l1=Starohrvatske crkve u Crvenoj Hrvatskoj|l2=Kultura Crvene Hrvatske do kraja 12. stoljeća

Pleterni ornament z cerkwii św. Petra u Zavali, Popovo polje		Portret Mihajla Vojisavljevića z cerkwii św. Mihajla kod Stona

Całe wschodnie wybrzeże Adriatyku miało unikalny charakter zabytków kultury we wczesnym średniowieczu. Historyczna i artystyczna historiografia, zarówno krajowa, jak i zagraniczna, dawno temu zauważyła pojawienie się unikalnej, starożytnej sztuki chorwackiej wzdłuż całego wschodniego wybrzeża Adriatyku. Charakterystyczne zabytki tej sztuki, kościoły o swobodnych sklepieniach i misterna kamieniarka ich kamiennych mebli, można znaleźć aż do XI wieku, nie tylko w zachodniej Chorwacji, ale także dalej na południe, aż do Doclei. Unikalna cecha starożytnej sztuki chorwackiej na całym chorwackim obszarze etnicznym, niezależnie od jakiegokolwiek możliwego rozdrobnienia politycznego, jest tak oczywista, że ​​wszyscy historycy sztuki, zarówno chorwaccy, jak i serbscy, regularnie ją badali, obejmując cały wschodni obszar Adriatyku.

Humačka ploča z XI lub XII wieku

Na čitavoj istočnoj jadranskoj obali postojao je jedinstven karakter spomenika kulture u ranom srednjem vijeku. Povijesno-umjetnička historiografija, domaća i strana, davno je uočila pojavu jedinstvene, starohrvatske umjetnosti uzduž čitave istočne jadranske obale. Karakteristične spomenike te umjetnosti, presvođene crkvice slobodnih oblika i pleterne klesarije njihova kamenog namještaja nalazimo sve do 11. stoljeća ne samo na tlu zapadne Hrvatske nego i dalje na jug sve do Duklje. Jedinstveno obilježje starohrvatske umjetnosti na čitavu hrvatskom etničkom području bez obzira na eventualnu političku rascjepkanost tako je očito da su je svi povjesničari umjetnosti, kako hrvatski tako i srpski, redovito zajedno obrađivali obuhvaćajući ujedno čitav istočnojadranski prostor.

Wiele zrobiono w latach po II wojnie światowej, zarówno dzięki wysiłkom Serbskiej Akademii Nauk, jak i dzięki pracowitości naukowców z odpowiednich instytucji trzech republik socjalistycznych, Czarnogóry, Bośni i Hercegowiny oraz Chorwacji, które obecnie częściowo rozciągają się przez historyczny obszar Czerwonej Chorwacji. W ten sposób nie tylko niektóre z wcześniej znanych znalezisk i przedmiotów zostały dokładniej przetworzone, zbadane i zakonserwowane, ale także cała seria obiektów architektury kościelnej, które do niedawna były całkowicie nieznane opinii publicznej, została zidentyfikowana i odkryta archeologicznie, a także odkryto wiele kawałków lub fragmentów starochorwackiego plecionego plastiku. Najbardziej znane przykłady sztuki starochorwackiej lub przedromańskiej na obszarze Czerwonej Chorwacji to: kościół św. Michała koło Stonu, kościół św. Marcina koło Stonu, kościół nieznanego tytularnego w Ošalju, kościół św. Piotra w Zavali i kościół nieznanego tytularnego w Paniku.

Wiele zrobiono w latach po II wojnie światowej, zarówno dzięki wysiłkom Serbskiej Akademii Nauk, jak i dzięki pracowitości naukowców z odpowiednich instytucji trzech republik socjalistycznych, Czarnogóry, Bośni i Hercegowiny oraz Chorwacji, które obecnie częściowo rozciągają się przez historyczny obszar Czerwonej Chorwacji. W ten sposób nie tylko niektóre z wcześniej znanych znalezisk i przedmiotów zostały dokładniej przetworzone, zbadane i zakonserwowane, ale także cała seria obiektów architektury kościelnej, które do niedawna były całkowicie nieznane opinii publicznej, została zidentyfikowana i odkryta archeologicznie, a także odkryto wiele kawałków lub fragmentów starochorwackiego plecionego plastiku. Najbardziej znane przykłady sztuki starochorwackiej lub przedromańskiej na obszarze Czerwonej Chorwacji to: kościół św. Michała koło Stonu, kościół św. Marcina koło Stonu, kościół nieznanego tytularnego w Ošalju, kościół św. Piotra w Zavali i kościół nieznanego tytularnego w Paniku.

