Tekst źródłowy strony Mohácsi csata

[[Kategoria:0-]]
[[Kategoria:Strony importowane z polskiej Wikipedii]]
{{Uwaga polska|
|strona  = https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_Mohaczem
|autorzy = https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitwa_pod_Mohaczem&action=history
|nota    = polski
}}

{|
 |-style="vertical-align:top;"
 |
{{Wojny węgiersko-tureckie}}
{|
|
|}

== Notka ==

'''Mohácsi csata''' (pol. ''Bitwa pod Mohaczem'', chor. ''Mohačka bitka'', niem. ''Schlacht bei Mohács'', bosn. ''Mohačka bitka'', czech. ''Bitva u Moháče'') – bitwa stoczona 29 sierpnia 1526 roku, w której wojska [[Węgry|węgierskie]] dowodzone przez króla [[Ludwik II Jagiellończyk|Ludwika Jagiellończyka]] zostały rozgromione przez armię [[Imperium Osmańskie|osmańską]] pod dowództwem sułtana [[Sulejman Wspaniały|Sulejmana Wspaniałego]]. 

== Tło historyczne ==
[[Plik:Mohacs Monument at the Battlefield 2004.JPG|thumb|left|290px|Mohacz – pomnik na polu bitwy]]
W roku 1521 Turcy zdobyli [[Belgrad]], kluczową twierdzę broniącą drogi na północ. W roku następnym Sulejman zajął [[Rodos (wyspa)|Rodos]], wyspę będącą do tej pory w posiadaniu [[Zakon Maltański|joannitów]], zabezpieczając sobie w ten sposób tyły, po czym Turcy skierowali się na północny zachód, zagrażając ziemiom chrześcijańskim<ref name=Woj>Z. Wójcik, s. 200.</ref>.

Kolejna kampania rozpoczęła się w 1526 roku i była wymierzona przeciwko Węgrom. Sulejman zażądał wysokiego [[Danina|trybutu]], a kiedy Węgrzy odrzucili żądania, sułtan na czele swojej armii w kwietniu skierował się na północ. W obliczu inwazji Węgry pozostawione zostały przez [[Habsburgowie|Habsburgów]] własnemu losowi. Pomocy udzieliła natomiast Polska, król [[Zygmunt I Stary]] przysłał wsparcie 1500 zbrojnych pod dowództwem rycerza Lenarta Gnoińskiego herbu Warnia<ref name=":0">Bielski Marcin, ''Kronika polska'', Sanok, 1856, str.1068</ref>. 

Król [[Ludwik II Jagiellończyk]] zmuszony był samotnie stawić czoła potędze osmańskiej. Ponaglony szybkim marszem wojsk Sulejmana, nie czekając na posiłki z Chorwacji i Siedmiogrodu (5 tysięcy [[Krsto Frankopan|Krsta Frankopana]] i 8 tysięcy [[Jan Zápolya|Jana Zápolyi]]), wyruszył z [[Buda (Budapeszt)|Budy]] na spotkanie przeciwnika.

== Siły przeciwników ==
Wojska tureckie liczyły ok. 80 tysięcy żołnierzy (w tym 35 tysięcy jazdy i 15 tysięcy [[janczarzy|janczarów]]) i 300 dział. Liczebność armii węgierskiej szacowano na 25 tysięcy (w tym 12 tysięcy jazdy) i 20 dział<ref name=Per>B. Perrett, s. 207.</ref>.

== Bitwa ==
Pod Mohaczem, gdzie wojska się spotkały, Węgrzy początkowo zamierzali zająć pozycje obronne, tworząc [[tabor wojskowy|tabor]]. W obliczu skrajnej przewagi przeciwnika zwolennikiem wydania bitwy obronnej w oparciu o obóz był również dowódca polskich posiłków Lenart Gnoiński.<ref name=":0" /> Na żądanie [[szlachta|szlachty]] węgierskiej zdecydowano się jednak przypuścić atak. Ciężkozbrojnej jeździe węgierskiej dość łatwo udało się przebić przez linie wojsk tureckich. Następnie Węgrzy ruszyli w kierunku [[Turcja|tureckiego]] taboru, bronionego przez janczarów i naszpikowanego licznymi, pospinanymi łańcuchami, [[działo|działami]]<ref>B. Perrett, s. 208.</ref>.

