Erdélyi országgyűlés

Z Europa Środkowa
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Strona Autorzy Nota
[1] [2] Ten artykuł został przetłumaczony z Wikipedii w języku angielskim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku angielskim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach.

Notka

Reduta Palace w Cluj-Napoca, budynek, w którym po 1790 roku funkcjonował sejm transylwański

Erdélyi országgyűlés (niem. Siebenbürgischer Landtag; rum. Dieta Transilvaniei, pol. Sejm transylwański)

był ważnym organem ustawodawczym, administracyjnym i sądowniczym Księstwa (od 1765 r. Wielkiego Księstwa) Transylwanii w latach 1570–1867. Walne zgromadzenia szlachty siedmiogrodzkiej i wspólne zgromadzenia przedstawicieli „Trzech Narodów Transylwanii” − szlachta, Seklerzy i Sasi − dali początek jego rozwojowi. Po rozpadzie średniowiecznego Królestwa Węgier w 1541 r. delegaci z komitatów wschodnich i północno-wschodnich terytoriów Węgier właściwych (lub Partium) również doszli do sejmu transylwańskiego, przekształcając go w prawnego następcę średniowiecznych sejmów węgierskich.

Sesje sejmowe w Vásárhely (obecnie Târgu Mureș) (20 stycznia 1542) i w Torda (obecnie Turda) (2 marca 1542) położyły podwaliny pod organizację polityczną i administracyjną Transylwanii. Dieta decydowała o kwestiach prawnych, wojskowych i ekonomicznych. Przestała istnieć po kompromisie austro-węgierskim z 1867 roku.

Tło

Information icon4.svg Główny artykuł: Transylvania in the Middle Ages Information icon4.svg Inny artykuł: Origin of the Romanians

Transylwania („Kraina za lasami”) była pograniczem średniowiecznego Królestwa Węgier.[1][2] Rozwój administracji królewskiej dokumentowany jest od drugiej połowy XI wieku.[3][4] Pierwsza wzmianka o zamku królewskim w Torda (obecnie Turda w Rumunii) pochodzi z 1075 r., a twierdza w Küküllő (obecnie Cetatea de Baltă w Rumunii) z 1177 r. Większość zamków królewskich rozwinęła się w siedziby komitatów, które były ważnymi jednostkami administracyjnymi, z których każdy nosił nazwę dla jego centrum.[5] Wojewoda, wysoki rangą urzędnik królewski, był od końca XII wieku[6][7] zwierzchnikiem ispánsów (lub naczelników) komitatów transylwańskich. ↑ 1

Map of the eastern region of the Carpathian Basin, with Székely Land in its easternmost corner and the Saxon seats in the northern and southern territory
Jednostki administracyjne w Siedmiogrodzie w średniowieczu

Od lat dwudziestych XII wieku przewodził węgierskojęzycznym Seklerom odrębny urzędnik królewski, hrabia Seklerów.[8][9] Seklerzy przenieśli się z innych regionów królestwa do Transylwanii i utworzyli społeczność wolnych wojowników.[10] Ich jednostki administracyjne od XIV wieku znane były jako „siedziby”.[11] Na czele siedzib ↑ 2 stali wybrani urzędnicy.[12][9] Seklerzy początkowo posiadali wspólne ziemie.[13] Jednak dysproporcje między bogatymi i biednymi Seklerami wzrosły, wymuszając w 1473 r.[14] ustawodawstwo królewskie uznające istnienie grup Seklerów o zróżnicowanym statusie. Od tego czasu tylko najbogatsi Seklerzy walczyli w armii królewskiej na koniach; ci, którzy mogli walczyć jedynie jako żołnierze piechoty, zaczęli tracić prawa polityczne.[15]

Przodkowie Sasów transylwańskich osiedlili się w regionach południowych i północno-wschodnich w XI i XII wieku.[16] W 1224 roku węgierski Andrzej II nadał Sasom zamieszkującym południową Transylwanię przywileje, oddając ich pod władzę urzędnika królewskiego, hrabiego Hermannstadt, i upoważniając ich do swobodnego wybierania lokalnych przywódców.[17] Po buncie saskim Karol I Węgierski zniósł urząd hrabiego Hermannstadt i w 1324 r. mianował sędziów królewskich na czele okręgów saskich.[18] Jednak bogactwo kupców saskich, kontrolujących szlaki handlowe wiodące do Wołoszczyzny i Mołdawii, stworzyło im warunki do stopniowego przywracania utraconej autonomii.[19] W 1486 roku Maciej Korwin zjednoczył wspólnoty saskie pod przewodnictwem wybranego burmistrza Hermannstadt, znanego odtąd jako hrabia Sasów.[19]

Księga Gesta Hungarorum − o dyskusyjnej wiarygodności − stwierdza, że ​​Wołosi (lub Rumuni) byli obecni w Transylwanii już pod koniec IX wieku.[20][21] Najwcześniejsze współczesne źródła świadczą o tym, że społeczności rumuńskie istniały w południowej Transylwanii w pierwszej dekadzie XIII wieku.[22] W przeciwieństwie do rzymskokatolickich Węgrów, Seklerów i Sasów, Rumuni wyznawali prawosławie. Ich jednostki administracyjne były znane jako ziemie lub okręgi.[23] Dzielnice rumuńskie (districtus Valachorum) początkowo znajdowały się w majątkach królewskich, jednak większość z nich pod koniec średniowiecza została oddana szlachcie lub prałatom, bądź też miejscowi wodzowie (lub kneze) uzyskali uznanie ich własności od królów.[24][25]

