Kőszegi II. Henrik
Strona | Autorzy | Nota |
[1] | [2] | Ten artykuł został przetłumaczony z Wikipedii w języku angielskim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku angielskim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach. |
Kőszegi II. Henrik (pol. Henryk II Kőszegi, chor. Henrik II. Gisingovac, niem. Heinrich II. von Güns) (* nieznana, † marzec÷maj 1310), węgierski szlachcic. Dostojnik państwowy, członek potężnego rodu Kőszegi. Rozszerzył swój wpływ na Górną Slawonię od lat 1280., stając się jednym z tak zwanych „oligarchów”, którzy de facto rządzili swoją domeną niezależnie od monarchy. Po wymarciu Domu Árpáda uczestniczyli w walkach dynastycznych. Przejął wtedy południowe Zadunaje pod swoją zwierzchnictwem. Trzykrotny ban całej Slawonii (1290–1291, 1293, 1301–1310) i mistrz skarbu (1302–1305). Po jego śmierci król Węgier Karol I pokonał jego synów i zlikwidował ich samodzielną prowincję w 1316 roku. Henrik miał dwóch synów: Jana - przodka rodziny Tamási i Piotra - przodka rodziny Herceg de Szekcső RodzinaHenrik II urodził się w potężnym i zamożnym rodzie Kőszegich, wywodzącego się z klanu Héder, jako najmłodszy syn potężnego możnowładcy Henryka I.[1] Jego starszymi (pół) braćmi byli [[Kőszegi I. Miklós|Mikołaj I], Iwan – którzy również zostali wyniesieni do godności w ostatnich latach panowania dynastii Arpadów – oraz Piotr, biskup Veszprém od 1275 roku do jego zabójstwa w 1289 roku. Historyk Attila Zsoldos twierdzi, że Henryk był znacznie młodszy od swoich bracia (dlatego urodził się prawdopodobnie w drugiej połowie lat 50.); po raz pierwszy pojawił się we współczesnych dokumentach dopiero w 1278 roku, ponad dziesięć lat po pierwszej wzmiance o swoich braciach, którzy w tym czasie prowadzili aktywną działalność polityczną i wojskową. Ponadto, w najwcześniejszych dokumentach, w których wymieniono jego imię, nazywano go także „Herke”, rodzajem zdrobnienia. Zsoldos uważa, że Henrik urodził się z potencjalnego drugiego małżeństwa jego ojca[2]. Przed 1280 r. Henrik ożenił się z nieznana z imienia córką wybitnego pana, Mojsa II Dáróia, palatyna w latach 1270–1272. Jest to powszechnie akceptowane stanowisko akademickie o żonie palatyna Mojsa II (a więc teściowej Henrik), że miała ona powiązania rodzinne z dynastią Arpadów, królewskim domem Węgier za pośrednictwem królowej Elżbiety Kumańskiej, w związku z czym Henrik stał się dalekim powinowatym Arpadów poprzez swoje małżeństwo. Co więcej, jego szwagierka Elżbieta była małżonką Mikołaja Poka.[3] Mojs zmarł pod koniec 1280 roku. W swoim testamencie podarował Henrikowi zamek Gordova (Grdjevac)(Grdjevac) i okoliczne ziemie w Slawonii[4]. Henrik z żoną mieli troje dzieci; starszy syn i spadkobierca Jan był przodkiem wpływowej piętnastowiecznej rodziny Tamási, a Piotr „Książę” był pierwszym członkiem rodziny Herceg de Szekcső.[1] Jego córka była zaręczona z Turcho Morosini, kuzynem króla Andrzeja III[5]. Ponadto historyk Pál Engel twierdził, że Mikołaj Kőszegi, biskup Győr, był nieślubnym synem Henrika, jednak biskupem był nieślubny syn brata Henrika, Iwana.