Mnogo se učinilo u godinama nakon Drugog svjetskog rata što zalaganjem Srpske akademije nauka, što marom znanstvenika iz odgovarajućih ustanova triju socijalističkih republika, Crne Gore, Bosne i Hercegovine te Hrvatske, koje se danas dijelom protežu povijesnim područjem Crvene Hrvatske. Tako su ne samo temeljitije obrađeni, proučeni i konzervirani neki od ranije poznatih nalaza i objekata, nego je arheološki identificiran i otkriven čitav niz do nedavna javnosti sasvim nepoznatih objekata crkvenog graditeljstva i otkriveno mnogo komada ili fragmenata starohrvatske pleterne plastike. Najpoznatiji primjeri starohrvatske ili predromaničke umjetnosti na području Crvene Hrvatske su: crkva sv. Mihajla kod Stona, crkva sv. Martina kod Stona, crkva neznana titulara u Ošlju, crkva sv. Petra u Zavali i crkva neznana titulara u Paniku.

Mnogo se učinilo u godinama nakon Drugog svjetskog rata što zalaganjem Srpske akademije nauka, što marom znanstvenika iz odgovarajućih ustanova triju socijalističkih republika, Crne Gore, Bosne i Hercegovine te Hrvatske, koje se danas dijelom protežu povijesnim područjem Crvene Hrvatske. Tako su ne samo temeljitije obrađeni, proučeni i konzervirani neki od ranije poznatih nalaza i objekata, nego je arheološki identificiran i otkriven čitav niz do nedavna javnosti sasvim nepoznatih objekata crkvenog graditeljstva i otkriveno mnogo komada ili fragmenata starohrvatske pleterne plastike. Najpoznatiji primjeri starohrvatske ili predromaničke umjetnosti na području Crvene Hrvatske su: crkva sv. Mihajla kod Stona, crkva sv. Martina kod Stona, crkva neznana titulara u Ošlju, crkva sv. Petra u Zavali i crkva neznana titulara u Paniku.

Humsko-dukljansku književnost može se promatrati jedino izvan anakronističnih i isključivih srpskih ili hrvatskih okvira, kao izvornu kreaciju područja koje ima sve odlike samosvojnosti. Novija shvaćanja su pokazala da je u ovim krajevima bila rasprostranjena glagoljica i slavensko bogoslužje. To potkrepljuje i jedan od zaključaka Splitskog crkvenog sabora 928. Slavensko (Metodovo) bogoslužje i glagoljica u ove su krajeve došli posredstvom najvažnijeg pomorskog puta Venecija-Carigrad i najvažnije ceste na Balkanu Via Egnatia od Drača do Soluna preko Duklje. Bogata slavenska podloga Ljetopisa popa Dukljanina upućuje na razvijenu slavensku književnost, čiji početci sežu u 9. stoljeće. Glagoljska slova u inače ćiriličkoj Humačkoj ploči dopuštaju mogućnost postojanja glagoljske epigrafije. Potvrde toga nalaze se i u Mihanovićevu i Grškovićevu fragment Apostola i Miroslavljevu evanđelju.

