Ernuszt Zsigmond
| Strona | Autorzy | Nota |
| [1] | [2] | Ten artykuł został przetłumaczony z Wikipedii w języku angielskim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku angielskim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach. |
NotkaErnuszt Zsigmond csáktornyai (* ok.1445, † lato 1505), węgierski duchowny, biskup Peczu (1473−1505). Zsigmond był także Ban Dalmacji i Chorwacji (1494−1496) i banem Slawonii (1494−1498). Syn Jana I, nawróconego Żyda, który swoją karierę jako celnik rozpoczął za panowania króla Węgier Macieja Korwina. Zsigmond studiował na uniwersytetach w Wiedniu i Ferrarze na początku lat 70. Kiedy król mianował go biskupem Peczu, Stolica Apostolska potwierdziła go jako administratora diecezji, ale teraz prawdopodobnie nigdy nie został wyświęcony na biskupa. Król Maciej w 1486 r. zlecił mu także administrację nowo zdobytym Arcyksięstwem Austrii. Po śmierci Macieja był jedynym biskupem, który poparł kandydaturę nieślubnego syna Macieja, Jana Korwina, na tron. Po klęsce zjednoczonych armii zwolenników Korwina złożyli oni przysięgę wierności Władysławowi Jagiellończykowi. Nowy król mianował go mistrzem skarbu w 1494 r., lecz został zwolniony po oskarżeniu go o defraudację na sejmie węgierskim w 1496 r. Za jego kadencji katedra i zamek w Peczu zostały odnowione. Jego trzej słudzy udusili go, by przejąć jego majątek. Wczesne życieZsigmond był starszym synem Jana I (znanego również jako János Hampó) i jego żony Katarin.[1] Urodził się około 1445 roku.[1] Jego ojciec był Żydem z Wiednia, który przeniósł się do Budy.[2] Konwersji na katolicyzm dokonał w 1457 roku.[3][4] Dziesięć lat później Maciej Korwin, król Węgier, uczynił go mistrzem skarbu.[2] Zsigmond rozpoczął studia na Uniwersytecie Wiedeńskim w 1470 roku lub krótko przed nim.[1] W tym samym czasie został rektorem Kapituły Budafelhévíz[1]. Studiował na Uniwersytecie w Ferrarze w latach 1471–1473[1]. Jeden z jego profesorów, Ludovico Carbone, opublikował swoje rozmowy o Macieju Korwinie jako dialog literacki.[5] Zsigmond był znany ze swojej erudycji wśród renesansowych humanistów, którzy odwiedzili Węgry pod koniec XV wieku.[1] BiskupDoradca Macieja KorwinaKról Maciej mianował Zsigmonda biskupem Peczu we wrześniu 1473 roku, chociaż nie został wyświęcony na kapłana[1]. Król podarował mu także zamek królewski w Peczu[1]. Trzy miesiące później Stolica Apostolska uczyniła Zsigmonda administratorem apostolskim diecezji.[1] Jego ojciec, który zmarł w 1476 r., w swojej ostatniej woli wezwał go do przyjęcia święceń kapłańskich, ale nie ma żadnych dokumentów potwierdzających, że rzeczywiście przyjął sakrament. Zsigmond rozpoczął renowację katedry w Peczu na prośbę swojego umierającego ojca.[6] Ufortyfikował także swój zamek w Đurđevac.[7] Kapituła Székesfehérvár utrudniła kanoniczne wizyty Zsigmonda w jej posiadłościach w biskupstwie Peczu i zabroniła miejscowym księżom uczęszczania na synody biskupie[8]. Kapituła podkreśliła, że jej majątki są wyłączone spod jurysdykcji wszystkich biskupów na Węgrzech, ale Zsigmond przekonał Stolicę Apostolską do umocnienia władzy nad wspomnianymi parafiami w 1478 roku.