Ostrzał turecki zabił wielu Węgrów; w ich szeregach wybuchła panika. Wielu żołnierzy zginęło podczas ucieczki, liczni utonęli w rzece – wśród nich król [[Ludwik II Jagiellończyk|Ludwik II]]<ref>Z. Ryniewicz, s. 382.</ref>. W bitwie oprócz 12 tysięcy rycerzy węgierskich udział wzięło także 1600 ochotników – polskich rycerzy dowodzonych przez kapitana Lenarta Gnoińskiego – co upamiętnia poświęcony im pomnik<ref>[http://www.gazetalubuska.pl/turystyka/art/7433731,mohacz-w-madziarskich-termopilach,id,t.html Mohacz: W madziarskich Termopilach (dostęp: 2014-08-28)].</ref>. Straty po stronie chrześcijańskiej wyniosły 15 tysięcy zabitych (rannych i jeńców Turcy ścinali<ref name=Per />), w tym siedmiu biskupów i 500 możnych<ref name=Per />.

== Konsekwencje ==
Przedwczesna śmierć 20-letniego króla spowodowała, że wkrótce ziemie [[Czechy|Czech]] i północno-zachodnich Węgier dostały się pod panowanie Habsburgów. Datę klęski uznaje się także za symboliczny koniec potęgi dynastii Jagiellonów. Zgromadzenia szlacheckie wybrały [[Jan Zápolya|Jana Zápolyę]] na króla, mimo że [[Układ wiedeński|w wyniku układów Jagiellonów z Habsburgami]] korona przeszła na [[Ferdynand I Habsburg|Ferdynanda I]]. W 1528 roku Jan Zápolya uznał się za lennika Osmanów i zwracając się do sułtana o pomoc, a w rok później Turcy zdobyli Budę i ogłosili go władcą<ref name=Woj />. Wybuchła turecko-austriacka wojna o władzę na Węgrzech (w 1529 roku Turcy stanęli po raz pierwszy pod Wiedniem); ostatecznie w roku 1538 zawarto [[układ w Wielkim Waradynie]]<ref name=Wojc>Z. Wójcik, s. 203.</ref>. Przewidywał on sukcesję Habsburgów po śmierci Jana Zápolyi, jednak szlachta węgierska złamała umowę i wybrała na następcę Jana jego syna, [[Jan II Zygmunt Zápolya|Jana II Zygmunta]]. Wywołało to najazd austriacki, po nim zaś kontratak turecki, który zakończył się wyparciem wojsk cesarskich spod murów Budy i podziałem Węgier dokonanym przez sułtana<ref name=Wojc />.

W roku 1541 ziemie węgierskie podzielono na trzy części. Środek kraju z [[Buda (Budapeszt)|Budą]] i [[Peszt]]em stały się prowincją turecką. Na wschodzie, pod rządami [[Jan II Zygmunt Zápolya|Jana II Zápolyi]] powstało zależne od [[Imperium Osmańskie|Osmanów]] księstwo zwane [[Siedmiogród|Siedmiogrodem]], a zachodnia część z dzisiejszą Słowenią i Chorwacją rządzona była przez habsburskich królów węgierskich. Przez następne lata stale dochodziło do walk na granicach. Turcy panowali na zdobytych ziemiach przez 158 lat, aż do [[Pokój w Karłowicach|pokoju w Karłowicach]]<ref name=Wojc />.

== Przypisy ==
{{izvori}}

== Bibliografia ==
*Bryan Perrett: ''The Battle Book:Crucial Conflicts in History from 1469 BC to the Present''. New York: Arms and Armour, 1992. ISBN 1-85409-125-5.
*Zygmunt Ryniewicz: ''Bitwy świata: Leksykon''. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1995. ISBN 83-214-1046-4.
*Zbigniew Wójcik: ''Historia powszechna XVI-XVII wieku''. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968.

