Hadadi csata
Strona | Autorzy | Nota |
[1] | [2] | Ten artykuł został przetłumaczony z Wikipedii w języku węgierskim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku węgierskim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach. |
NotkaA hadadi csata lub vadkerti csata (pol. Bitwa pod Hadad lub Bitwa pod Vadkert, rum. Bătălia de la Hodod, niem. Schlacht bei Kriegsdorf) było starciem pomiędzy armią habsbursko-węgierską a armią transylwańską, które miało miejsce 4 marca 1562 roku w pobliżu zamku Hadad w Tövishát, pod adresem miejsce zwane Vadkert. Dowódcą tej ostatniej armii był książę János Zsigmond, który jednak poniósł ciężką klęskę. W ślad za Hadadem utraciły przywileje siedziby publiczne rozpoczęły powstanie przeciwko księciu, co postawiło Transylwanię w trudnej sytuacji. TłoPo utracie Budy w 1541 r. Sulejman I zdecydował się opuścić Transylwanię i część ziem za Cisą ze starego królestwa Jánosa Szapolyaia w rękach wdowy królowej Izabelli i jej młodego syna Jánosa Zsigmonda, które odtąd stały się wasalem tureckim wraz z Wołoszczyzną i Mołdawią. Ludność Transylwanii współpracowała z chorwackim mnichem paulinem Fráterem Györgym, byłym ministrem Szapolyaia, aby zjednoczyć Węgry Królewskie i Transylwanię, aby móc znieść wciąż niewielki zakres zniewolenia i wypędzić Turków. Pierwsza próba podjęta w 1542 r. zakończyła się straszliwą stratą, ale w 1550 r. Sulejman zadowolił się działaniami György Frátera i Transylwanii i zaatakował kraj armią. Lud Transylwanii, walcząc wspólnie z napływającymi oddziałami Habsburgów i cesarstwa, początkowo skutecznie odepchnął wroga, jednak gdy zamordowano Frátera Györgyego, armia chrześcijańska w Transylwanii coraz bardziej się rozpadała. Izabella wraz z synem ostatecznie opuścili kraj, a w ramach rekompensaty za Transylwanię otrzymaliby dwa księstwa śląskie: opolskie i raciborskie. Jednak jesienią 1556 r. parlament w Kolozsváru odwołał królową i jej syna. Austriacki arcyksiążę Ferdynand I wyrzekłby się Transylwanii, ale tylko obszaru przed Mohaczem, gdyby odzyskał Trans-Tiszántúl i północno-wschodnie Węgry. Ani wskazane obszary, ani królowa nie chcieli spełnić żądania. Ferdynand wysłał armię, ale nikt go nie wspierał. Z drugiej strony sytuacja Jánosa Zsigmonda i jego matki była ponura, gdyż indywidualne ambicje królowej stawiały ją w sprzeczności z szlachtą kraju. Po śmierci Izabeli w 1559 r. János Zsigmond mógł rządzić samodzielnie, jednak od razu stanął twarzą w twarz z Austrią i w 1560 r. wybuchła wojna, która wkrótce przerodziła się w kolejną wojnę habsbursko-turecką. Balassa Menyhért, utalentowany, ale bardzo pozbawiony skrupułów generał poddał się Ferdynandowi jako władcy i oddał w ręce arcyksięcia zamki Nagybánya, Németi i Szatmár. Przebieg bitwyIdąc za przykładem Balassy, przenieśli się także kapitan strategicznie ważnego Hadad, György Sulyok oraz dowódca zamków Nagyfalu i Valkó, István Serédi. Zsigmond János i jego porucznicy, István Báthory i Ferenc Némethi, wyruszyli na oblężenie Hadadu. Armia Niemców i Węgrów dowodzona przez kapitana Balassę Menyhérta i Ferenca Zaya z Kassa maszerowała, by odciążyć fortecę. Balassa i Zay byli szczególnie doświadczonymi dowódcami, ten ostatni również brał udział w wojnie szmalkaldzkiej. Báthoryemu i Némethiemu powierzono obserwowanie wroga, podczas gdy główna armia znajdowała się pod Hadadem. Książę rozkazał swoim dwóm porucznikom, zwłaszcza Némethiemu, aby nie atakowali Balassy, ale bronili się przed nim, dopóki on i reszta armii nie będzie wkraczać do bitwy i nie pokona wroga. Prawdopodobnie z powodu Némethiego placówki transylwańskie zaatakowały przewagę liczebną armii Habsburgów-Węgier. Balassa zdołał wyprzedzić siły Némethiego, a Báthory również był zmuszony do walki, ale też nie był w stanie stanąć na swoim. Niemieckie zamieszanie dało wrogowi możliwość pokonania jednego po drugim wojsk transylwańskich. Báthory został ranny, János Zsigmond uciekł. KonsekwencjeSiły János Zsigmonda już powoli przemieszczały się w kierunku Polski. Jego szanse dodatkowo pogorszył fakt, że w sześciu siedzibach w Székelyföldzie wybuchło powstanie. János Zsigmond, uwięziony między dwoma wojnami, został uratowany dzięki pomocy tureckiej. Armie paszy z Temesváru i Budy zaatakowały armię Balassy wciąż stacjonującą na terytoriach Hadada, Szatmáru i Németi i wypędziły je, z wyjątkiem Hadada. Następnie książę zwrócił swoją uwagę na powstanie Seklerów i stłumił je krwawo. Udało mu się także dojść do tymczasowego porozumienia z Habsburgami i na jakiś czas w Transylwanii zapanował pokój, ale napięta atmosfera nadal trwała. W 1563 roku Hadad nadal znajdował się w rękach Ferdynanda. W 1564 roku odbił je jednak János Zsigmond, a rok później wybuchła nowa wojna habsbursko-turecka, która zakończyła się pokojem w Drinapoly. TRansylwania i Austria zakończyły swoje spory w 1571 r. traktatem w Spirze i wtedy zaczęło się krystalizować Księstwo Transylwanii. Źródła
|
|