Rozwój

Walne zgromadzenia

A crowned young man sitting on a throne
Royal seal of Andrew III of Hungary who held the first general assembly for the Transylvanian noblemen, Saxons, Székelys and Romanians in early 1291

Walne zgromadzenia szlachty z jednego lub kilku komitatów rozwinęły się w drugiej połowie XIII wieku w ważne fora wymiaru sprawiedliwości w całym Królestwie Węgierskim.[26] Szlachta stanowiła najwyższy poziom społeczeństwa w komitatach transylwańskich.[27] Najbogatsza szlachta posiadała dziesiątki wiosek, ale większość rodzin szlacheckich miała tylko jedną lub dwie wsie lub tylko część wsi.[28] Posiadali określone przywileje,[28] takie jak zwolnienie podatkowe (od 1324 r.) i prawo wymierzania sprawiedliwości w swoich majątkach (od 1342 r.).[29]

Wodzowie Seklerów mogli przejmować prywatną własność ziemską jedynie w komitatach poza Seklerszczyzną.[13] Najbogatsi Sasi podejmowali także próby zdobywania majątków ziemskich w komitatach, znajdujących się poza jurysdykcją gmin saskich.[17] Zobowiązani do pełnienia usług (przede wszystkim o charakterze wojskowym) dla posiadanych ziem, pozycja przywódców rumuńskich była zbliżona do statusu „szlachty kościelnej” i innych grup szlachty warunkowej.[17] W związku z tym nie uważano ich za prawdziwych szlachciców, ale monarcha mógł nadać im szlachtę.[17] Nobilitowani Rumuni przyjęli styl życia swoich węgierskich rówieśników, ale dziesiątki rumuńskich rodzin szlacheckich przez wieki pozostały prawosławne.[17]

W porównaniu z właściwymi Węgrami autonomia komitatów transylwańskich była ograniczona, gdyż wojewodowie ograniczali rozwój ich organów samorządowych.[29] W połowie XIV wieku zniknęły zgromadzenia ogólne powiatów transylwańskich.[29] Zamiast tego wojewodowie lub ich zastępcy organizowali walne zgromadzenia wszystkich szlachciców ze wszystkich komitatach prowincji.[30][31] Pierwsze odnotowane walne zgromadzenie „szlachty królestwa transylwańskiego” odbyło się w Keresztes w Torda (obecnie Cristiș w Rumunii) 8 czerwca 1288 r.[32][33] Zgromadzenie upoważniło wicewojewodę Władysława Borsę do pomocy przedstawicielowi Piotra Monoszló, biskupa Transylwanii, przejmując w posiadanie trzy wsie należące do rodziny szlacheckiej w celu zabezpieczenia zapłaty grzywny.[32][33] Głównym zadaniem takich spotkań pozostawało wymierzanie sprawiedliwości, lecz szlachta uczestnicząca w zgromadzeniach regularnie omawiała także inne tematy, m.in. pobieranie dziesięciny czy cła.[31] Początkowo do zgromadzeń uprawniona była cała szlachta, jednak od XV w. powiaty wysyłały na sejmiki delegatów.[34]

Walne zgromadzenie Seklerów mogło zostać zwołane przez hrabiego Seklerów lub kapitana Udvarhelyszéka.[35] Sprawy wewnętrzne gmin saskich regulowały początkowo zgromadzenia siedzib i siedzib saskich.[36] Od 1486 roku hrabia Sasów przewodniczył dorocznym walnym zgromadzeniom całej gminy, w skład których wchodzili najwyżsi rangą urzędnicy siedzib i okręgów oraz wybrani delegaci.[37]Monarchowie lub w ich imieniu wojewodowie mogli także zwołać na wspólne zgromadzenie przedstawicieli wszystkich uprzywilejowanych grup Transylwanii. Andrzej III Węgierski był pierwszym królem, który zwołał takie zgromadzenie dla przedstawicieli szlachty transylwańskiej, Sasów, Seklerów i Rumunów na początku 1291 roku.[38][39] Zgodnie ze statutem Andrzeja wspominającym o spotkaniu, król nakazał zwrot dwóch dóbr Ugrinowi Csákowi bo obecni na zgromadzeniu ogólnym zeznali, że był on ich prawowitym właścicielem.[38][39]

Unia Trzech Narodów

Information icon4.svg Główny artykuł: Unio Trium Nationum Information icon4.svg Więcej: Transylvanian peasant revolt

Od lat dwudziestych XIV wieku Transylwania była regularnie najeżdżana przez wojska osmańskie, co zmusiło monarchów i władze lokalne do wzmocnienia obrony prowincji.[40][41] Z inicjatywy Zygmunta Luksemburskiego, króla Węgier, walne zgromadzenie szlachty transylwańskiej nakazało w 1419 r., aby jedna trzecia szlachty i jedna dziesiąta chłopów chwyciła za broń w przypadku inwazji osmańskiej na terytoria Seklerów i Sasów.[41]