[1] Bunty przeciwko monarchomHenryk I Kőszegi, znacząca postać w czasach tak zwanej „anarchii feudalnej”, zginął w bitwie pod Föveny we wrześniu 1274 roku. Jego pozycję i bogactwo w zachodniej części Zadunaja odziedziczyli w dużej mierze jego dwaj starsi synowie, Mikołaj I i Iwan, którzy w 1279 r. podzielili między siebie to co najcenniejsze. Henrik II został wykluczony z umowy, wymieniono tylko jego plantatorów wina, którym przydzielono pewne winnice w komitatach: Moson i Pozsony. Historycy János Karácsonyi i Attila Zsoldos uważali, że Henrik otrzymał ziemie w Slawonii od swoich braci około 1279 r., podczas nierównego podziału; jego pierwsze ziemie leżały w komitacie Varaždin, w północno-zachodniej części prowincji. Tam przypuszczalnie od początku był właścicielem zamków zmarłego „Wilka z Zagorja”, w tym Krapiny (Korpona). Następnie fort Belec, Kostel, Vrbovec (Orbolc) i Oštrc (Oszterc) również należały do jego rodziny, ale czas i okoliczności ich nabycia nie są znane. Z tych ziem i zamków w południowo-zachodnim rogu królestwa Henrik rozszerzył swoje wpływy na terytorium, którymi wcześniej rządził Joachim Gutkeled, między rzekami Drawą i Sawą (zwaną Slavonia superior, tj. „Górną Slawonią”) w kolejnych dziesięcioleciach i został uznany za najpotężniejszego posiadacza w regionie po wymarciu dynastii Arpadów w 1301 r.[2] Na przykład nabył zamki: Susica (później Szentgyörgy, obecnie Đurđevac w Chorwacji) i Koprivnica (Kapronca) w żupanii Križevci[1]. Podczas redagowania umowy rodzinnej Mikołaj I i Iwan nie zrezygnowali z możliwości ekspansji w Slawonii, obaj posiadali ziemię i zamki w tej prowincji. W porozumieniu z Dubicy z 20 kwietnia 1278 r. Kőszegi i Babonićiowie podzielili między sobą obszary zainteresowania w Slawonii. Henrik i jego bracia zrezygnowali z roszczeń terytorialnych ze wszystkich obszarów na południe od rzeki Sawy, tj. z obszaru „Dolnej Slawonii” (łac. Slavonia inferior) na rzecz Stefana IV Babonićia i jego rodu, który jednocześnie uznał potęgę Kőszegich na północ od rzeki[5]. Od 1280 roku Henrik wspomagał orientację polityczną i cele swoich starszych braci, aby stworzyć spójną prowincję terytorialną na Węgrzech Zachodnich, niezależną od monarchy, młodego Władysława IV. Korzystając z chaotycznej sytuacji, która charakteryzowała panowanie Władysława, trzej bracia Kőszegi splądrowali majątki diecezji zagrzebskiej w różnych okresach na początku 1281 r. W rezultacie biskup zagrzebski Timót ekskomunikował ich w marcu 1281 r.[6] Podczas królewskiej kampanii przeciwko Iwanowi na przełomie 1283 i 1284 roku Henrik udzielił pomocy swojemu bratu. Po upadku Władysława Mikołaj I, Henrik i biskup Piotr napadli na południowe Zadunaje i wspólnie zaatakowali biskupie miasto Pecz w marcu 1284 r.[5][7] W następnym roku Albert I, książę Austrii, poprowadził swoje wojska przeciwko prowincji Iwana po serii plądrowań i grabieży, i zamierzał oblegać zamek Borostyánkő (dziś Bernstein, Austria). Iwan szukał pomocy u Mikołaja, Piotra i Henryka, który zwerbował armię złożoną z 1.000 osób[5]. Po zabójstwie Władysława IV w lipcu 1290 r. bracia Kőszegi początkowo byli wspierani przez nowego monarchę, Andrzeja III, w jego zewnętrznych wysiłkach ze względu na ich krótkoterminowe interesy w celu odzyskania zamków i posiadłości utraconych w wyniku wojny księcia Alberta z rodem w 1289 r. (tzw. „Feud Güssing”; niemiecki: Güssinger Fehde). Ale bracia uznawali Andrzeja za swojego króla tylko nominalnie. gdy dieta jesienią 1290 r. nakazała przywrócenie majątków, które zostały bezprawnie zajęte ich prawowitym właścicielom, król Andrzej wezwał Henrika, by zwrócił niektóre ziemie miejscowej szlachcie w Slawonii, jednak ten odmówił[6]. Zastępując swojego brata Iwana, Henrik został banem Slawonii około lipca/października 1290 r.