Strony cyrylicy Ewangelii Mirosława

Upravo Miroslavljevo evanđelje dočarava prave osobine ovog područja, stalnu prisutnost Istoka i Zapada. Povijesno-umjetnička analiza spomenika razlučila je u njegovoj iluminaciji dva glavna sloja, bizantski i romanički, uz tragove različitih istočnjačkih i zapadnjačkih utjecaja, i utvrdila postojanje nekoliko heterogenih uzora, kojima su se poslužili minijaturisti rukopisa. Glavni nositelji kulture bili su svećenstvo, osobito benediktinski red te trgovci i aristokracija u Dubrovniku i Kotoru. Ovdje se proširio kult svetog Mihajla. S izuzetkom pojedinih ulomaka, u Ljetopisu popa Dukljanina opisani su uglavnom ratni podvizi, hrabrost, lukavstvo i vjernost (dakako, i njihovi antipodi) – vrline i mane viteškoga svijeta. To ukazuje na postojanje viteškog društva. Kako je prijevod nastao za potrebe barskoga društva, slavenski je izvornik očito sastavljen za potrebe zaleđa, iz čega se pak mora zaključiti da je i ono poznavalo društvene klase sličnih kulturnih potreba.

Narodna pripadnost Narodowość

Opis „stanu” Svetopelega i inne dane z laopisa popa Dukljanina Opis „państwa” św. Pelega i inne informacje z Kroniki księdza z Dukljana

Historiografia nie znalazła jeszcze satysfakcjonującej odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób Dukljanin doszedł do nazw Biała i Czerwona Chorwacja. Być może jego nazwy zostałyby odrzucone jako wytwór wyobraźni, gdyby niektórzy bizantyjscy pisarze z XI i XII wieku, którzy wspominają Chorwatów w Duklji, nie zgadzali się z Dukljaninem. Dlatego wysunięto hipotezę, że Czerwona Chorwacja (Duklja + Dalmacja) była niezależną jednostką polityczną do czasu Nemanji (Vjekoslav Klaić). Według innej opinii taka nazwa powstała, ponieważ bizantyjscy pisarze utożsamiali Serbów i Chorwatów. W Jugosławii najbardziej akceptowalną trzecią opinią było to, że dotyczyła ona jakiejś istniejącej, realnej grupy ludzi, którzy nosili chorwacką nazwę, to znaczy jakiegoś regionu (w Duklji), który był zamieszkiwany przez Chorwatów. Dlatego jest zrozumiałe, że takie założenie nie oznacza, że ​​Czerwona Chorwacja była integralną częścią państwa chorwackiego, ani nawet, że mówimy tu o etnicznych Chorwatach w tym samym sensie, co w Chorwacji, gdzie nazwa ta miała nie tylko charakter narodowy, ale także polityczny (państwowy).

Historiografia nie znalazła jeszcze satysfakcjonującej odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób Dukljanin doszedł do nazw Biała i Czerwona Chorwacja. Być może jego nazwy zostałyby odrzucone jako wytwór wyobraźni, gdyby niektórzy bizantyjscy pisarze z XI i XII wieku, którzy wspominają o Chorwatach w Duklji, nie zgadzali się z Dukljaninem. Dlatego wysunięto hipotezę, że Czerwona Chorwacja (Duklja + Dalmacja) była niezależną jednostką polityczną do czasu Nemanji (Vjekoslav Klaić). Według innej opinii taka nazwa powstała, ponieważ bizantyjscy pisarze utożsamiali Serbów i Chorwatów. W Jugosławii najbardziej akceptowalną trzecią opinią było to, że dotyczyła ona jakiejś istniejącej, realnej grupy ludzi, którzy nosili chorwacką nazwę, to znaczy jakiegoś regionu (w Duklji), który był zamieszkiwany przez Chorwatów. Dlatego jest całkiem zrozumiałe, że takie założenie nie oznacza, że ​​Czerwona Chorwacja była integralną częścią państwa chorwackiego, ani nawet, że mówimy tutaj o etnicznych Chorwatach w tym samym sensie, co w Chorwacji, gdzie ta nazwa była nie tylko narodowa, ale także polityczna (państwowa).