Wprowadzono nowe podatki i podwyższono stare, aby pokryć koszty obronności, co oburzyło chłopstwo.[40][41] Po tym, jak biskup Transylwanii Lépes György zażądał zapłaty dziesięciny, której nie zebrał w poprzednich latach, na początku 1437 r. tysiące węgierskiego i rumuńskiego plebsu oraz pomniejszej szlachty chwyciło przeciwko niemu za broń. Rozgromili w lipcu armię wojewody Csáky László.[42][43] Nie starając się o zgodę królewską, wicewojewoda zwołał szlachtę oraz przywódców Seklerów i Sasów na wspólne zgromadzenie w Kápolna (obecnie Căpâlna w Rumunii).[42][44] Na spotkaniu przedstawiciele szlachty, Székelysa i Sasów zawarli 16 września „braterską unię”, zobowiązując się do wzajemnej pomocy w walce z wrogami wewnętrznymi i zewnętrznymi.[42][44]

Porozumienie trzech grup uprzywilejowanych dało początek idei „Unii Trzech Narodów Transylwanii”,[45][46] która zastąpiła dotychczasową koncepcję dotyczącą trzech regionów Transylwanii (czyli komitatów oraz siedzib Seklerów i Sasów).[47][48] Szlachta (w tym szlachta seklerska, saska, rumuńska posiadająca majątek ziemski w komitatach) tworzyła naród węgierski, ale chłopi węgierscy byli z tej grupy wykluczeni.[49] Seklerzy tworzyli odrębny naród, choć mówili po węgiersku.[49] Do narodu saskiego zaliczali się Sasi zamieszkujący dzielnice uprzywilejowane, nie wliczano jednak ludności saskiej komitatów.[49]

„Unia braterska” została po raz pierwszy potwierdzona 2 lutego 1438 r., po upadku buntu chłopskiego.[44] Przedstawiciele Trzech Narodów ponownie potwierdzili swój sojusz w 1459 roku, rozszerzając go przeciwko wszystkim, którzy zagrażali ich wolnościom.[50][47] Regularne spotkania delegatów Trzech Narodów przekształciły się w zgromadzenia „najważniejszych przedstawicieli Transylwanii”[51], stanowiące podstawę sejmu transylwańskiego.[46]

Funkcja legislacyjna sejmików wzmocniła się w drugiej połowie XV wieku.[52] W 1463 r. przedstawiciele „Trzech Narodów” nakazali, aby najbiedniejsza szlachta i chłopi węgierscy pozostali w obronie prowincji, chociaż król Maciej Korwin zarządził powszechną mobilizację przeciwko Turkom.[52] W 1494 r. sejmik generalny zabronił pobierania nadzwyczajnego podatku wprowadzonego przez węgierskiego Władysława II, zmuszając monarchę do osobistego przyjazdu do Transylwanii i przewodniczenia kolejnemu zgromadzeniu generalnemu.[52] Wzmocniła się także rola odrębnych zgromadzeń ogólnych Seklerów.[53] Walne zgromadzenie, które odbyło się bez zgody hrabiego Seklerów w 1505 r., ustanowiło sąd najwyższy dla Seklerszczyzny.[35]

Rozpad Węgier

Information icon4.svg Główny artykuł: Wschodnie Królestwo Węgier

A half-bald middle-aged man wearing a coat
György Martinuzzi: zorganizował pierwsze wspólne zgromadzenie przedstawicieli Trzech Narodów Transylwanii i komitatów Partium

Transylwania jako regnum (lub królestwo) był wymieniany w statutach królewskich już w drugiej połowie XIII wieku.[54] Pisząc o regnum Transylvanum, statuty królewskie początkowo odnosiły się do szlachty tranylwańskiej, która tworzyła zamkniętą społeczność „połączoną pewnymi wzajemnymi prawami i obowiązkami”.[48] Gminę Seklerów i Sasów objęto koncepcją dopiero po zatwierdzeniu Unii Trzech Narodów w 1459 r.[48] Tripartitum – kompendium prawa zwyczajowego Węgier, ukończone w 1514 r. – jednoznacznie uznawało, że Transylwania jest odrębnym królestwem, z miała swoje specyficzne zwyczaje, ale podkreślała też, że Transylwania stanowił integralną część Królestwa Węgier.[55][56] W Siedmiogrodzie miały obowiązywać prawa Królestwa Węgierskiego, a orzeczenia sądów królewskich miały być przestrzegane także na prowincji.[55]

...[A] chociaż… Transylwańczycy mają różne zwyczaje, zupełnie odmienne od naszych, jeśli chodzi o płacenie man-cena i grzywien oraz w przypadku niektórych innych procedur prawnych i przestrzegania warunków [sądowych]…, i mają prawo używać i cieszyć się tymi zwyczajami, a także mogą, nawet teraz, za zgodą [monarchy], ustanawiać między sobą posągi i zarządzenia w podobnych sprawach; jednakże nie mogą ustanawiać żadnego prawa i nie mają prawa wydawania ustaw sprzecznych z ogólnymi statutami i dekretami tego królestwa Węgier lub wbrew wyrokom i orzeczeniom sądowym w sprawach dotyczących dóbr i praw własności, które są zwykle wydawane, uchwalane i ogłaszane w państwie sąd królewski przez sędziów zwyczajnych.
Tripartitum[57]