[5] i utrzymywał godność do następnego roku[4], gdy Kőszegi wzięli udział w królewskiej kampanii wojskowej przeciwko Austrii latem 1291 roku, zmuszając księcia Alberta do wycofania garnizonów z miast i fortec, które zdobył dwa lata wcześniej, a z których wiele a nich trzymali Kőszegi przed ich zaborem[5] Jednak po zawarciu pokoju w Hainburgu w sierpniu 1291 r., który nakazał zniszczenie fortów, które Albert przejął od Kőszegich, rodzina Henrik zwróciła się przeciwko królowi, w wyniku czego Henrik stracił swoją pozycję na dworze królewskim po październiku 1291 r. razem ze swoimi braćmi[4] Po stłumieniu ich otwartego buntu przeciwko Andrzejowi w 1292 r. Mikołaj I i Henrik ostrożnie chcieli pogodzić się z monarchą, podczas gdy Iwan pozostał twardym i pozbawionym skrupułów zbuntowanym oligarchą. Henrik został ponownie nazwany banem Slawonii w lutym 1293 r.[4] Andrzej III poślubił Agnieszkę, córkę księcia Austrii Alberta w lutym 1296 roku. Następnie, dzięki wsparciu teścia, Andrzej rozpoczął kolejną wojnę z Kőszegimi w sierpniu 1296 roku. Podczas gdy niektóre zamki Iwana zostały oblężone, arcybiskup Lodomer ekskomunikował braci. Pozycja Henrika w kolejnych latach jest nieznana, wycofał się do swojej prowincji i nie brał udziału w działalności antykrólewskiej Iwana, który pozostał (nominalnym) zwolennikiem roszczeń w stosunku do dynastii Arpadów. Henrik często dokonywał napadów rabunkowych przeciwko diecezji zagrzebskiej i miejscu uwierzytelnienia dokumentu z Čazmy w latach 90. XIX wieku. Dlatego biskup Michael Bő złożył wniosek o ochronę i przyjął żwierzchnictwo Babonićiów nad swoja diecezją. Henry Kőszegi zgodził się na pokój z biskupem do końca 1297 roku i przekazał forty Gerzence i Garicsa (odpowiednio dzisiejsza Garešnica i Podgaric) diecezji, która wywodzi się z niekończących się wojen[8]. Po swoim wyborze pro-andegaweński arcybiskup Grzegorz Bicskei zdjął z Iwana i Henrik ekskomuniki w marcu 1299 roku. Jednak Mikołaj I i Henrik przysięgali wierność Andrzejowi III i uczestniczyli w diecie latem 1299 roku. Następnie delegaci powierzyli Henrykowi mediację między arcybiskupem Grzegorzem Bicskei, który znalazł schronienie w zamku Iwana a pro-andegaweńskimi biskupami[5]. W przeciwieństwie do nich Iwan należał do grona potężnych władców, którzy namawiali Karola II z Neapolu do przysłania na Węgry swego wnuka, 12-letniego Karola Roberta, by został królem. Jednak po przybyciu młodego pretendenta latem 1300 r. zarówno Iwan, jak i Mateusz III Csák wkrótce połączyli się z Andrzejem, co uniemożliwiło Karolowi odniesienie sukcesu[6]. Attila Zsoldos argumentował, że Andrzej III zawarł feudalny kontrakt z baronami latem 1300 roku: Mateusz Csák i Iwan Kőszegi (który był najstarszym członkiem rodziny po śmierci Mikołaja) stali się „dożywotnimi” palatynami, a Andrzej zaakceptował ich zwierzchnictwo nad ich prowincjami, podczas gdy dwaj najpotężniejsi stronnicy króla, Amadeusz Aba i Stefan Ákos, również otrzymali ten tytuł. Jednocześnie Henryk II Kőszegi i Władysłąw III Kán zostali ustanowieni odpowiednio jako dożywotni ban Slawonii i wojewoda Siedmiogrodu, uznając ich dominację nad wyznaczonymi terytoriami. W celu potwierdzenia porozumienia, „bardzo miła” córka Henrik została zaręczona z Turcho Morosinim, wnukiem Alberta Morosiniego, wujka króla Andrzeja, jak napisał włoski wysłannik i kupiec Petrus de Bonzano w swoim liście z września 1300 r.[6] Podczas interregnumAndrzej III zmarł 14 kwietnia 1301 r. Wraz z jego śmiercią wymarła dynastia Arpadów. Jego śmierć zaowocowała okresem interregnum, który trwał siedem lat i różnymi pretensjami – Karola Andegaweńskiego, Wacława z Czech i Otto z Bawarii – walczyli o tron węgierski. Węgry rozpadły się na tuzin niezależnych prowincji, z których każda była rządzona przez potężnego pana lub oligarchę. Wśród nich Mateusz III Csák zdominował północno-zachodnią część Węgier, Amadeusz Aba kontrolował północno-wschodnie ziemie, Iwan i Henrik II Kőszegi rządzili Zadunajem i północną częścią