Mohácsi csata

Z Europa Środkowa
Wersja z dnia 16:13, 5 lis 2024 autorstwa Natus (dyskusja | edycje)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Hungary Arms.svg Wojny węgiersko-tureckie Emblem of Turkey.svg

 ♦  Nikopolis (1396)
XV wiek
 ♦  Radkersburg (1417)  ♦  Knin (1418)  ♦  Golubac (1428)  ♦  Lower Danube War  ♦  Oblężenie Belgradu (1440)  ♦  Smederevo (1441)  ♦  Jałomica (1442)  ♦  Iron Gate (1442)  ♦  Sybin (1442)  ♦  Nisz (1443)  ♦  Bitwa pod Zlaticą (1443)  ♦  Bitwa pod Kunowicą (1444)  ♦  Warna (1444)  ♦  Kosowe Pole (1448)  ♦  Bitwa pod Kruševac (1454)  ♦  Bitwa pod Belgradem (1456)  ♦  Užice (1458)  ♦  Oblężenie Jajce (1463)  ♦  Jajce (1464)  ♦  Zvornik (1464)  ♦  Vaslui (1475)  ♦  Šabac (1476)  ♦  Serbia Expedition (1477)  ♦  Glina (1478)  ♦  Brežaca (1478)  ♦  Bitwa na Chlebowym Polu (1479)  ♦  Travnik (1480)  ♦  Jajce (1480)  ♦  Otranto (1480–81)  ♦  Una (1483)  ♦  Gradiška (1483)  ♦  Kupa (1491)  ♦  Bitwa w wawozie Vrpilam (1491)  ♦  Krbavska bitka (1493)
XVI wiek
 ♦  Bitwa pod Dubicą (1513)  ♦  Novigrad (1515)  ♦  Jajce (I) (1518)  ♦  Plješevica (1520)  ♦  Oblężenie Zimony (1521)  ♦  Oblężenie Szabács (1521)  ♦  Upadek Belgradu (1521)  ♦  Knin (1522)  ♦  Skradin (1522)  ♦  Oblężenie Ostrovicy (1523)  ♦  Jajce (II) (1525)  ♦  Upadek Petrovaradina (1526)  ♦  Bitwa pod Mohaczem (1526)  ♦  Bitwa pod Pusztamarót (1526)  ♦  Kőszeg (1532)  ♦  Eger (1552)  ♦  Szigetvár (1556)  ♦  Szigetvár (1566)  ♦  Calugareni (1595)  ♦  Bitwa pod Giurgiu (1595)

Notka

Mohácsi csata (pol. Bitwa pod Mohaczem, chor. Mohačka bitka, niem. Schlacht bei Mohács, bosn. Mohačka bitka, czech. Bitva u Moháče) – bitwa stoczona 29 sierpnia 1526 roku, w której wojska węgierskie dowodzone przez króla Ludwika Jagiellończyka zostały rozgromione przez armię osmańską pod dowództwem sułtana Sulejmana Wspaniałego.

Tło historyczne

Mohacz – pomnik na polu bitwy

W roku 1521 Turcy zdobyli Belgrad, kluczową twierdzę broniącą drogi na północ. W roku następnym Sulejman zajął Rodos, wyspę będącą do tej pory w posiadaniu joannitów, zabezpieczając sobie w ten sposób tyły, po czym Turcy skierowali się na północny zachód, zagrażając ziemiom chrześcijańskim[1].

Kolejna kampania rozpoczęła się w 1526 roku i była wymierzona przeciwko Węgrom. Sulejman zażądał wysokiego trybutu, a kiedy Węgrzy odrzucili żądania, sułtan na czele swojej armii w kwietniu skierował się na północ. W obliczu inwazji Węgry pozostawione zostały przez Habsburgów własnemu losowi. Pomocy udzieliła natomiast Polska, król Zygmunt I Stary przysłał wsparcie 1500 zbrojnych pod dowództwem rycerza Lenarta Gnoińskiego herbu Warnia[2].

Król Ludwik II Jagiellończyk zmuszony był samotnie stawić czoła potędze osmańskiej. Ponaglony szybkim marszem wojsk Sulejmana, nie czekając na posiłki z Chorwacji i Siedmiogrodu (5 tysięcy Krsta Frankopana i 8 tysięcy Jana Zápolyi), wyruszył z Budy na spotkanie przeciwnika.

Siły przeciwników

Wojska tureckie liczyły ok. 80 tysięcy żołnierzy (w tym 35 tysięcy jazdy i 15 tysięcy janczarów) i 300 dział. Liczebność armii węgierskiej szacowano na 25 tysięcy (w tym 12 tysięcy jazdy) i 20 dział[3].