Historiografija još nije našla zadovoljavajući odgovor na pitanje kako je Dukljanin došao do naziva Bijela i Crvena Hrvatska. Možda bi se njegovi nazivi odbacili kao plod mašte da se s Dukljaninom ne slažu i neki bizantski pisci iz 11. i 12. stoljeća, koji spominju Hrvate u Duklji. Stoga je postavljena hipoteza da je Crvena Hrvatska (Duklja + Dalmacija) bila samostalna politička jedinica do Nemanje (Vjekoslav Klaić). Prema jednom drugom mišljenju do takva je naziva došlo zato što su bizantski pisci identificirali Srbe i Hrvate. U Jugoslaviji je ipa bila najprihvatljivije treće mišljenje, prema kojem je riječ o nekoj postojećoj, realnoj skupini ljudi, koji su nosili hrvatsko ime, dakle o nekom kraju (u Duklji), koji je bio nastanjen Hrvatima. Prema tome, posve je razumljivo da takva pretpostavka ne znači da je Crvena Hrvatska bila sastavni dio hrvatske države pa čak ni to da se ovdje radi o etničkim Hrvatima u onom smislu kao i u Hrvatskoj gdje je to ime bilo ne samo nacionalno, nego i političko (državno).

Główną trudnością w postrzeganiu różnorodności etnicznej Słowian wzdłuż wybrzeża Adriatyku była interpretacja Konstantyna Porfirogenety, zgodnie z którą Neretvanowie (Poganie), Zahumljanie, Travunjanie i Konavljanie byli pierwotnie Serbami. Czyniąc to, cesarz konsekwentnie pomijał Książąt z tej serbskiej wspólnoty ludów i ze wspólnoty ludów chorwackich. Wspomina ich tylko wyraźnie jako Książąt. Wydaje się jednak oczywiste, że cesarz nie chce mówić o rzeczywistym związku etnicznym, ale ma na myśli stosunki polityczne w czasie, gdy pisał dzieło, czyli od czasu, gdy dane do niego zostały zebrane w Dalmacji, co jest założeniem. Opis ten z pewnością odnosi się do czasów, gdy serbski książę Časlav rozszerzył swoją władzę na sąsiednie Sclavinias, oprócz wspomnianych wcześniej, na Bośnię. Wraz z ekspansją dominacji politycznej rozprzestrzeniła się również nazwa etniczna, co w pełni odpowiada naszym wyobrażeniom o zbieżności terminologii etnicznej i politycznej.

Glavnu poteškoću uočavanju etničke raznolikosti Slavena duž jadranske obale činilo je tumačenje Konstantina Porfirogeneta, po kojemu su Neretvani (Pagani), Zahumljani, Travunjani i Konavljani porijeklom Srbi. Pri tome je car dosljedno izostavljao Dukljane iz ove srpske zajednice naroda i iz hrvatske zajednice narode. Spominje ih samo i izrijekom kao Dukljane. Čini se, međutim, očitim da car ne želi govoriti ο stvarnoj etničkoj povezanosti, već da su mu pred očima politički odnosi u trenutku kada je pisao djelo, odnosno iz vremena kada su za nj prikupljani podaci u Dalmaciji, što je pretpostavka. Opis se svakako odnosi na vrijeme kada je srpski knez Časlav proširio svoju vlast i na susjedne sklavinije, pored navedenih još i na Bosnu. Zajedno sa širenjem političke prevlasti, širilo se i etničko ime, što u potpunosti odgovara našim predodžbama ο podudarnosti etničkog i političkog nazivlja.

Jeśli chodzi o Neretvanów, czyli pogan, źródła z IX i X wieku konsekwentnie nazywają ich ich własnym imieniem, a nie ma wątpliwości co do ich etnicznej wyjątkowości, wyrażonej w dodatkowych specyfikach: późnej chrystianizacji i piractwie jako ważnej gałęzi gospodarki. Tylko Konstantyn określa mieszkańców Zahumlja jako Serbów. Ta sklavinia wyłania się z anonimowości za czasów księcia Mihajla Viševicia, o którym wspominają źródła, w tym De administrando imperio, jako o władcy Słowian lub Zahumljana. Wiadomości o pochodzeniu ludu Zahumlja, według których przodkowie Mihajla są potomkami Litzika, który mieszkał nad Wisłą, nie mają nic wspólnego z opowieścią Konstantyna o migracji Serbów i jest jasne, że lud Zahumlja nie wywodził swojego pochodzenia od serbskiego. Nawet w XII wieku nazywano ich po prostu Słowianami.