Slawonii; Jakub Borsa zdominował Tiszántúl, a Władysłąw III Kán rządził Siedmiogrodem[8] Ze Slawonii Henrik stopniowo rozszerzał swoje wpływy na południowo-wschodni region Zadunajski (stamtąd pochodziłą jego żona) i tym samym unikał zainteresowania innymi dwiema gałęziami rodziny; na przykład nabyli oni w regionie zamki Somogyvár, Döbrököz, Dombóvár i Batina (Batina). [20][2] Oprócz swojej godności, bana Slawonii (1301-10), Henrik służył jako ispán w komitatach Somogy i Tolna od 1301 roku, a w [Baranya]] i Bodrog od 1304 do swojej śmierci [22]. Henrik został nazwany „dux” i „princeps”, zarówno przez papieża Klemensa V, jak i przez Boso, przełożonego generalnego kartuzów w ich listach odpowiednio w 1307 i 1308 roku, co odzwierciedlało ambitną i suwerenną władzę Henrik w prowincji Slawonia[8]. Jako ban, Henrik wybił w Viroviticy własne srebrne monety zdobione kuną, zwane „denarius Herricy bani” lub „banalis Verocensis”[8]. Natychmiast po śmierci Andrzeja Karol Andegaweński pośpieszył do Ostrzyhomia, gdzie został nieformalnie koronowany na króla. będąc kandydatem papieża Bonifacego VIII na tron węgierski. Karol zawsze był niepopularny, ponieważ panowie węgierscy bali się, że „utracą wolność, przyjmując króla wyznaczonego przez Kościół”, jak głosi Képes Krónika. Henrik, który pomagał i podzielał intrygi polityczne i stanowisko brata Ivana, był wśród tych panów, którzy poparli roszczenia Wacława. Był wybitnym członkiem delegacji, który odwiedziła dwór czeskiego Wacława II w Pradze i ofiarowała węgierski tron młodemu synowi króla latem 1301 r. Następnie Iwan i Henrik wraz z wieloma innymi baronami udali się do Brna aby powitać młodego Wacława, który przybył na Węgry z armią ojca.[9] Wacław został koronowany na króla 27 sierpnia 1301 r. Bracia Kőszegi stali się najpotężniejszymi stronnikami jego krótkiej i nominalnej władzy. Henrik został mistrzem skarbu króla Wacława jesienią 1302 r., zastępując Dominika II Rátóta. Utrzymywał tę godność do 1305 r., ale przełożony generalny Boso odniósł się do tego nazwiska z tym tytułem w liście z lipca 1308 r.Błąd rozszerzenia cite: Brak znacznika zamykającego Istnieje kilka doniesień o dominacji i działaniach zbrojnych, które Henrik czynił w erze interregnum. Zamierzał rozszerzyć swoje wpływy na zamożny region Syrmii. Na przełomie 1304 i 1305 r., sprzymierzony z miejscowymi arystokratami, synami Bágyona Csáka, jego armia najechała prowincję potężnego wielmoży Ugrina III Csáka, najgorętszego stronnika Karola Andegaweńskiego. Po pierwsze, jego wojska spustoszyły komitat Požega, a następnie komitat Valkó; Henrik wydał swój przywilej w Valkószentgyörgy 23 stycznia 1305 r. Splądrowały także i zdewastowały miasto Eng, które zostało następnie wyzwolone przez Pawła I Garaia, znanego dowódcę wojskowego, który należał do rodziny Ugrina. Następnie Garai stopniowo wypierał najeźdźców z terytorium Ugrina[9]. Jednocześnie wojska Kőszegiego bez przerwy plądrowały i rabowały otaczający region swoimi napadami z okupowanego fortu Ostrzyhom. Dlatego przebywający w Székesfehérvár, arcybiskup Ostrzyhomia Tomasza II ekskomunikował Iwana i Henrik Kőszegich za ich zbrodnie przeciwko mieszczanom w Ostrzyhomiu w lipcu 1305 r. Obłożył także ich prowincję interdyktem[9]. Henrik próbował przejąć miasto Pecz w komitacie Baranya) pod swoje zwierzchnictwo w XIII wieku.