Bitwa

Pod Mohaczem, gdzie wojska się spotkały, Węgrzy początkowo zamierzali zająć pozycje obronne, tworząc tabor. W obliczu skrajnej przewagi przeciwnika zwolennikiem wydania bitwy obronnej w oparciu o obóz był również dowódca polskich posiłków Lenart Gnoiński.[2] Na żądanie szlachty węgierskiej zdecydowano się jednak przypuścić atak. Ciężkozbrojnej jeździe węgierskiej dość łatwo udało się przebić przez linie wojsk tureckich. Następnie Węgrzy ruszyli w kierunku tureckiego taboru, bronionego przez janczarów i naszpikowanego licznymi, pospinanymi łańcuchami, działami[4].

Ostrzał turecki zabił wielu Węgrów; w ich szeregach wybuchła panika. Wielu żołnierzy zginęło podczas ucieczki, liczni utonęli w rzece – wśród nich król Ludwik II[5]. W bitwie oprócz 12 tysięcy rycerzy węgierskich udział wzięło także 1600 ochotników – polskich rycerzy dowodzonych przez kapitana Lenarta Gnoińskiego – co upamiętnia poświęcony im pomnik[6]. Straty po stronie chrześcijańskiej wyniosły 15 tysięcy zabitych (rannych i jeńców Turcy ścinali[3]), w tym siedmiu biskupów i 500 możnych[3].

Konsekwencje

Przedwczesna śmierć 20-letniego króla spowodowała, że wkrótce ziemie Czech i północno-zachodnich Węgier dostały się pod panowanie Habsburgów. Datę klęski uznaje się także za symboliczny koniec potęgi dynastii Jagiellonów. Zgromadzenia szlacheckie wybrały Jana Zápolyę na króla, mimo że w wyniku układów Jagiellonów z Habsburgami korona przeszła na Ferdynanda I. W 1528 roku Jan Zápolya uznał się za lennika Osmanów i zwracając się do sułtana o pomoc, a w rok później Turcy zdobyli Budę i ogłosili go władcą[1]. Wybuchła turecko-austriacka wojna o władzę na Węgrzech (w 1529 roku Turcy stanęli po raz pierwszy pod Wiedniem); ostatecznie w roku 1538 zawarto układ w Wielkim Waradynie[7]. Przewidywał on sukcesję Habsburgów po śmierci Jana Zápolyi, jednak szlachta węgierska złamała umowę i wybrała na następcę Jana jego syna, Jana II Zygmunta. Wywołało to najazd austriacki, po nim zaś kontratak turecki, który zakończył się wyparciem wojsk cesarskich spod murów Budy i podziałem Węgier dokonanym przez sułtana[7].

W roku 1541 ziemie węgierskie podzielono na trzy części. Środek kraju z Budą i Pesztem stały się prowincją turecką. Na wschodzie, pod rządami Jana II Zápolyi powstało zależne od Osmanów księstwo zwane Siedmiogrodem, a zachodnia część z dzisiejszą Słowenią i Chorwacją rządzona była przez habsburskich królów węgierskich. Przez następne lata stale dochodziło do walk na granicach. Turcy panowali na zdobytych ziemiach przez 158 lat, aż do pokoju w Karłowicach[7].

Przypisy

  1. 1,0 1,1 Z. Wójcik, s. 200.
  2. 2,0 2,1 Bielski Marcin, Kronika polska, Sanok, 1856, str.1068
  3. 3,0 3,1 3,2 B. Perrett, s. 207.
  4. B. Perrett, s. 208.
  5. Z. Ryniewicz, s. 382.
  6. Mohacz: W madziarskich Termopilach (dostęp: 2014-08-28).
  7. 7,0 7,1 7,2 Z. Wójcik, s. 203.

Bibliografia

  • Bryan Perrett: The Battle Book:Crucial Conflicts in History from 1469 BC to the Present. New York: Arms and Armour, 1992. ISBN 1-85409-125-5.
  • Zygmunt Ryniewicz: Bitwy świata: Leksykon. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1995. ISBN 83-214-1046-4.
  • Zbigniew Wójcik: Historia powszechna XVI-XVII wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968.
Bitwa pod Mohaczem
Mohácsi csata (węg.)
Mohačka bitka (chor.)
chlacht bei Mohács (niem.)
Mohačka bitka (bosn.)
Bitva u Moháče (cz.)
Podboje Turcji Osmańskiej
ilustracja
Bertalan Székely, „Bitwa pod Mohaczem”
Czas 29 sierpnia 1526
Miejsce Mohacz
Terytorium Węgry
Przyczyna odrzucenie przez Węgrów wysokiego trybutu
Wynik przegrana Węgrów
Strony konfliktu
Coa Hungary Country History (14th century).svg Królestwo Węgier

