Monoszló II. Egyed

Strona	Autorzy	Nota
[1]	[2]	Ten artykuł został przetłumaczony z Wikipedii w języku angielskim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku angielskim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach.

Poprzednik: Ban Bośni (1273) Następca: Gutkeled István Gutkeled István Poprzednik: Ban Maczwy (1273) Współrządzący: János z Maczwy Następca: Rátót I. Loránd brak informacji Poprzednik: Mistrz skarbu (1274) Następca: Gutkeled Joakim Gutkeled Joakim Poprzednik: Mistrz skarbu (1274-1275) Następca: Gutkeled Joakim Gutkeled Joakim Notka Monoszló II. Egyed (* ok.1240, † marzec 1313), węgierski szlachcic, mistrz skarbu od 1270 do 1272 i od 1274 do 1275, lojalny stronnik króla Węgier V. István. Tło rodzinne Egyed urodził się w rodzie Monoszló około 1240 r. jako syn Grzegorza II, który w 1255 r. pełniącego funkcję ispána komitatu Krassó. Jego matką była nieznana z imienia szlachcianka rodu Bő, prawdopodobnie córką Dersa. Jego dziadkiem był Tomasz I, ban Slawonii między 1228 a 1229. Egyed miał dwóch braci, Grzegorza III, który był sędzią Kumanów i był silnym sojusznikiem Egyeda, oraz Piotra, który działał jako biskup Siedmiogrodu od 1270 do 1307 roku. Trzej bracia wspierali się w polityce państwowej i stopniowo odróżniali się od inne gałęzi rodu Monoszló. Zamiar ten pojawił się także we współczesnych dokumentach i kartach, gdy ich imiona były cytowane przyrostkami „de genere Thome bani” „z rodziny bana Tomasza”, a później „de Filek”, kiedy Egyed otrzymał zamek Fülek (dziś Fiľakovo, Słowacja) od swojego pana, księcia Stefana. Poślubił Katarzynę z rodziny Kökényesradnót, córki Emeryka i siostrzenicę Mikoda, który był banem Severina w latach 1275–1276. Mieli cztery nieznane z imienia córki i poprzez ich małżeństwa Egyed został powinowatym gałęzi Nyék klanu Aba, powinowatym rodu Borsa oraz wpływowego rodu Kórógyi. Nikt nie miał prawowitych synów, tylko wątpliwa autentyczna karta z 1327 r. Wspomina w tym względzie pewnego Mikołaja, ale ponieważ był on osobą istniejącą, musiał umrzeć przed śmiercią Egyeda w 1313 r. Na dworze Stefana Egyed i jego krewni, oprócz klanu Csák, byli jednym z najbardziej lojalnych stronników księcia Stefana, który zmusił swojego ojca, króla Węgier Belę IV, do oddania wszystkich ziem Królestwa Węgier na wschód od Dunaju, by w 1262 r. przyjąć tytuł młodszego króla. Egyed należał do dworu Stefana i brał udział w wojnie domowej księcia przeciwko monarsze w 1260 r. Zgodnie z kartą, familiaris Egyeda, Andrzej de Menej walczył w oblężeniu Feketehalom pod sztandarem Monoszló, co również potwierdza obecność Egyeda w potyczce. W 1265 r. Egyed został wymieniony jako stolnik królewski na dworze Stefana, prawdopodobnie zastępując Stefana I Csáka w tym charakterze. W tym samym roku interweniował u swego pana, aby nadać szlachectwo rodzinie Dobra, jego wiernym zamkowym wojownikom w komitacie Bács, za ich odwagę i zasługi w wojnie domowej. Gdy wasal Stefana, despot Jacob Svetoslav podporządkował się bułgarskiemu carowi Konstantynowi Tikhowi, korzystając z wojny domowej na Węgrzech, przekroczył Dunaj w 1265 r. i najechał na węgierskie fortece na północ od rzeki należące do