Što se tiče Neretvana, ili Pagana, njih izvori 9. i 10. stoljeću nazivaju dosljedno njihovim vlastitim imenom, te nema sumnje u njihovu etničku posebnost, izraženu još i dodatnim specifičnostima: kasnim pokrštavanjem i gusarenjem kao važnom privrednom granom. Stanovnike Zahumlja jedino Konstantin označava kao Srbe. Ova sklavinija izlazi iz anonimnosti u vrijeme kneza Mihajla Viševića, kojeg izvori, uključujući De administrando imperio, spominju kao vladara Slavena ili Zahumljana. Vijest o porijeklu Zahumljana, prema kojoj su Mihajlovi preci potomci Litzika, koji su živjeli uz rijeku Vislu, nema nikakve veze s Konstantinovom pričom ο seobi Srba, te je jasno da Zahumljani svoje porijeklo nisu izvodili iz srpskoga. Još i u 12. stoljeću nazivali su se jednostavno Slavenima.

Wartość jego interpretacji etnogenetycznych ujawnia cesarz w rozdziale o Trawunach, w którym mówi, że należą do Serbów, ale tylko od czasów Herakliusza do księcia Włastimira, kiedy uzyskali niepodległość. Cesarz wyraźnie łączy przynależność etniczną i polityczną: w momencie zerwania więzi politycznych więzi etniczne również ustają. To ostatecznie w pełni pozwala na interpretację twierdzeń Konstantyna, że ​​Neretvanowie, Zahumljanie, Trawunowie i Konavljanie są Serbami, gdy żadne inne źródło tego nie twierdzi.

Vrijednost svojih etnogenetskih tumačenja razotkriva car u poglavlju ο Travunjanima, u kojemu kaže da oni pripadaju Srbima, ali samo od vremena Heraklija do kneza Vlastimira, kada su stekli neovisnost. Car očito povezuje etničku i političku pripadnost: u trenutku kada pucaju političke veze, prestaju i one etničke. To napokon u potpunosti omogućava tumačenje Konstantinovih tvrdnji da su Neretvani, Zahumljani, Travunjani i Konavljani Srbi, kada to ne tvrdi nijedan drugi izvor.

W przypadku Duklji jest to jeszcze bardziej oczywiste, ponieważ cesarz nie zalicza Dukljanów do Serbów ani Chorwatów. Stała obecność Bizancjum (całkowita zależność Duklji), ale późniejsze wielkie zwycięstwo Dukljanów nad Bizancjum w bitwie pod Barem 6/7 października 1042 r. (Kronika informuje o tym w rozdziale XXXVIII), proklamacja władcy Dukljan Michała królem, nie później niż w 1078 r., oraz ekspansja Dukljanu przez Bodina zapobiegły rozprzestrzenianiu się serbskich i chorwackich rządów, a tym samym nazwy, na Duklję. Z tego powodu ani Konstantyn, ani żaden bizantyjski autor po nim nie wywodzi pochodzenia Dukljanów od Serbów lub Chorwatów.

U slučaju Duklje to je još jasnije jer car, Dukljane ne ubraja niti u Srbe, ali niti u Hrvate. Stalna prisutnost Bizanta (potpuna ovisnosti Duklje), no kasnija velika pobjeda Dukljana nad Bizantom u Bici kod Bara 6./7. listopada 1042. (Ljetopis o tome izvješćuje u Glavi XXXVIII.), proglašenje dukljanskog vladara Mihaila za kralja, najkasnije 1078. i Bodinova dukljanska ekspanzija sprečavali su širenje srpske i hrvatske vlasti, pa time i imena, na Duklju. Zbog toga Konstantin, niti bilo koji bizantski autor nakon njega, niti ne izvodi porijeklo Dukljana niti od Srba niti od Hrvata.