[8] W 1480 r. uczynił Antona (który był biskupem tytularnym Megary) biskupem koadiutorem, aby zapewnić duchową administrację diecezji Pecz.[8] Zsigmond był jednym z najbliższych doradców Macieja Korwina.[9] Wezwał Stolicę Apostolską do nadania mu opactwa Zebegény w komitacie Baranya w 1483 roku.[10] Król podarował mu cenną miskę w 1486 roku.[9] W tym samym roku Zsigmond (który mówił po niemiecku) został mianowany kapitanem generalnym lub zastępcą kapitana generalnego arcyksięstwa austriackiego, który niedawno był okupowany przez króla.[11][9] Zsigmond pożyczył 1 000 złotych florenów królowej Beatrycze z Neapolu.[9] Przeciwnik Władysława JagiellończykaMaciej Korwin zmarł 6 kwietnia 1490 r.[12] Zsigmond zajął opactwo Pécsvárad, które było trzymane przez nieobecnego kardynała Ascanio Sforzę[13], ale wkrótce pośpieszył do Budy, aby wziąć udział w sejmie, który zebrał się pod koniec maja w celu wyboru następcy Macieja[14]. Był jedynym biskupem, który był skłonny wspierać nieślubnego syna Macieja, Jana Korwina, w jego staraniach o tron.[15] Zsigmond szybko zdał sobie sprawę, że teraz baronowie i prałaci wolą Władysława Jagiellończyka, króla Czech.[9][16] Aby zapobiec koronacji Władysława, on i Újlaki III. Lőrinc opuścili Budę zabierając ze sobą Świętą Koronę Węgier i skarbiec królewski.[9][16] Đorđe Branković, Hédervári Miklós i inni baronowie (głównie ci, którzy posiadali majątki wzdłuż południowych granic) dołączyli do nich.[17][18] Jednak zwolennicy Władysława, Báthori V. István i Kinizsi Pál, zebrali swoje wojska i pokonali zjednoczone armie Zsigmonda i jego sojuszników pod Gyönk 4 lipca.[17][18] Zsigmond został zmuszony do zwrotu Świętej Korony stanom królestwa.[17] Brał także udział w koronacji Władysława w Székesfehérvár we wrześniu[19]. Nowy król podarował mu dwa dawne majątki Jana Korwina, Futak i Cserög (obecnie Futog i Čerević w Serbii).[20] Maksymilian I Habsburg, który również zgłosił roszczenia do Węgier po śmierci Macieja Korwina, najechał Węgry w listopadzi[21]. Pożyczył 30 000 złotych florenów od bogatego Zsigmonda i ofiarował mu arcybiskupstwo salzburskie[22]. Zsigmond podjął negocjacje z Reinprechtem von Reichenburgm dowódcą armii Maksymiliana na Węgrzech, ale powstrzymał się od udzielenia mu pomocy wojskowej przeciwko wojskom Władysława[22]. Zamiast tego przebywał w Peczu i Đurđevacu i doszedł do porozumienia z Egervári László, banem Chorwacji, w sprawie wzajemnej obrony ich majątków.[22]] W służbie WładysławaMaksymilian Habsburski zrzekł się roszczeń do Węgier w pokoju Pozsony w dniu 7 listopada 1491 r.[21] Zsigmond był jednym z biskupów, którzy ratyfikowali traktat pokojowy na sejmie 7 marca 1492 r.[22] Władysław uczynił go mistrzem skarbu w 1494 roku.[20] W tym samym roku Zsigmond i Kanizsai László zostali wspólnie mianowani Chorwacji, Dalmacji i Slawonii.[23] Zsigmond i jego młodszy brat, Jan II, podjęli kilka prób odzyskania majątków, które Maciej Korwin skonfiskował ich ojcu na początku lat siedemdziesiątych XIX wieku[24]. Przekonali króla, aby w 1494 roku przekazał im dawne kopalnie miedzi ich ojca w Bańskiej Bystrzycy (Słowacja).