królestwa Stefana. W odpowiedzi Bela i Stefan podpisali traktat pokojowy na Wyspie Królików, młodszy król, przy ograniczonym wsparciu królewskiej armii Beli, najechali Bułgarię latem 1266 r. Armia Stefana skutecznie obległa i zdobyła Tyrnowo (w jednej z pięciu głównych bitew), plądrując także okoliczne tereny. Tymczasem główna armia zajęła Widyń, Plewen i inne forty, podczas gdy inna armia dowodzona przez Grzegorza Péca rozgromiła Bułgarów we Vrchovie. Po zwycięstwie Egyed został skarbnikiem na dworze księcia Stefana w 1266 r. i pełnił tę funkcję do czasu wstąpienia Stefana na tron ​​węgierski po śmierci Beli IV w maju 1270 r. Egyed służył również jako ispán komitatów: Csanád i Ung w 1266 r., które to jednostki administracyjne należały wówczas do domeny Stefana. Egeyed kontynuował swoją polityczną funkcję skarbnika królewskiego, gdy Stefan V bez trudu zastąpił ojca i został koronowany 17 maja 1270 r. lub później. Wśród ośmiu wysokich rangą urzędników był jednym z tych czterech panów - obok wpływowych bracia, Piotr I i Mateusz II Csáków oraz dalekiego krewnego Egyeda - Mikołaja Monoszló - który wstąpił do służby rządowej po latach opozycji wobec króla i udziału w wojnie przeciwko Beli. Ponadto Egyed został także ispánem komitatu Pozsony, jednym z najwybitniejszych ze wszystkich. Jego bracia również osiągnęli znaczące pozycje, stając się w ten sposób Monoszlówie znaleźli sie wśród najwybitniejszych podczas krótkich rządów Szczepana. Jeden z nich był członkiem węgierskiej delegacji przy podpisaniu pokoju w Pozsony 2 lipca 1271 r. z wysłannikami króla Czech Ottokara II w celu zakończenia wojny między dwoma królestwami. Rola w anarchii feudalnej Gdy Ban całej Slawonii, Joachim Gutkeled, zwrócił się przeciwko Stefanowi V i porwał jego dziesięcioletniego syna i spadkobiercę, Władysława latem 1272 roku, w średniowiecznych Węgrzech rozpoczęła się nowa era. Stefan obległ Joachima w twierdzy Koprivnica, ale nie mógł uwolnić syna. Król wkrótce zachorował i zmarł 6 sierpnia 1272 r. i w ten sposób bracia Monoszló stracili patrona. Joachim Gutkeled udał się do Székesfehérvár, gdy tylko został poinformowany o śmierci Stefana V, ponieważ chciał zorganizować koronację Władysława. Wdowa po Stefanie, Elżbieta Kumanka dołączyła do niego, doprowadzając do szału stronników Stefana V, którzy oskarżyli ją o spiskowanie przeciwko mężowi. Egyed Monoszló natychmiast pod koniec sierpnia obległ pałac królowej wdowy w Szekesfehervar, aby „uratować” Władysława przed wpływami rywalizującej grupy baronialnej. Inne zagraniczne kroniki twierdziły, że Monoszlówie chcieli dochodzić roszczeń księcia Beli do tronu węgierskiego, ale historyk Attila Zsoldos odrzuca tę opcję. Zamek Fülek, obecnie Fiľakovo na Słowacji Jednak akcja wojskowa Egyeda zakończyła się niepowodzeniem, gdyż rycerze Gutkeleda rozgromili jego armię po kilku starciach i rozlewie krwi. Jak napisał austriacki kronikarz, Egyed ze „strachu przed zemstą królowej”, uciekł do Pożonia (dziś Bratysława, Słowacja) wraz ze swoim bratem Grzegorzem. Zdobyli zamek i jego okolice i przekazali Ottokarowi II, który zapewnił im schronienie. Ich ziemie węgierskie zostały skonfiskowane przez