Niektórzy pisarze bizantyjscy utożsamiają ludność Duklji z innymi Słowianami (Dukljani-Serbowie i Dukljani-Chorwaci), inni nadają im znaczenie pejoratywne (Dukljani-Dalmatyńczycy, Dukljani-Tribali), jeszcze inni z niewiedzy i wygody zastępują nazwy („Serbowie, których niektórzy nazywają również Chorwatami”), a słowo Dukljani, czwarty używa nawrotu mody scytomańskiej („Jakiś Scyta imieniem Vojislav”), a piąty pleonazm („Chorwaci i Dukljani” zbuntowali się”) i mówi o powstaniu Słowian macedońskich pod przywództwem Bodina i Vojteha itd. Podsumowując, wypowiedzi pisarzy bizantyjskich nie pozwalają na utożsamianie mieszkańców Duklji w XI i XII wieku ani z Serbami, ani z Chorwatami.

Pojedini bizantski pisaci izjednačavaju stanovništvo Duklje s drugim Slavenima (Dukljani-Srbi i Dukljani-Hrvati), drugi ih pozlaćuju u smislu davanja pogrdnih značenja (Dukljani-Dalmati, Dukljani-Tribali), treći zamjenjuju imena iz neznanja i komoditeta ("Srbi koje neki i Hrvati nazivaju"), a riječ o Dukljanima, četvrti koriste recidiv mode skitomanije ("Neki skitski čovjek po imenu Vojislav"), a peti pleonazam ("Hrvati i Dukljani pobunivši se"), a govori se o ustanku makedonskih Slavena pod vodstvom Bodina i Vojteha itd. Sve u svemu, navodi bizantskih pisaca ne dopuštaju izjednačavanje stanovnika Duklje u 11. i 12. stoljeću bilo sa Srbima, bilo s Hrvatima.

Najwcześniejszymi skrybami Dukljana byli Wenecjanie Andrea Dandolo i Flavius ​​​​Biondo. Greccy Halkokondyle, podążając za humanistycznym nazewnictwem ludów za pomocą klasycznych nazw, nazywali Słowian od Istrii do Dubrownika Ilirami. Lokalnymi skrybami Dukljana byli Mavro Orbini, Jakov Lukarić, Resti, Ivan Lučić i Marko Marulić. Wreszcie turecki pisarz podróżniczy Evliya Çelebi wspomniał o Chorwatach na tym obszarze. Kulturę Hum-Dukljana można obserwować tylko poza anachronicznymi i wyłącznymi ramami serbskimi lub chorwackimi, jako oryginalne dzieło tego obszaru ze wszystkimi cechami jego własnej tożsamości, podczas gdy architektura kościelna należy do sztuki starochorwackiej.

Najraniji Dukljaninovi prepisivači su Mlečani Andrea Dandolo i Flavije Biondo. Grk Halkokondyles po humanističkom imenovanju naroda klasiničnim imenima, Slavene od Istre do Dubrovnika naziva Ilirima. Domaći Dukljaninovi prepisivači su Mavro Orbini, Jakov Lukarić, Resti, Ivan Lučić i Marko Marulić. Napokon, Hrvate na ovom području spominje turski putopisac Evlija Čelebi. Humsko-dukljansku kulturu može se promatrati jedino izvan anakronističnih i isključivih srpskih ili hrvatskih okvira, kao izvornu kreaciju područja sa svim odlikama samosvojnosti, dok crkvena arhitektura pripada starohrvatskoj umjetnosti.

Przed wielkimi migracjami po okupacji osmańskiej w XVI i XVII w., zapadnom štokavštinom (šćakavskom i štokavskom ikavicom i (i)jekavicom) zostało powiedziane w Neretvanskoj kneževini (Krajini), Zahumlju (Humskoj zemlji), Dubrovniku i Kotoru, a istočnom štokavštinom (štakavskom ijekavicom) u unutrašnjosti Travunje (Trebinju) i Duklje (Zeti). * U zagradama su kasniji nazivi sklavinija. Przed wielkimi migracjami po podboju osmańskim w XVI i XVII wieku, w Księstwie Neretwy (Krajina), Zahumlje (Humska Zemlja), Dubrowniku i Kotorze oraz wschodnim Štokavian (Štakavian Ijekavica) we wnętrzu Travunji mówiono zachodnim Štokavianem (Šćakavian i Štokavian Ikavica oraz (i)jekavica) (Trebinje) i Duklja (Zeta). * Późniejsze nazwy Sklaviniji podano w nawiasach.