Sułtan osmański Sulejman Wspaniały unicestwił armię królewską w bitwie pod Mohaczem 29 sierpnia 1529 r.[58][59] zginął Ludwik II Węgierski, a do wakującego tronu zgłosiło się dwóch kandydatów.[58][59] Większość szlachty wybrała na króla wojewodę transylwańskiego Jana Zápolyę, lecz najbogatsi magnaci ofiarowali tron ​​szwagrowi Ludwika II, arcyksięciu austriackiemu Ferdynandowi Habsburgowi.[58][59] Podczas wojny domowej, która nastąpiła, średniowieczne Królestwo Węgier zostało faktycznie podzielone na dwie części, a wschodnie regiony, w tym Transylwania, kontrolował Jan Zápolya.[60][61] Korzystając z zamieszania, jakie nastąpiło po śmierci Zápolyi w 1540 r., Sulejman podbił centralne regiony królestwa późnym latem 1541 r.[62] Pozwolił jednak wdowie po Zápolyi, Izabeli Jagiellonce, nadal rządzić ziemiami na wschód od Cisy w imieniu jej synka, Jana Zygmunta Zápolya, który został już wybrany na króla z inicjatywy zagorzałego zwolennika ojca, Györgyego Martinuzziniego.[62]

Martinuzzi zwołał zgromadzenie przedstawicieli grup uprzywilejowanych królestwa Jana Zygmunta w Debreczynie 18 października 1541 r.[63][64] Był to pierwszy sejm, na którym reprezentowane były zarówno Trzy Narody Transylwanii, jak i komitaty Partium (region między Cisą a Transylwanią).[64][65] Delegaci złożyli przysięgę wierności Zápolyom i uznali zwierzchnictwo sułtana.[64] Kolejny podobny sejm odbył się dopiero w 1544 r., ale później delegaci z Partium byli zawsze zapraszani na sejm. W konsekwencji sejm królestwa Jana Zygmunta stał się prawnym następcą średniowiecznego sejmu węgierskiego.[65] Ustawy można było uchwalać, a podatki pobierać jedynie za zgodą sejmu, ale większość sejmów była zdominowana przez zwolenników monarchy, co zapewniało narzucenie królewskiej woli.[65]

Wiek wybranych książąt

Historia

Information icon4.svg Główny artykuł: Principality of Transylvania (1570–1711)

Jan Zygmunt zrzekł się tytułu króla Węgier dopiero na mocy traktatu w Spirze w 1570 r.[66] Później nadano mu tytuł księcia Transylwanii, ale prawo jego następców do używania nowego tytułu zostało uznane przez habsburskich władców Królewskich Węgier dopiero w 1595 r., podczas za panowania Zygmunta Batorego.[67] W tym samym roku Batory dołączył do antyosmańskiej Świętej Ligi papieża Klemensa VIII.[67]

Diety

Kompozycja

Sejm był jednoizbowy, składał się z członków mianowanych i wybieranych.[68][69] W większości sejmów uczestniczyło 130-150 osób.[69] Na sejmach dominowała szlachta („naród węgierski”), ale siła militarna Sekelrów i bogactwo Sasów zapewniały skuteczną ochronę ich interesów.[69] W XVII wieku większość członków sejmów należała do Kościoła reformowanego. Sasi reprezentowali Kościół ewangelicki, ale wyznania katolickie i unitarne zostały w praktyce sprowadzone na dalszy plan.[70]

Doradcy królewscy, sędziowie królewskiego trybunału sprawiedliwości i inni wysocy rangą urzędnicy królewscy byli z urzędu członkami sejmu.[69][71] Według historyka Zsolta Trócsányi, z dostępnych danych wynika, że ​​na sejmach zasiadali także biskupi Kościoła reformowanego i ewangelickiego.[72] Biskupi prawosławnych Rumunów z pewnością zostali powiadomieni o ogłoszeniu sejmu, ale ich regularna obecność nie jest udokumentowana.[73] Obecność prałatów katolickich jest niepewna.[73] János Bethlen odnotował, że w 1666 r. wikariusz katolickiej diecezji Siedmiogrodu został celowo zignorowany, ponieważ księża katoliccy odmówili płacenia podatków.[73]

Książęta mieli prawo zapraszać pojedyncze osoby na sejm.[70][71] Liczba tych „regalistów” nie była regulowana, ale ponad dwudziestu szlachciców otrzymywało osobiste zaproszenie od monarchy przed każdym sejmem.[71] Wzrosła liczba regalistów: w 1686 r. na sejm zaproszono osobiście ponad 80 szlachciców.[74] Większość regalistów pochodziła z najbogatszych rodów szlacheckich.[75] Liderzy Seklerów zostali również osobiście zaproszeni, chociaż społeczność seklerska sprzeciwiała się tej praktyce.[73] Jak wynika z notatek Jánosa Bethlena, zwyczajowo proszono także wdowy po byłych regalistach o przysyłanie przedstawicieli na sejmiki.[73]

