Erdélyi vajda

Z Europa Środkowa
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Strona Autorzy Nota
[1] [2] Ten artykuł został przetłumaczony z Wikipedii w języku węgierskim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku węgierskim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach.
Strona Autorzy Nota
[3] [4] Ten artykuł został przetłumaczony z Wikipedii w języku rumuńskim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku rumuńskim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach.
herb księcia Somly, Zsigmond Báthory herceg somlyai Báthory Zsigmond erdélyi fejedelem címerpajzsa

Wojewoda Transylwanii (węg. Erdélyi vajda, rum. Voievozi ai Transilvaniei) miał szczególną władzę terytorialną w średniowiecznych Węgrzech. Miał rozległe uprawnienia nad Transylwanią, zastępując króla. Miał uprawnienia szersze niż palatyn, który nie miał władzy nad swoim terytorium. Wojewoda mógł także wypowiadać wojnę w razie niebezpieczeństwa bez uprzedniej zgody królewskiej, uzasadnionej odległością jego terytorium od centrum. Na jego terytorium ispánie byli mu posłuszni, a nie królowi. Na Węgrzech nawet ban miał podobne uprawnienia. (Magyarországon még a bánok rendelkeztek hasonló jogkörrel.)

Zapewne godność gyuli przed powstaniem państwa, a zwłaszcza jego rola przywódcy armii, którego słowiańskim tłumaczeniem jest słowo wojewoda/województwo, z pewnością odegrały rolę w utworzeniu stanowiska.[1]

Tytuł wojewody Transylwanii prawdopodobnie powiązany jest z tyttulatura ispána z Gyulafehérvá. Na początku XIII wieku statuty mówią komitaty Fehér, Torda, Küküllő i Hunyad, ale nie wspominająć o innych ispánatach. Komitatami tymi prawdopodobnie zarządzał ispán Gyulafehérvár. Tytuł wojewody (princeps) (identyczny z tytułem późniejszego księcia Transylwanii) pojawia się po raz pierwszy w statucie Kalaman Uczonego w 1111 r. w formie Mercurius princeps Ultrasilvanus. Według Makkai Lászloó może to być związane z dokumentem z 1097 roku, w którym Vincurius comes Bellegratae, tj. „wojewoda i ispán Gyulafehérvár nie pojawiają się jednocześnie jako dwie odrębne osoby, więc tożsamość dwóch stanowisk jest tutaj potwierdzona”.[2] Do XIII wieku wojewodowie Transylwanii rządzili tylko Południową Transylwanią, a ich kompetencje rozciągnęły się na całą geograficzną Transylwania dopiero pod koniec tego wieku, wykraczając daleko poza granice geograficzne Transylwanii w erze Andegawenów. W 1366 r. kompetencje Lackfi Dénes rozszerzyły się na Tiszę i na Zemplén.

Transylwania w czasach Arpadów

Nazwisko Okres Władca Uwagi
Erdőelvi Zoltán
(rum.) Zoltán Erdőelvi 		1003 I. István
Vincurius(?) 1097 Könyves Kálmán Vincurius comes Bellegratae (gyulafehérvári ispán)
Merkúr
Mercurius
(rum.) Mercurius, princeps Ultrasilvanus 		1111 Mercurius princeps ultrasilvanius („erdőntúl” hercege)
Leusták v. Lesták
Rátót I. Leusták
(rum.) Leustachius Rátót (Eustachius), voievod al Transilvaniei 		1176 III. Béla
Legforus 1199–1200