królową Elżbietę w imieniu jego syna. Bracia Monoszló otrzymali od Ottokara austriackie zamki: Laa, Stockerau, Korneuburg i Kreuzenstein, zlecił im również administrowanie Pressburgiem (Pozsony) i przyległymi fortami. To korzystne traktowanie rozwścieczyło Henryka I Kőszegiego, który jako były sojusznik nieżyjącego już Beli IV spędził ostatnie dwa lata na wygnaniu na dworze Ottokara w Pradze. W rezultacie postanowili wrócić na Węgry i dołączyli do grupy baronialnej Elżbiety i Joachima, pomimo dawnych wrogich działań. Korzystając z wewnętrznego kryzysu politycznego, wojska austriackie i morawskie Ottokara zaatakowały pogranicze Węgier w kwietniu 1273 r., wykorzystując region Pressburga jako przemarsz. Atak tymczasowo zjednoczył rywalizujące ze sobą grupy baronialne przeciwko wrogowi zewnętrznemu. Krok Ottokara sprawił, że Egyed był tak niepewny i wściekły, że opuścił Pragę i powrócił na Węgry na początku maja wraz z Grzegorzem. Jednak przysięga lojalności wobec Władysława IV spowodowała, że dzięki temu uzyskał przebaczenie Elżbiety, a skonfiskowane ziemie braci Monoszló zostały odzyskane. W krótkotrwałym „rządzie jedności” Egyed był jednocześnie banem Maczwy i Bośni, oba terytoria zostały wydzielone z domeny księcia Beli, który został brutalnie zamordowany w listopadzie 1272 roku przez Henryka II Kőszegiego. Współpraca trwała tylko kilka miesięcy. W drugiej fali armia Ottokara zdobyła Gyor i Szombathely, plądrując zachodnie komitaty i zdobywając wiele fortec, w tym jesienią Sopron. Razem z Denisem Pécem i Joachimem Gutkeledem w październiku pokonali armię morawską pod murami zamku Detrekő (dziś Plavecké Podhradie, Słowacja), którego mury był bez powodzenia oblegane przez wojska Ottokara. Około października 1273 r. grupa baronialna Kőszegi-Gutkeled-Geregye' przejęła kontrolę nad krajem, wypierając krewnych Csáków. Egyed, który wraz ze swoim rodem był najsilniejszym sojusznikiem Csáków, stracił także godność Bana Maczwy i Bośni. W ciągu pierwszych pięciu lat panowania młodszego Władysława IV dwanaście zmian w rządzie nastąpiło z udziałem rywalizujących grup baronialnych. Csákowie i ich sojusznicy latem 1274 r. z powodzeniem usunęli od władzy Joachima Gutkeleda i Henryka II Kőszegiego. Następnie dwóch pońbionych panów postanowiło schwytać i uwięzić Władysława i Elżbietę w czerwcu 1274 roku. Chociaż Piotr Csák ich uwolnił, Gutkeled i Kőszegi schwytali młodszego brata Władysława, Andrzeja i zabrali go do Slawonii. Egyed ponownie objął stanowisko skarbnika królewskiego około września 1274 r., w czasach, gdy Piotr Csák pokonał zjednoczone siły Kőszegi-Gutkeled pod Polgárdi, gdzie najbardziej znany oligarcha Henryk II Kőszegi został zabity w bitwie. W połowie 1275 r. dwór królewski wyraził zaufanie do rodziny Kőszegi, pomimo wcześniejszych porwań. Oznaczało to, że grupa Csáków ponownie straciła łaskę, a Egyed stracił stanowisko skarbnika na początku czerwca 1275 r., na rzecz Joachima Gutkeleda. Późne lata Zarówno Egyed, jak i Grzegorz stracili wszelkie wpływy polityczne z niepewnych powodów po 1275 r., ponieważ nigdy nie mieli żadnych godności po tym, grupa Csáków mogła powrócić do rządzenia krajem nawet