Komitaty, siedziby Saksonów i Seklerów oraz około dwudziestu miast miały prawo wysyłać delegatów na sejmiki.[76] Liczba delegatów zależy od wagi omawianych kwestii. Zgodnie z dekretem sejmu, który zebrał się w kwietniu 1571 r., każdy komitat i siedziba Seklerów musiały wysłać po dziesięciu przedstawicieli na kolejny sejm, na którym miał zostać wybrany następca Jana Zygmunta.[77] Była to jednak niezwykle duża liczba; sporadyczne dane pokazują, że każda wspólnota autonomiczna wysyłała na większość sejmów od dwóch do ośmiu delegatów.[78]

Marszałek sejmu (lub praeses) zajmuje trzeci najważniejszy urząd w księstwie.[79][80] Mówcy i ich zastępcy byli prawie zawsze wyznaczani przez monarchów.[80][81] Gábor Haller był jedynym mówcą wybieranym przez delegatów na sejmach w latach 1660 i 1661.[81] W większości udokumentowanych przypadków sejmom przewodniczyli szefowie królewskiego sądu.[81] Większość mówców stanowili także doradcy królewscy i naczelnicy komitatów lub siedzib seklerskich.[79]

Zwołanie

Monarchowie mieli prawo zwoływania sejmów.[74] W przypadku nieobecności księcia oraz w czasie bezkrólewia zgromadzenie zwoływał jego przedstawiciel (wojewoda lub namiestnik).[74][82] Sejm mógł także wydać dekret nakazujący zwołanie kolejnego sejmu, ale zdarzało się to tylko wyjątkowo.[82] Książę lub jego zastępca zwoływał sejm w piśmie, które w większości przypadków podpisywał także kanclerz.[74] List został wysłany na 2–4 ​​tygodnie przed otwarciem sejmu.[82] Obecność na sejmie była obowiązkowa: ci, którzy nie zdołali, zostali ukarani grzywną w wysokości 100–200 florenów.[83]

W latach 1571–1690 odbyło się ponad 320 sejmów, lecz ich roczna liczba zmieniała się z roku na rok.[84] Delegaci zbierali się częściej w okresach zamieszania.[85] Na przykład sejm zbierał się ponad pięćdziesiąt razy w latach 1594–1606 i ponad pięćdziesiąt pięć razy w latach 1657–1667.[86] Zgodnie z prawem zwyczajowym książęta zobowiązani byli do odbywania dwóch sejmów w roku.[85] Pierwszy sejm w roku zwołano w okolicach Dnia Świętego Jerzego (24 kwietnia).[87] Drugi, czyli „krótki sejm”, odbywał się zwyczajowo w okolicach święta św. Michała (29 września), ale Gabriel Bethlen przekonał stany do jego odwołania w 1622 r.[87][88]

Większość sejmów gromadziła się w Gyulafehérvár, zwłaszcza w latach 90. XVI w. oraz między 1613 a 1658 r.[89] Chociaż miasto było zwyczajowo siedzibą władców Siedmiogrodu, delegaci woleli Tordę, Kluż-Napokę i Nagyenyed (obecnie Kluż-Napoka i Aiud w Rumunii), które znajdowały się w centralnej części księstwa.[89] Częste najazdy zmusiły Michała I Apafiego do zwołania sejmów do fortec Fogaras i Radnót (obecnie Făgăraș i Iernut w Rumunii) pod koniec lat osiemdziesiątych XVII wieku.[90]

Delegaci otrzymali szczegółowe instrukcje podczas spotkania.[91] Większość instrukcji dotyczyła spraw lokalnych (takich jak przywileje handlowe i konflikty między mieszczanami a szlachtą), umożliwiając delegatom swobodne omawianie tematów ogólnych.[91] Czasami jednak mogli powołać się na brak instrukcji, jeśli nie chcieli omawiać pewnych tematów.[91] Na przykład, gdy Michał I Apafi próbował przekonać Sejm do wydania dekretów dotyczących kwestii, które nie zostały poruszone w jego zaproszeniu, delegaci stawiali opór, twierdząc, że ich instrukcje nie obejmują tych tematów.[91]

Procedura

Jeżeli sejm odbywał się w innym mieście niż siedziba książęca, książę przybywał do tego miasta na kilka dni przed otwarciem sejmu.[92] Delegaci każdego Narodu lub wyznania mogliby odbyć oddzielne spotkania przed otwarciem, aby opracować własne propozycje dotyczące konkretnych kwestii odnoszących się do ich społeczności.[80] Pierwszego dnia sejmu delegaci uczestniczyli w porannym nabożeństwie w kościele, który w większości przypadków był także miejscem obrad sejmu.[80] Sesje można było również odbywać w obozach wojskowych, a w nagłych przypadkach nawet w stodole.[93] Po porannym nabożeństwie delegaci wysłali posłów do monarchy z informacją o zgromadzeniu na sejmie.[94] Książęta rzadko uczestniczyli w sesjach, ale reprezentowali ich albo wyznaczeni spadkobiercy, albo porucznicy.[95][70]

Marszałek Sejmu zadbał o to, aby wszyscy zaproszeni byli obecni.[70] W tym celu dwóch delegatów miało obowiązek odczytać nazwiska wszystkich delegatów na otwarciu sejmu. Do obowiązków prelegenta należało także dbanie o porządek podczas obrad.[70] Posiedzenia sejmów były jawne, ale sejm mógł zdecydować o odbyciu posiedzenia niejawnego.[80]