XIII wiek

Ștefan (Dux Transilvaniae) ; 1257 - 1258 ; fiul regelui Bela IV, prima oară

Ștefan ; 1260 - 1270 ; a doua oară

Nazwisko Okres Władca Uwagi
Geregye I. Eth
(rum.) Eth 		1200 Imre
Kán I. Gyula
(rum.) Gyula Kán 		1201
I. Miklós
(rum.) Nicolae 		1201–1202
Benedek
(rum.) Benedict, fiul lui Conrad 		1202-1206 II. András syn Korláta (pierwszy raz).
Smaragd
(rum.) Smaragdus Zsámboki 		1206-1208
Benedek
(rum.) Benedict, fiul lui Conrad 		1208–1209 syn Korláta (drugi raz)
Kacsics Mihály
(rum.) Mihail Kacsics 		1209–1212 Kacsics
Bertold
(rum.) Berthold de Andechs-Meran arcybiskup Kalocsa 		1212–1213 Merania], brat królowej Gertrudis
II. Miklós
(rum.) Nicolae 		1213
Kán I. Gyula
(rum.) Gyula Kán 		1214 Kán
Kacsics Simon
(rum.) Simion 		1215
Bogátradvány Ipoch
(rum.) Ipoth (Ipolit) 		1216–1217 Bogátradvány
Rafain
(rum.) Rafail (Rafain/Rafaion) 		1217
Neuka
(rum.) Neuka (Nevke/Leuka) 		1219–1221
Pál
(rum.) Paul, fiul lui Petru 		1221–1222 syn Pétera
Kacsics Mihály
(rum.) Mihail Kacsics 		1222 Kacsics (drugi raz)
Pósa
(rum.) Pósa Csáki, fiul lui Solum/Sólyom 		1226–1229 syn Sólyoma
Rátót I. Gyula
(rum.) Gyula Rátót 		1230–1231 Rátót
Türje II. Dénes
(rum.) Dionisie Tomaj 		1233–1234 Tomaj
(rum.) Serafin 1235
András
(rum.) Andrei fiul lui Serafin 		1235 syn Serafina
Pósa
(rum.) Pósa Csáki, fiul lui Solum/Sólyom 		1235–1241 IV. Béla syn Sólyoma
I. Lőrinc
(rum.) Laurențiu Aba 		1242–1252
Ákos Ernye
(rum.) Ernye Ákos, ban al Transilvaniei 		1252–1260 Ákos
Hahót I. Csák ?? 1261 Hahót
Kán II. László
(rum.) Ladislau I Kan 		1260–1267 ? Kán
Geregye Miklós
(rum.) Nicolae Geregye 		1267–1268 Geregye
Gutkeled II. Miklós 1268–1270 Gutkeled
Csák II. Máté
(rum.) Matei Csáki 		1270–1272 V. István Pierwszy raz
Geregye Miklós
(rum.) Nicolae Geregye 		1272–1273 IV. László Pierwszy raz
János z Transylwanii
(rum.) Ioan Kőszegi ?? 		1273
Geregye Miklós 1273–1274 Drugi raz
Csák II. Máté 1274 Drugi raz
Geregye Miklós 1274 Trzeci raz
(rum.) Egidius Monoszló 1274
Csák II. Máté
(rum.) Matei Csáki 		1274–1275 Trzeci raz
Csák III. Ugrin
(rum.) Ugrinus Csáki 		1275 Pierwszy raz
Kán II. László
(rum.) Ladislau I Kan 		1275–1276 Kán
Csák III. Ugrin
(rum.) Ugrinus Csáki 		1276 Drugi raz
Csák II. Máté
(rum.) Matei Csáki 		1276–1277 Czwarty raz
Pok Miklós
(rum.) Nicolae Meggyesi din neamul Pok 		1277–1278 Pok
Aba Finta
(rum.) Finta Aba 		1278–1280 Aba
István, syn Tekesa
(rum.) Ștefan Merai 		1280 syn Tekesa
(rum.) Petru, fiul lui Dominic 1280
Borsa Loránd
(rum.) Roland Borșa 		1282 Borsa
Péc Apor
(rum.) Apor Péc 		1283 Péc
Borsa Loránd
(rum.) Roland Borșa 		1284–1285 Borsa, brat Borsy Kopasza
Ákos I. Mojs
(rum.) Moise/Moyus Ákos 		1287–1288 Ákos
Borsa Loránd
(rum.) Roland Borșa 		1288–1297 III. András Borsa