|
{{Wojna infobox
 |nazwa        = Bitwa pod Mohaczem
|nazwa_oryginalna = Mohácsi csata (węg.)<br>Mohačka bitka (chor.)<br>chlacht bei Mohács (niem.)<br>Mohačka bitka (bosn.)<br>Bitva u Moháče (cz.)
 |epoka        = średniowiecze
 |konflikt     = Podboje Turcji Osmańskiej

 |grafika      = Battle of Mohacs 1526.png
 |opis grafiki = [[Bertalan Székely]], „Bitwa pod Mohaczem”
 |czas         = [[29 sierpnia]] [[1526]]
 |miejsce      = [[Mohacz]]
 |terytorium   = Węgry
 |przyczyna    = odrzucenie przez Węgrów wysokiego trybutu
 |wynik        = przegrana Węgrów

 |strona1      = 
[[File:Coa Hungary Country History (14th century).svg|22px]] [[Królestwo Węgier]]<br />
[[File:Coat of arms of Croatia 1495.svg|22px|link=Croatia in the union with Hungary]] [[Królestwo Chorwacji]]<br />
[[File:Blason Boheme.svg|22px|Kingdom of Bohemia]] [[Korona Czeska]]<br />
[[File:Banner of the Holy Roman Emperor with haloes (1400-1806).svg|22px]] [[Święte Cesarstwo Rzymskie|Świętego Cesarstwa Rzymskiego]]<br>
[[File:Coat of arms of Bavaria.svg|22px]]&nbsp;[[Księstwo Bawarii]]<br />
[[File:Emblem of the Papacy SE.svg|22px]]&nbsp;[[Państwo Kościelne]]<br />
[[File:POL Przemysł II 1295 COA.svg|22px]] [[Królestwo Polskie]]

 |strona2      = [[File:Flag of the Ottoman Empire (1453-1517).svg|25px]] [[Imperium Osmańskie]]
*[[File:Flag of the crimeans.svg|22px]] [[Chanat Krymski]]

 |dowódca1     = 
[[Plik:Herb Jagiellonów.PNG|22px]]&nbsp;[[Ludwik II Jagiellończyk]] [[Król Węgier]]&nbsp;'''†'''<br />
[[Plik:Coa Hungary Family Báthory.svg|22px]] [[Báthori VII. István|István Báthori]] [[palatyn]]<br />
[[Plik:Tomori címere.jpg|22px]]&nbsp;[[Tomori Pál|Pál Tomori]] [[arcybiskup Kalocsa-Kecskemét]]&nbsp;'''†'''<br />
[[Plik:Coa Hungary Country History John I of Hungary (Szapolyai) (1526-1540).svg|22px]]&nbsp;[[Szapolyai György|György Szapolyai]] [[ispán]] Spiszu&nbsp;'''†'''

 |dowódca2     = 
[[Plik:Tughra Suleiman.jpg|22px]]&nbsp;[[Sulejman Wspaniały]], sułtan<br />
[[Plik:Flag of the Ottoman Sultanate (1299-1453).svg|22px]]&nbsp;[[Yahyapaşazade Malkoçoğlu Bali Bey|Malkoçoğlu Bali]] [[bej Belgradu]]<br />[[Dewlet I Girej]], chan krymski
[[Plik:Flag of the Ottoman Empire (1453-1517).svg|22px]]&nbsp;[[Pargalı İbrahim Paşa]], [[wielki wezyr]]
 |jednostki1   = 
 |jednostki2   = 
 |siły1        = ok. 25.000<br />20 dział
 |siły2        = ok. 80.000<br />300 dział
 |straty1      = 15-18.000 zabitych i rannych
 |straty2      = ok. 5.000 zabitych i rannych
 |lokalizacja  = Lokalizacja bitwy
 |mapa         = Mohács.png
 |opis mapy    = współczesne Węgry
 |commons      = 
}}
{{W}}
{{Podboje Turcji Osmańskiej}}
{{W}}
{{Wojny chorwacko-tureckie}}
{{W}}
{{Wojny Chorwatów}}
|}

{{SORTUJ:Bitwa Mohács 1526}}

[[Kategoria:Bitwy]]
[[Kategoria:Bitwy Ludwika II]]
[[Kategoria:Bitwy Imperium Osmańskiego]]
[[Kategoria:Bitwy w historii Chorwacji]]
[[Kategoria:Bitwy w historii Węgier]]
[[Kategoria:Bitwy w historii Polski]]
[[Kategoria:Bitwy w historii Czech]]
[[Kategoria:Bitwy Bawarii]]
[[Kategoria:Bitwy Chanatu Krymskiego]]