W większości udokumentowanych przypadków „propozycje” monarchy dotyczące tematów do omówienia odczytywano wkrótce po otwarciu sejmu.[94] Następnie delegaci sporządzili memorandum, ↑ 3 w którym wyrazili skargi każdego narodu, prosząc księcia o zaradzenie ich problemom.[96] Książę miał obowiązek ustosunkować się do każdego punktu memorandum.[97] Jeżeli odpowiedź monarchy nie zadowalała delegatów, książę i sejm zaczynali wymieniać listy dotyczące omawianych kwestii.[98] Korespondencja trwała do momentu osiągnięcia konsensusu lub sejmu uznającego, że książę nie chce przyjąć ich propozycji.[98] Delegaci rozpoczęli dyskusję nad propozycjami królewskimi dopiero po zakończeniu debaty nad ich memorandum.[94]

Językiem dyskusji był węgierski.[80] Każdy delegat mógł zabrać głos, ale musiał zachować zwięzłość.[80] Po zamknięciu debaty prelegent podsumował swoje główne tezy i nakazał delegatom głosowanie w omawianej kwestii.[80] Decyzje podejmowane na sejmach były sankcjonowane przez monarchę.[80] Wykonywanie praw było także przywilejem królewskim.[80]

Funkcje

Książęta byli wybierani na sejmach, zgodnie z podstawowymi prawami księstwa.[99] Negocjacje poprzedzające wybór księcia pozwoliły Trzem Narodów zabezpieczyć wydanie specyficznego statutu, w którym przyszły monarcha zobowiązał się do poszanowania ich wolności.[99] Jednak niewielu monarchów zostało faktycznie wybranych w wolnych wyborach. Na przykład Gabriel Batory objął tron ​​przy wsparciu nieregularnych oddziałów Hajdú w 1608 r.; delegaci wybrali Gabriela Bethlena „dobrowolnie w obawie” przed interwencją osmańską w 1613 r., zgodnie z sarkastyczną uwagą współczesnego Szabó Ferenca Nagyego.[100]

Sejmy pełniły funkcje ustawodawcze, administracyjne i sądownicze.[101] Sejm mógł upoważniać monarchę lub radę królewską do wykonywania swoich funkcji.[102] Na przykład Krzysztof Batory został upoważniony do podjęcia działań przeciwko radykalnym protestantom w 1578 roku.[102]

W XVI i XVII wieku wydano prawie 5000 dekretów.[103] Z ich analizy wynika, że ​​w życiu politycznym księstwa dominowali monarchowie.[104] Delegaci niemal zawsze akceptowali propozycje królewskie dotyczące podatków i podejmowali tylko jedną próbę uregulowania wydatkowania dochodów podatkowych w 1593 r.[104] Regularnie upoważniali też monarchę do uruchomienia datku powszechnego.[104] Monopole państwowe wprowadzali bez większych oporów, choć za panowania Jerzego I Rakoczego dopiero po długich negocjacjach z księciem.[105] Z drugiej strony sejmiki uchwaliły setki dekretów dotyczących spraw o znaczeniu lokalnym, w tym regulujących poszukiwania zbiegłych chłopów pańszczyźnianych czy granice majątków szlacheckich.[105]

Sejmy pełniły także funkcję sądu najwyższego, zwłaszcza w sprawach o charakterze politycznym. Gabriel Bethlen został uznany na sejmie w listopadzie 1612 r. za winnego zdrady stanu, jednak decyzja ta została uchylona na pierwszym sejmie jego rządów w październiku 1613 r.[106] Sejm skazał Katę Iffjú, wdowę po Jánosie Imreffym (byłym kanclerzem Gabriela Batorego) na śmierć za kazirodztwo, rozpustę i czary za panowania następcy Batorego, Gabriela Bethlena, na początku 1614 r.[107] Sprawy prawne toczyły się na specjalnych posiedzeniach sądowych.[108]

Sejmy nawiązywały czasami bezpośrednią korespondencję z obcymi mocarstwami, lecz z listów wynika, że ​​głównym celem delegatów było wspieranie konkretnych aktów dyplomatycznych monarchów.[109] Udokumentowana jest także korespondencja sejmu z pretendentami lub innymi wewnętrznymi przeciwnikami monarchy, zwłaszcza w drugiej połowie XVII wieku.[109]