Transylwania w czasach Andegawenów

Nazwisko Okres Władca Uwagi
Kán II. László
(rum.) Ladislau Kán al II-lea 		1294–1315 "Interregnum" Kán
Kán III. László
(rum.) Ladislau Kán al III-lea
neconfirmat de rege 		1297–1315 ?? 1315 tylko ! "Interregnum" Kán
Meggyesi Miklós
(rum.) Nicolae Meggyesi din neamul Pok (z rodu Pok) 		1315–1316 Károly Róbert
Pok Miklós 1315–1318 Pok
Debreceni Dózsa
(rum.) Doja Debreceni 		1318–1321[3] 'fiul lui Andrei
Szécsényi I. Tamás
(rum.) Toma Szécsényi 		1321–1342
Sirokai Miklós
(rum.) Nicolae Sirokai 		1342–1344 I. Lajos
Lackfi I. István
(rum.) Ștefan Lackfi.. 		1344–1350
Gönyüi Tamás
(rum.) Toma Gönyűi 		1350–1351 Csór[4]
Kont Miklós
(rum.) Nicolae Raholcai Kont 		1351–1356
Lackfi András
(rum.) Andrei Lackfi 		1356–1359
Lackfi II. Dénes
(rum.) Dionisie Lackfi 		1359–1367
Lackfi II. Miklós
(rum.) Nicolae Lackfi 		1367–1369 v. 1367–1368[5]
Lackfi I. Imre
(rum.) Emeric Lackfi 		1369–1372 (1367–1372[6])
Lackfi II. István
(rum.) Ștefan Lackfi al II-lea; fratele lui Emeric 		1372–1376 csáktornyai (pierwszy raz)
Losonci I. László
(rum.) Ladislau Losonczi 		1376–1385 (pierwszy raz)
Lackfi II. István
(rum.) 		1385–1386 csáktornyai (drugi raz)
Losonci I. László
(rum.) 		1386–1392 (drugi raz)
(rum.) Emeric Bebek I (Bubek) 1392–1393
(rum.) Frank Szécsényi 1393–1395

Transylwania w czasach różnych dynastii

Nazwisko Okres Władca Uwagi
Bebek I. Imre
(rum.) Emeric Bebek I (Bubek) 		1392–1393 Luxemburgi Zsigmond
Szécsényi Frank
(rum.) Frank Szécsényi 		1393–1395
Stiborici Stibor
(rum.) Stibor de Stiboricz 		1395–1401

XV wiek

Nazwisko Okres Władca Uwagi
Szécsényi Simon 1401–1402 Luxemburgi Zsigmond
Csáky Miklós
Marcali Miklós
(rum.) Nicolae Csáki și Nicolae Marcali 		1402–1403
Tamási János
Szántai Lack Jakab
(rum.) Ioan Tamási și Iacob Lackfi 		1403–1409
Stiborici Stibor
(rum.) Stibor de Stiboricz 		1409–1414
Csáky Miklós
(rum.) Nicolae Csáki 		1415–1426
Csáky László
(rum.) Ladislau al IV-lea Csaki ; 1426 - 1435 ; syn Nicolea Csaki 		1426–1437
1426-1435
Csáky László
(rum.) Ladislau al IV-lea Csaki i Petru Cseh (Cheeh) 		1426–1437
1436-1437
Lévai Cseh Péter
(rum.) Petru Cseh 		1436–1438 Luxemburgi Zsigmond,
(Habsburg) Albert
Losonci II. Dezső
(rum.) Desideriu Losonczi 		1438–1441 (Habsburg) Albert zaraz potem wojewoda Transylwanii
Kusalyi Jakcs Mihály
Kusalyi Jakcs László
(rum.) Ladislau al V-lea Jakcs 		1440–1441
styczeń 1441 		I. Ulászló
Hunyadi János
(rum.) Ioan de Hunedoara 		1441–1446 I. Ulászló, V. László (Habsburg) razem z Újlaki V. Miklósem
Újlaki V. Miklós 1441–1458 razem z Hunyadi Jánosem
Bebek III. Imre
(rum.) Emeric Bebek al II-lea 		1446–1448 V. László z (rum.) Nicolae Újlaki ; 1446 - 1447 ??
(rum.) Emeric Bebek al II-lea 05÷10.1448 razem z (rum.) Ioan de Hunedoara
Rozgonyi János
(rum.) Ioan Rozgonyi 		1450–1458
1449-1460
(rum.) Nicolae Újlaki 1449–1458
Rozgonyi Sebestyén
(rum.) Sebastian Rozgonyi 		1458–1461 I. Mátyás
(rum.) Nicolae Újlaki 1460
Kanizsai II. László 1459–1461
Kanizsai II. Miklós 1461
Újlaki V. Miklós z Dengelegi Pongrác János
(rom.) Nicolae Újlaki z Ioan Dindelegi Pongrácz 		1462–1465 razem z Dengelegi Pongrác János
Szentgyörgyi Zsigmond
Szentgyörgyi János
Ellerbach Bertold
(rum.) Sigismund Szentgyörgyi și Ioan Szentgyörgyi (de Sancto Giorgia) 		1465–1467
Dengelegi Pongrác János
(rum.) Ioan Dindelegi Pongrácz z Nicolae Csupor 		1468–1472 razem z Monoszlói Csupor Miklós
Magyar Balázs
(rum.) Blazius Magyar 		1472–1475
Dengelegi Pongrác János
(rum.) Ioan Dindelegi Pongrácz 		1475–1476
Geréb III. Péter
(rum.) Petru Vingárti Geréb 		1478–1479
Báthori V. István
(rum.) Ștefan Bathory I de Ecsed 		1479–1493 I. Mátyás, II. Ulászló Ecsed