Kultura, obok państwa, jest czynnikiem, który w decydujący sposób wpłynął na kształtowanie się narodu w średniowieczu. Nie wiadomo, czy ta kultura była korzeniem bez drzewa, czy jej rozwój został przerwany przez ekspansję serbskiego lub chorwackiego kręgu politycznego i kulturalnego, czy też jej odgałęzień można doszukiwać się później, jeśli nigdzie indziej, to przynajmniej w Bośni. Mieszkańcy Czerwonej Chorwacji byli generalnie bliżsi Chorwatom w swojej historii religijnej i politycznej, ale stosowanie dzisiejszej koncepcji tożsamości chorwackiej (coś, co powstało w niedawnych czasach na podstawie religii, historii i języka) do kogoś w tamtym czasie jest zwykłym anachronizmem. Jedyne rozsądne, co można powiedzieć o tożsamości etnicznej, to to, że byli Słowianami. . Jest to populacja słowiańska, która zgodnie ze swoimi cechami etnicznymi i religijnymi należała do podobnego podłoża etnicznego co Chorwaci. Oprócz samej wzmianki o chorwackiej nazwie, widać to w licznych cechach etniczno-kulturowych, takich jak język (czakawski i sztokawski oraz zachodnioijekawski, które są charakterystyczne dla języka chorwackiego), pismo głagolicy i zachodniej cyrylicy (tzw. cyrylica chorwacka), którym pisano dokumenty, dzieła o treści religijnej i artystycznej, które jest identyczne z chorwackim pismem cyrylickim używanym w Dalmacji i na północnym wybrzeżu Chorwacji, należącym do kręgu cywilizacji zachodnich, co przejawia się w chrześcijaństwie zachodnim (obszary te podlegały diecezji splickiej, dubrownickiej i barskiej), a także formy artystyczne o zachodnim pochodzeniu.

Kultura, uz državu, je faktor, koji u srednjem vijeku odlučujuće utječe na formiranje naroda. Ne zna se je li ta kultura korijen bez stabla, je li njen njezin razvoj bio prekinut širenjem srpskog, odnosno hrvatskog političkog i kulturnog kruga ili njezini izdanci se mogu pratiti i kasnije, ako nigdje drugdje, barem u Bosni. Stanovnici Crvene Hrvatske su u svojoj vjerskoj i političkoj povijesti općenito bili bliži Hrvatima, ali primjenjivati današnji pojam hrvatskog identiteta (nešto što je nastalo u novije doba na osnovi vjere, povijesti i jezika) na nekoga u ono doba jest puki anakronizam. Jedino razborito što bi se moglo kazati o etničkom identitetu jest da su bili Slaveni. . To je slavensko stanovništvo, koje je po svojim etničkim i vjerskim značajkama pripadalo sličnom etničkom supstratu kao i Hrvati. Osim samoga spomena hrvatskoga imena, to se vidi u mnogobrojnim etno-kulturnim obilježjima, kao što su jezik (čakavstina i štokavska ikavica, te zapadna ijekavština, što su sve karakteristike hrvatskoga jezika), glagoljsko i zapadnoćirilsko pismo (tzv. hrvatska ćirilica) kojim su pisane isprave, djela vjersko-nabožnog i umjetničkog sadržaja, a koje je istovjetno hrvatskoj ćirilici koja se rabila u Dalmaciji i sjevernohrvatskom primorju, pripadnost zapadnom civilizacijskom krugu, što se očituje u zapadnom kršćanstvu (ovi krajevi su potpadali pod Splitsku, Dubrovačku i Barsku dijacezu), te umjetničkim oblicima zapadne provenijencije.