Uwagi

Przypisy

  1. ↑ , Rady, 1992 ↓.
  2. ↑ , Curta, 2006 ↓.
  3. ↑ , Kristó, 2003 ↓.
  4. ↑ , Curta, 2006 ↓.
  5. ↑ , Kristó, 2003 ↓.
  6. ↑ , Kristó, 2003 ↓.
  7. ↑ , Pop, 2005 ↓.
  8. ↑ , Kristó, 2003 ↓.
  9. ↑ 9,0 9,1 , Pop, 2005 ↓.
  10. ↑ , Kristó, 2003 ↓.
  11. ↑ , Pop, 2005 ↓.
  12. ↑ , Kristó, 2003 ↓.
  13. ↑ 13,0 13,1 , Makkai, 1994 ↓.
  14. ↑ , Makkai, 1994 ↓.
  15. ↑ , Makkai, 1994 ↓.
  16. ↑ , Kristó, 2003 ↓.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 , Makkai, 1994 ↓.
  18. ↑ , Pop, 2005 ↓.
  19. ↑ 19,0 19,1 , Makkai, 1994 ↓.
  20. ↑ , Curta, 2006 ↓.
  21. ↑ , Kristó, 2003 ↓.
  22. ↑ , Kristó, 2003 ↓.
  23. ↑ , Pop, 2005 ↓.
  24. ↑ , Makkai, 1994 ↓.
  25. ↑ , Pop, 2005 ↓.
  26. ↑ , Kristó, 2003 ↓.
  27. ↑ , Pop, 2005 ↓.
  28. ↑ 28,0 28,1 , Pop, 2005 ↓.
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 , Makkai, 1994 ↓.
  30. ↑ , Makkai, 1994 ↓.
  31. ↑ 31,0 31,1 , Pop, 2005 ↓.
  32. ↑ 32,0 32,1 , Sălăgean, 2016 ↓.
  33. ↑ 33,0 33,1 , Kristó, 2003 ↓.
  34. ↑ , Dörner, 2005 ↓.
  35. ↑ 35,0 35,1 , Dörner, 2005 ↓.
  36. ↑ , Dörner, 2005 ↓.
  37. ↑ , Dörner, 2005 ↓.
  38. ↑ 38,0 38,1 , Sălăgean, 2016 ↓.
  39. ↑ 39,0 39,1 , Kristó, 2003 ↓.
  40. ↑ 40,0 40,1 , Pop, 2005 ↓.
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 , Makkai, 1994 ↓.
  42. ↑ 42,0 42,1 42,2 , Pop, 2005 ↓.
  43. ↑ , Makkai, 1994 ↓.
  44. ↑ 44,0 44,1 44,2 , Makkai, 1994 ↓.
  45. ↑ , Pop, 2005 ↓.
  46. ↑ 46,0 46,1 , Fodor, 2013 ↓.
  47. ↑ 47,0 47,1 , Dörner, 2009 ↓.
  48. ↑ 48,0 48,1 48,2 , Rady, 1992 ↓.
  49. ↑ 49,0 49,1 49,2 , Makkai, 1994 ↓.
  50. ↑ , Makkai, 1994 ↓.
  51. ↑ , Rady, 1992 ↓.
  52. ↑ 52,0 52,1 52,2 , Fodor, 2013 ↓.
  53. ↑ , Makkai, 1994 ↓.
  54. ↑ , Sălăgean, 2016 ↓.
  55. ↑ 55,0 55,1 , Rady, 1992 ↓.
  56. ↑ , Fodor, 2013 ↓.
  57. ↑ Stephen Werbőczy: The Customary Law of the Renowned Kingdom of Hungary in Three Parts (1517) (3.2.2.), s. 377.
  58. ↑ 58,0 58,1 58,2 , Barta, 1994 ↓.
  59. ↑ 59,0 59,1 59,2 , Dörner, 2005 ↓.
  60. ↑ , Barta, 1994 ↓.
  61. ↑ , Dörner, 2005 ↓.
  62. ↑ 62,0 62,1 , Barta, 1994 ↓.
  63. ↑ , Barta, 1994 ↓.
  64. ↑ 64,0 64,1 64,2 , Dörner, 2005 ↓.
  65. ↑ 65,0 65,1 65,2 , Barta, 1994 ↓.
  66. ↑ , Barta, 1994 ↓.
  67. ↑ 67,0 67,1 , Barta, 1994 ↓.
  68. ↑ , Trócsányi, 1976 ↓.
  69. ↑ 69,0 69,1 69,2 69,3 , Dörner, 2009 ↓.
  70. ↑ 70,0 70,1 70,2 70,3 70,4 , Dörner, 2009 ↓.
  71. ↑ 71,0 71,1 71,2 , Trócsányi, 1976 ↓.
  72. ↑ , Trócsányi, 1976 ↓.
  73. ↑ 73,0 73,1 73,2 73,3 73,4 , Trócsányi, 1976 ↓.
  74. ↑ 74,0 74,1 74,2 74,3 , Dörner, 2009 ↓.
  75. ↑ , Trócsányi, 1976 ↓.
  76. ↑ , Trócsányi, 1976 ↓.
  77. ↑ , Trócsányi, 1976 ↓.
  78. ↑ , Trócsányi, 1976 ↓.
  79. ↑ 79,0 79,1 , Trócsányi, 1976 ↓.
  80. ↑ 80,0 80,1 80,2 80,3 80,4 80,5 80,6 80,7 80,8 80,9 , Dörner, 2009 ↓.
  81. ↑ 81,0 81,1 81,2 , Trócsányi, 1976 ↓.
  82. ↑ 82,0 82,1 82,2 , Trócsányi, 1976 ↓.
  83. ↑ , Trócsányi, 1976 ↓.
  84. ↑ , Trócsányi, 1976 ↓.
  85. ↑ 85,0 85,1 , Trócsányi, 1976 ↓.
  86. ↑ , Trócsányi, 1976 ↓.
  87. ↑ 87,0 87,1 , Dörner, 2009 ↓.
  88. ↑ , Trócsányi, 1976 ↓.
  89. ↑ 89,0 89,1 , Trócsányi, 1976 ↓.
  90. ↑ , Trócsányi, 1976 ↓.
  91. ↑ 91,0 91,1 91,2 91,3 , Trócsányi, 1976 ↓.
  92. ↑ , Dörner, 2009 ↓.
  93. ↑ , Trócsányi, 1976 ↓.
  94. ↑ 94,0 94,1 94,2 , Trócsányi, 1976 ↓.
  95. ↑ , Trócsányi, 1976 ↓.
  96. ↑ , Trócsányi, 1976 ↓.
  97. ↑ , Trócsányi, 1976 ↓.
  98. ↑ 98,0 98,1 , Trócsányi, 1976 ↓.
  99. ↑ 99,0 99,1 , Dörner, 2009 ↓.
  100. ↑ , Péter, 2009 ↓.
  101. ↑ , Dörner, 2009 ↓.
  102. ↑ 102,0 102,1 , Trócsányi, 1976 ↓.
  103. ↑ , Trócsányi, 1976 ↓.
  104. ↑ 104,0 104,1 104,2 , Trócsányi, 1976 ↓.
  105. ↑ 105,0 105,1 , Trócsányi, 1976 ↓.
  106. ↑ , Trócsányi, 1976 ↓.
  107. ↑ , Trócsányi, 1976 ↓.
  108. ↑ , Dörner, 2009 ↓.
  109. ↑ 109,0 109,1 , Trócsányi, 1976 ↓.