Coat of arms of Croatia 1495.svg Królestwo Chorwacji
Kingdom of Bohemia Korona Czeska
Banner of the Holy Roman Emperor with haloes (1400-1806).svg Świętego Cesarstwa Rzymskiego
Coat of arms of Bavaria.svg Księstwo Bawarii
Emblem of the Papacy SE.svg Państwo Kościelne
POL Przemysł II 1295 COA.svg Królestwo Polskie

Flag of the Ottoman Empire (1453-1517).svg Imperium Osmańskie
Dowódcy
Herb Jagiellonów.PNG Ludwik II Jagiellończyk Król Węgier 

Coa Hungary Family Báthory.svg István Báthori palatyn
Tomori címere.jpg Pál Tomori arcybiskup Kalocsa-Kecskemét 
Coa Hungary Country History John I of Hungary (Szapolyai) (1526-1540).svg György Szapolyai ispán Spiszu 

Tughra Suleiman.jpg Sulejman Wspaniały, sułtan

Flag of the Ottoman Sultanate (1299-1453).svg Malkoçoğlu Bali bej Belgradu
Dewlet I Girej, chan krymski Flag of the Ottoman Empire (1453-1517).svg Pargalı İbrahim Paşa, wielki wezyr

Siły
ok. 25.000
20 dział
ok. 80.000
300 dział
Straty
15-18.000 zabitych i rannych ok. 5.000 zabitych i rannych
Lokalizacja bitwy
ilustracja
współczesne Węgry
Podboje Turcji Osmańskiej

 ♦  Didymotyka  ♦  Bitwa pod Adrianopolem (1365)  ♦  Marica  ♦  Dubravnica  ♦  Bileća  ♦  Plocznik  ♦  Kosowe Pole (1389)  ♦  Rowina  ♦  Tyrnowo (1393)  ♦  Bitwa pod Nikopolis (1396)  ♦  Ankara  ♦  Powstanie w Bułgarii (1403)  ♦  Gallipoli  ♦  Siedmiogród (1438)  ♦  Jałomica (1442)  ♦  Zlatica (1443)  ♦  Warna (1444)  ♦  Kosowe Pole (1448)  ♦  Albulena (1457)  ♦  Serbia (1458)  ♦  Konstantynopol  ♦  Belgrad  ♦  Târgovişte (1462)  ♦  Kruja (1466)  ♦  Başkent  ♦  Vaslui (1475)  ♦  Valea Albă (1476)  ♦  Chlebowe Pole  ♦  Krbavsko Polje  ♦  Sapienza  ♦  Czałdyran  ♦  Mardż Dabik  ♦  Ar-Rajdanijja  ♦  Rodos ♦  Oblężenie Ostrovicy (1523)  ♦  Mohacz  ♦  Wiedeń (1529)

Flag of Croatia (Early 16th century–1526) (Border).svg Wojny chorwacko-tureckie Emblem of Turkey.svg

Glina  ♦  Bitwa nad Uną (1483)  ♦  Bitwa w wąwozie Vrpile (1491)  ♦  Bitwa na Krbavskim Polu (1493)  ♦  Zlatica (1443)  ♦  Bitwa pod Dubicą (1513)  ♦  Novigrad  ♦  Bitwa o Jajce (1518)  ♦  Plješevica (1520)  ♦  Oblężenie Knina (1522)  ♦  Oblężenie Klisa (1522)  ♦  Oblężenie Ostrovicy (1523)  ♦  Bitwa pod Mohaczem (1526)

Flag of Croatia (Early 16th century–1526) (Border).svg Wojny Chorwatów

Oblężenie Zary (1202)  ♦  IV wyprawa krzyżowa  ♦  V wyprawa krzyżowa  ♦  Bitwa na równinie Mohi (1241)  ♦  Bitwa pod Bliską (1322)  ♦  Oblężenie Zary (1345–46)  ♦  Bitwa pod Samoborem (1441)  ♦  Bitwa pod Zlaticą (1443)  ♦  Bitwa pod Warną (1444)  ♦  Bitwa nad Uną (1483)  ♦  Bitwa w wąwozie Vrpile (1491)  ♦  Bitwa na Krbavskim Polu (1493)  ♦  Bitwa pod Dubicą (1513)  ♦  Bitwa o Jajce (1518)  ♦  Oblężenie Knina (1522)  ♦  Oblężenie Ostrovicy (1523)  ♦  Bitwa pod Mohaczem (1526)  ♦  Węgierska kampania (1527–38)