pod koniec roku. Historyk Bálint Hóman twierdził, że ich gwałtowna natura uniemożliwiła im kompromis, ale możliwe, że stali się politycznymi ofiarami burzliwej machinacji władzy feudalnej anarchii. Jak zauważył historyk Jenő Szűcs, bracia Monoszló zapewniali bazę terytorialną grupy Csák za rzeką Drawą, ponieważ ich zamki, np. Atyina i Monoszló (dziś odpowiednio Voćin i Podravska Moslavina w Chorwacji) – i leżące tam posiadłości. Pomimo tego Egyed został odsunięty od władzy, a członek klanu z gałęzi Újlak, Ugrin Csák ustanowił prowincjonalną dominację i rządził Górną Syrmią, organizując południowe obszary grupy baronialnej Csáków przeciwko terytorium Gutkeledów. Po upadku Egyed został wspomniany tylko okazjonalnie we współczesnych mu źródłach, na przykład w 1283 r. podczas negocjacji w sprawie posiadania członków klanu. Egyed i Grzegorz byli właścicielami Álmosd w komitacie Bihar w 1291 r. Jego brat zmarł w 1294 r., Egyed ubolewając nad jego śmiercią, powierzył kapelanowi diecezji Pecz poczynienie darowizn majątku Monoszlów w ramach rodziny. Egyed był jednym z ostatnich ocalałych baronów, którzy brali udział w wojnie w latach 60. XIII wieku i byli członkami pierwszego pokolenia anarchii feudalnej. Ponieważ nie miał żadnych prawowitych spadkobierców, złożył swoją pierwszą wolę i testament w 1298 r., gdy to formalnie adoptował swoich krewnych ze strony matki, Piotra Bő, przywódcę Seklerów od 1294 do 1300 r. i Michała Bő, który później został arcybiskupem Ostrzyhomia między 1303 i 1304. Egyed podarował im zamek Darnóc (dziś Slatinski Drenovac, Chorwacja), jednak zarówno Piotr, jak i Michał zmarli przed Egyedem. W 1308 roku Egyed zmienił ostatnią wolę i testament, w którym jego zięć, Mikołaj Aba i jego bracia (Jan, Jakub i Piotr) z gałęzi Nyék otrzymali Darnóc. Egyed był wiernym stronnikiem Karola I podczas jego walki o tron ​​węgierski. Historyk Pál Engel twierdził, że Egyed, jak członek świty Karoal, brał udział w królewskiej kampanii w wojnie z oligarchą Mateuszem III Csákiem, który de facto rządził niezależnie w północno-zachodnich okręgach Węgier. Karol zdobył Trnawę (Trnawa, Słowacja) na początku 1313 r. Tam, leżąc na łożu śmierci, Egyed złożył ostatni testament w miejscowym klasztorze franciszkańskim. 11 marca 1313 r. Arcybiskup Tomasz II przedstawił odpowiedni dokument – zapewne Egyed zmarł kilka dni wcześniej. Zgodnie z jego intencją jego wdowa i nieletnie osierocone córki miały odziedziczyć Atyina i Novák w Slawonii. Nagylak (dziś Nădlac, Rumunia) Egyed przekazał archidiecezji Ostrzyhom, a Szond w komitacie Bács (dziś Sonta, Serbia), stał się własnością jego drugiego zięcia, Filipa Kórógyiego i jego ambitnej rodziny. Jednak wokół spełnienia woli Egyeda pojawiły się trudności. Po jego śmierci Mateusz Csák zajął zamek Fülek i włączył go do swojej prowincji. Zgodnie z królewskim przywilejem wydanym przez Karola I 22 maja 1317 r. oligarcha Jan Kőszegi zażądał Atyinaię dla swojej rodziny zgodnie z prawem spadkowym. Jednak Mikołaj Aba i jego bracia, oprócz Darnóc, przejęli na mocy senioratu Atyina i Novak w Slawonii, stając się w ten sposób przodkami rodziny Atyinai. Wkrótce potem Kőszegi schwytał i