[24] Wkrótce potem wydzierżawili kopalnie Janowi i Jerzemu Thurzónom na 10 lat.[24] Odzyskali także Szklabonyę (Sklabiná, obecnie na Słowacji) od Antona Pokiego, pomocnika Jana Korwina.[24] Bracia Ernuszt, którzy posiadali ponad 3500 gospodarstw chłopskich, byli jednymi z najbogatszych właścicieli ziemskich na Węgrzech w 1494 roku.[24]} Zsigmond również wydzierżawił Thurzónom, królewskie kopalnie miedzi w Bańskiej Bystrzycy na 12 lat w dniu 26 grudnia 1494 roku.[25] Thurzónowie i bankier Jakob Fugger założyli spółkę joint venture o nazwie Ungarischer Handel („handel węgierski”) w celu eksploatacji kopalń.[26] Według Antonio Bonfiniego, Zsigmond namówił króla do rozpoczęcia kampanii przeciwko Újlaki III. Lőrincowi, który zdobył Futak i Cserög. [28] Újlaki został zmuszony do złożenia hołdu królowi w Peczu 27 marca 1495 r. i zwrócenia obu posiadłości Zsigmondowi.[20] Na sejmie w 1496 r. Zsigmond został oskarżony o sprzeniewierzenie królewskich dochodów podatkowych.[23][27] Król zwolnił go i jego zastępcę, Emeryka Dombaia, na żądanie stanów[20]. Zostali uwięzieni w Siklós.[20] Zostali zwolnionieni dopiero po zapłaceniu dużego okupu, wynoszącego 400 000 lub 320 000 złotych florenów, według Antonio Bonfiniego i Ludovicusa Tubero[20]. Zsigmond pozostał banem Dalmacji i Chorwacji i Slawonii do 1498 r. i nadal zachował swoją siedzibę w Radzie Królewskiej.[20][23] Pod koniec 1490 roku zarządził remont i modernizację zamku w Peczu.[7] W tym okresie powstał barbakan.[7] Był sponsorem publikacji mszałów dla swoich kapłanów w 1487 i 1499 roku.[8] Zatrudnił także mnicha paulina do przepisania starych kodeksów w swoim pałacu.[8] MorderstwoZsigmond został uduszony latem 1505 roku[13] przez swoich trzech podopiecznych (w tym Alberta Cupi, dziekana Baranyi), którzy chcieli zagarnąć jego majątek.[13] Jego brat, Jan II Ernuszt, postawił zarzuty zabójcom, ale nigdy nie zostali skazani.[13] Cupi był nawet zatrudniony przez następcę Zsigmonda, Jerzego Szatmári.[13] Podczas śledztwa, które nastąpiło po jego morderstwie, znaleziono 300 000 złotych florenów i skonfiskowano je na rzecz skarbca królewskiego.[23] Relacje ZsigmondZachowały się relacje Zsigmond z jego działalności jako skarbnika królewskiego.[28] Rachunki obejmują okres od 1 lutego 1494 r. do 31 grudnia 1495 r.[29] Dokument jest ważnym źródłem badań demograficznych, ekonomicznych i kulturowych późnośredniowiecznych Węgier.[29] Księgi zawierają szczegółowy zapis podatku na jednego florena naliczonego na Węgrzech, Transylwanii i Slawonii w 1494 i 1495 roku, który miał być płacony przez każde gospodarstwo chłopskie[30]. Nie zawierają danych dla czternastu południowych hrabstw na samych Węgrzech, ponieważ ispán (lub naczelnik) komitatu Temes, który był odpowiedzialny za obronę południowej granicy, był uprawniony do wydawania królewskiego dochodu z naliczonego podatku od jednego florena. w tym regionie.[30] Chłopi w południowej Slawonii byli również zwolnieni z podatku od jednego florena z powodu częstych najazdów osmańskich w tym regionie.[30] Zobacz takżePrzypisy
Źródła
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