Linki wewnętrzne

• Paganija, Zahumlje, Travunja, Duklja
• Średniowieczne państwo chorwackie
• Primorska Hrvatska Kneževina
• Hrvatsko Kraljevstvo, Mihajlo Višević

• Stare chorwackie kościoły w Czerwonej Chorwacji
  • Crkva sv. Mihajla kod Stona, Cerkiew w Paniku
• Kultura Czerwonej Chorwacji do końca XII wieku
• Ljetopis popa Dukljanina, Miroslavljevo evanđelje

Literatura

• Mandić, Dominik: Hrvati i Srbi dva stara različita naroda, 1990., Zagreb, Nakladni zavod Matice hrvatske
• Mandić, Dominik: Crvena Hrvatska u svjetlu povijesnih izvora, 1972., Rim, ZIRAL
• Bjelovučić, Nikola Zvonimir: Crvena Hrvatska i Dubrovnik, Matica hrvatska, Zagreb, 1929.
• Bjelovučić, Nikola Zvonimir: Hrvati uz obalu od Neretve do Bara, Zagreb, 1930.
• Klaić, Vjekoslav: Crvena Hrvatska i Crvena Rusija, Zagreb, 1927.
• Đodan, Šime: Crvena Hrvatska – Dubrovnik i Boka od Kotora, Meditor – Prom, Zagreb, 2003.
• Lorković, Mladen: Narod i Zemlja Hrvata, Zagreb, 1939., reprint Zagreb, 1996.
• Dabinović, Antun: Hrvatska državna i pravna povijest, Zagreb, 1940., reprint Zagreb, 1990.

Linki zewnętrzne

• Vjekoslav Klaić – Crvena Hrvatska i Crvena Rusija Hrvatsko kolo, Matica hrvatska, Zagreb, 1927.
• Nikola Zvonimir Bjelovučić – Crvena Hrvatska i Dubrovnik: Prvo poglavlje Matica hrvatska, Zagreb, 1929.
• Nikola Zvonimir Bjelovučić – Crvena Hrvatska i Dubrovnik: Drugo poglavlje Matica hrvatska, Zagreb, 1929.
• Nikola Zvonimir Bjelovučić – Crvena Hrvatska i Dubrovnik: Treće poglavlje Matica hrvatska, Zagreb, 1929.
• Nikola Zvonimir Bjelovučić – Crvena Hrvatska i Dubrovnik: Četvrto poglavlje Matica hrvatska, Zagreb, 1929.
• Nikola Zvonimir Bjelovučić – Crvena Hrvatska i Dubrovnik: Peto poglavlje Matica hrvatska, Zagreb, 1929.
• Nikola Zvonimir Bjelovučić – Crvena Hrvatska i Dubrovnik: Šesto poglavlje Matica hrvatska, Zagreb, 1929.
• Nikola Zvonimir Bjelovučić – Crvena Hrvatska i Dubrovnik: Sedmo poglavlje Matica hrvatska, Zagreb, 1929.
• Nikola Zvonimir Bjelovučić – Crvena Hrvatska i Dubrovnik: Osmo poglavlje Matica hrvatska, Zagreb, 1929.
• Nikola Zvonimir Bjelovučić – Crvena Hrvatska i Dubrovnik: Deveto poglavlje Matica hrvatska, Zagreb, 1929.
• Nikola Zvonimir Bjelovučić – Crvena Hrvatska i Dubrovnik: Deseto poglavlje Matica hrvatska, Zagreb, 1929.
• Savić Marković Štedimlija – Crvena Hrvatska: Pop Dukljanin i Crveni Hrvati (ss. 12–18.)  Zarchiwizowana wersja oryginalnej strony z 9. listopada 2012. r. (Wayback Machine)
• Savić Marković Štedimlija – Crvena Hrvatska: Ulazak u povijest i Croatia Rubea (ss. 18–28.)  Zarchiwizowana wersja oryginalnej strony z 9 maja 2013 r. r. (Wayback Machine)
• Savić Marković Štedimlija – Crvena Hrvatska: Pretapanje imena Crvena Hrvatska u Crna Gora (ss. 36–49.)  Zarchiwizowana wersja oryginalnej strony z 5 czerwca 2013 r. r. (Wayback Machine)