uwięził Mikołaja i Piotra Abów (być może już wówczas Athinę). W pierwszej połowie 1314 r. Mikołaja zabrano związanym pod zamek Atyina i ciągnięto wzdłuż murów za końmi, aby przekonać obrońców, by poddali fort. Mimo tego Jan Kőszegi nie był w stanie zająć Atyinai i wsadził Mikołaja z powrotem do więzienia, w którym spędził w niewoli następne trzy lata. Następnie Karol I rozpoczął kampanię przeciwko Kőszegim na Zadunaju i Slawonii w pierwszej połowie 1316 r. Jesienią 1317 roku Jan Kőszegi został pokonany, dzięki czemu Mikołaj mógł wrócić do odzyskanego Atyina. Przypisy Źródła Engel, Pál (1988). Az ország újraegyesítése. I. Károly küzdelmei az oligarchák ellen (1310–1323) [Zjednoczenie Królestwa. Walki Karola I przeciwko oligarchom (1310–1323)]. Századok. Magyar Történelmi Társulat. 122 (1–2): ss. 89–146. Kádár, Tamás (2009). Egy rejtélyes politikai gyilkosság és háttere a XIII. század végi Magyarországon: Béla macsói és boszniai herceg pályája [Tajemnicze morderstwo polityczne i jego podłoże pod koniec XIII wieku na Węgrzech: Kariera Béli, księcia Maczwy i Bośni]". Fons. Szentpétery Imre Történettudományi Alapítvány. 16 (4): ss. 411–429. ISSN 1217-8020. Kovács, Mihai (2015). "Semper meliora prospiciuntur et utiliora attenduntur". Monoszló nb. Péter erdélyi püspök társadalmi és politikai kapcsolatai [Semper meliora prospiciuntur et utiliora attuntur "Stosunki polityczne i społeczne Piotra Monoszlo, biskupa Siedmiogrodu]"] (PDF). Erdélyi Múzeum (po węgiersku). 77 (1): ss. 1–13. [dostęp:2016-12-25]. Markó, László (2006). A magyar állam főméltóságai Szent Istvántól napjainkig – Életrajzi Lexikon [Wyżsi urzędnicy państwa węgierskiego od Świętego Stefana do współczesnościs – Encyklopedia biograficzna] (II wydanie); Helikon Kiadó Kft., Budapest. ISBN 963-547-085-1. Szűcs, Jenő (1993). Az utolsó Árpádok [Ostatni Arpadowie]. História, MTA Történettudományi Intézete. ISBN 963-8311-96-7. Zsoldos, Attila (2005). Az Árpádok és asszonyaik. A királynéi intézmény az Árpádok korában [Arpadowie i ich kobiety: instytucja królowych w erze Arp[dów]. MTA Történettudományi Intézete. Zsoldos, Attila (2007). Családi ügy: IV. Béla és István ifjabb király viszálya az 1260-as években [Sprawy rodzinne: konflikt między Belą IV a młodszym królem Stefanem w latach 60. XIII wieku]. História, MTA Történettudományi Intézete. ISBN 978-963-9627-15-4. Zsoldos, Attila (2011). Magyarország világi archontológiája, 1000–1301 [Świecka archontologia Węgier, 1000–1301]. História, MTA Történettudományi Intézete. Budapest. ISBN 978-963-9627-38-3.

Monoszló Egyed Ban Bośni Okres 1273 1273 Poprzednik Gutkeled István Następca Gutkeled István Ban Maczwy Okres 1273 1273 Poprzednik Rátót I. Loránd Następca brak informacji Mistrz skarbu Okres (1) 1274, (2) 1274 (1) 1274, (2) 1275 Poprzednik 1. Gutkeled Joakim 2. Gutkeled Joakim Następca 1. Gutkeled Joakim 2. Gutkeled Joakim Dane biograficzne Rodzina Monoszló Pochodzenie węgierskie Państwo Królestwo Węgier w unii personalnej z Królestwem Chorwacji Wyznanie rzymskokatolickie Urodziny ok.1240 Śmierć marzec 1313 Miejsce Nagyszombat Ojciec II. Gergely Matka Nn Bő żona Kökényes-Radnót Katalin Dzieci cztery córki