Źródła

Źródła pierwotne

  • Stephen Werbőczy: The Customary Law of the Renowned Kingdom of Hungary in Three Parts (1517) (Edytowane i tłumaczone przez: János M. Bak, Péter Banyó i Martyn Rady with an introductory study by László Péter) (2005). Charles Schlacks, Jr. Publishers. ISBN 1-884445-40-3.

Źródła wtórne

  • Köpeczi Béla; Barta Gábor; Bóna István; Makkai László; Szász Zoltán; Borus Judit; (eds.). Gábor "The Emergence of the Principality and its First Crises (1526–1606)". W: History of Transylvania. wyd. Akadémiai Kiadó. (1994) ss. 247–300. ISBN 963-05-6703-2.
  • Florin Southeastern Europe in the Middle Ages, 500-1250. wyd. Cambridge University Press. (2006) ISBN 978-0-521-89452-4.
  • Pop Ioan-Aurel; Nägler Thomas; (eds.). Anton E. "Transylvania between stability and crisis (1457–1541)". W: The History of Transylvania, Vol. I. (until 1541). wyd. Romanian Cultural Institute. (2005) ss. 299–348. ISBN 973-7784-00-6.
  • Pop Ioan-Aurel; Nägler Thomas; Magyari András; (eds.). Anton E. "Power Structure". W: The History of Transylvania, Vol. II. (from 1541 to 1711). wyd. Romanian Academy, Center for Transylvanian Studies. (2009) ss. 133–178. ISBN 978-973-7784-43-8.
  • Rady Martyn; Simon Alexandru; (eds.). Romulus Gelu "Constitutional Thought and Institutions in Medieval Transylvania". W: Government and Law in Medieval Moldavia, Transylvania and Wallachia. wyd. School of Slavonic and East European Studies, University College London. (2013) ss. 15–19. ISBN 978-0-903425-87-2.
  • Gyula Early Transylvania (895-1324). wyd. Lucidus Kiadó. (2003) ISBN 963-9465-12-7.
  • Köpeczi Béla; Barta Gábor; Bóna István; Makkai László; Szász Zoltán; Borus Judit; (eds.). László "The Emergence of the Estates (1172–1526)". W: History of Transylvania. wyd. Akadémiai Kiadó. (1994) ss. 178–243. ISBN 963-05-6703-2.
  • Köpeczi Béla; Barta Gábor; Bóna István; Makkai László; Szász Zoltán; Borus Judit; (eds.). Katalin "The Golden Age of the Principality (1606–1660)". W: History of Transylvania. wyd. Akadémiai Kiadó. (1994) ss. 301–358. ISBN 963-05-6703-2.
  • Pop Ioan-Aurel; Nägler Thomas; (eds.). Ioan-Aurel "Transylvania in the 14th century and the first half of the 15th century (1300–1456)". W: The History of Transylvania, Vol. I. (until 1541). wyd. Romanian Cultural Institute. (2005) ss. 246–298. ISBN 973-7784-04-9.
  • Martyn "Voivode and Regnum: Transylvania's Place in the Medieval Kingdom of Hungary". W: Historians and the History of Transylvania. wyd. Boulder. (1992) ss. 87–101. ISBN 0-88033-229-8.
  • Tudor Transylvania in the Second Half of the Thirteenth Century: The Rise of the Congregational System. wyd. Leiden and Boston: Brill. (2016) Vol. 37. ISBN 978-90-04-24362-0.
  • Zsolt Az erdélyi fejedelemség korának országgyűlései (adalék az erdélyi rendiség történetéhez) [The Diets of the Age of the Principality of Transylvania (Contribution to the History of the Transylvanian Estates of State]. (po węgiersku) wyd. Akadémiai Kiadó. (1976) ISBN 963-05-0843-5.
Źródło: „https://natusiewicz.pl/europa/index.php?title=Erdélyi_országgyűlés&oldid=23765”