Losonci III. László

(rum.) Ladislau Losonczi al II-lea ?? 		1493–1494
1493-1495 		II. Ulászló
Drágffy Bertalan
(rum.) Bartolomeu Dragfi ; potomek Drag de Maramureș 		1494–1498
1493-1499
Szentgyörgyi Péter
(rum.) Petru Szentgyörgyi și de Bozin 		1498–1510
1499-1510

XVI wiek

Nazwisko Okres Władca Uwagi
Szapolyai I. János
(rum.) Ioan Zápolya 		1510–1526 II. Ulászló, II. Lajos

Zarządzający do czasu pojawienia się księcia

Nazwisko Okres Władca Uwagi
Perényi Péter
(rum.) Petru Perényi 		1526–1529 I. Ferdinánd, Szapolyai János
Báthory István
(rum.) Ștefan Bathory II de Șimleu 		1530–1534 somlyói
Laszky Jeromos
(rum.) Ieronim Laski 		1530–1534
Majláth István
(rum.) Ștefan Majláth 		1534–1541
Balassa Imre
(rum.) Emeric Balassa]] 		1538–1540
Martinuzzi Fráter György
(rum.) Gheorghe Martinuzzi 		1551 (rom.) 1541 - 1552 ; guvernator
Báthori András
(rum.) Andrei Bathori de Ecsed 		1552–1553
Dobó István és Kendi Ferenc
(rum.) Ștefan Dobó și Francisc Kendi 		1553–1556
Báthory István 1571–1576 Báthory István [[1576-tól fejedelem és lengyel király
Báthory Kristóf 1576–1581 Báthory István bátyja
Báthory Zsigmond 1581–1588 Báthory Kristóf fia

Źródła

Przypisy

  1. ↑ Györffy György: István király és műve. 2. kiadás. Budapest: Gondolat. 1983. ISBN 963-281-221-2
  2. ↑ Fügedi, Erik. Ispánok, bárók, kiskirályok. Magvető Könyvkiadó, str. 52. (1986). ISBN 963-14-0582-6
  3. ↑ A magyar állam főméltóságai Szent Istvántól napjainkig. wyd. Magyar Könyvklub. (2000). 547 085 1 ISBN 963 547 085 1.
  4. ↑ Ispánok, bárók, kiskirályok. wyd. Magvető Könyvkiadó. (1986). ss. 206. ISBN 963-14-0582-6.
  5. ↑ rozdz. Lackfi. W: Korai magyar történeti lexikon (9-14- század). wyd. Akadémiai Kiadó, Budapest. (1994). ISBN 963-05-6722-9.
  6. ↑ Bertényi Iván. rozdz. A nemesség. Egyházi társadalom.. W: Magyarország az Anjouk korában. wyd. Gondolat, Budapest 1987. ISBN 963-281-776-1.

Powiązane artykuły

A magyar uralkodó osztály

Źródło: „https://natusiewicz.pl/europa/index.php?title=Erdélyi_vajda&oldid=34119”