[10] Krótko po nagłej śmierci biskupa Manfreda, jego następcą został mianowany przez arcybiskupa Támása pod koniec 1306 r. sprzyjający Karolowi Piotr I (po tym, jak kanonicy kapituły katedralnej w Peczu nie osiągnęli konsensusu). Jednak protegowany Henrika kantor Mikołaj zakwestionował to spotkanie. Aby wesprze swoje zamiary, Henrik pojmał kasztelana Jakuba i przejął fortecę w Peczu, a następnie przekazał ją Mikołajowi, który w ten sposób zdołał uniemożliwić biskupowi Piotrowi wejście do jego stolicy i pobieranie dochodów z jego biskupstwa. Támás ekskomunikował kantora z kościoła w 1307 r. Konflikt został postawiony przed sądem przez legata papieża Gentile Portino da Montefiore w 1309 r. W czasie zeznania brata franciszkańskiego Jana,,Henrik nakazał kononikom wyznacz kogoś, kto będzie strzegł kościoła i zamku zgodnie z moją wolą, a dam ci brodatego mężczyznę, który dobrze cię pokieruje”. W sierpniu 1309 r. legat ekskomunikował Mikołaja, który uciekł z Peczu i przeniósł się na terytorium Henrika. Konflikt został rozwiązany po śmierci Henrika, gdy kantor Mikołaj uznał Piotra za biskupa, który mógł wejść na swoją stolicę do połowy 1310 r.[7] Po uwięzieniu i ostatecznej klęsce Ottona w Siedmiogordzie zgromadzenie zwolenników Karola potwierdziło jego roszczenie do tronu 10 października 1307 r., lecz Mateusz III Csák, Władysław III Kán, Pavel I. Šubić i bracia Kőszegi byli nieobecni na spotkaniu.[11] Henrik został głową rodziny Kőszegi po śmierci Iwana 5 kwietnia 1308 r.[2] Papież Klemens V wysłał nowego legata papieskiego, Gentile Portino da Montefiore, który przybył na Węgry latem 1308 r. W ciągu następnych kilku miesięcy namawiał najpotężniejszych oligarchów jednego po drugim, by zaakceptowali rządy Karola. Henrik i jego dziadek Mikołaj (wnuk i spadkobierca Iwana) uczestniczyli w Parlamentum Generale] (węg. Országgyűlés) 27 listopada 1308 r., gdzie Karol był jednogłośnie ogłoszony królem[11]. Obaj pojawili się jako czołowi gracze w zgromadzeniu w późniejszym wydanym dokumencie, reprezentując swe wpływy polityczne i wielkie znaczenie ich poparcia dla pretendenta andegaweńskiego[10]. W ramach przygotowań do drugiej koronacji Karola Henrik spotkał legata papieża Gentile, arcybiskupów Tomasza i Vincenta oraz innych biskupów i szlachty w swojej siedzibie 4 czerwca 1309 r., gdzie potwierdził przysięgę wierności do Karola w swoim imieniu, swego dziadka Mikołaja i ich rodzin. Henrik podkreślił, że również podtrzyma swoje stanowisko, jeśli nie będzie w stanie uczestniczyć w ceremonii[2]. Henrik otrzymał gwarancje w zamian za pisemną przysięgę lojalności; według historyka Adama Vajka, na przykład, poprosił on o potwierdzenie wyboru naturalnego syna Iwana, Mikołaja na biskupa Győr, a także o uznanie jego władzy nad Górną Slawonią i wspomnianych ispánatów w południowym i wschodnim Zadunaju[11] Jedenaście dni później Karol I został koronowany na króla tymczasową koroną w kościele Matki Bożej w Budzie 15 czerwca 1309 r. Henryk i Mikołaj nie uczestniczyli w ceremonii, ale byli reprezentowani przez swojego krewnego biskupa Mikołaja[10]. Benedykt, wysłannik Ugrina Csáka podczas koronacji, został pojmany przez zwolenników Henrika w drodze powrotnej do domu.[8] Henrik zmarł w okresie od 20 marca do 5 maja 1310 r.[1] Jego bogactwo i władzę odziedziczył jego starszy syn Jan, którego bunt został stłumiony przez Karola w 1316 r., co zakończyło panowanie Kőszegich w Slawonii i na południu Zadunaja[2]. Przypisy
Źródła
|
|
- Strony z zepsutymi przypisami
- 0
- Strony przetłumaczone z angielskiej Wikipedii
- Héder
- Klan
- Kőszegi
- Ród
- Banowie całej Slawonii
- Mistrzowie skarbu
- Urzędnicy Królestwa Węgier
- Węgierscy dygnitarze historyczni
- Węgierscy oligarchowie
- Węgierscy szlachcice
- Węgierscy urzędnicy królewscy
- Ekskomunikowani w Kościele Katolickim
- Nieznana data urodzenia
- Urodzeni w XIII wieku
- Zmarli w 1310
- Zmarli w XIV wieku