Nikola Jurišić

Strona	Autorzy	Nota
[1]	[2]	Ten artykuł został przetłumaczony z Wikipedii w języku chorwackim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku chorwackim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach.

Notka Pomnik Nikoli Jurišiću w Zagrzebiu. Herb barona Nikoli Jurišića. Nikola baron Jurišić od Kisega (węg. Jurisics Miklós), (* 1490, Senj, † 1545, Kőszeg), chorwacki szlachcic, dowódca wojskowy, dyplomata. w 1527 roku uczestniczy w zgromadzeniu w Cetinie jako przedstawiciel Ferdynanda Habsburga. Miał bogatą karierę wojskową, w której najbardziej godnym uwagi wydarzeniem była obrona Kőszegu w 1532 roku, a w 1539 był posłem cesarskim w Stambule. Wczesne lata (do 1530 r.) Nikola (Mikulica) Jurišić urodził się w 1490 roku w Senju, jednak jego pochodzenie nie jest jasne, według niektórych jego rodzice pochodzą z Senja, a według innych jego rodzice pochodzą z okolic Liki lub okolic Zadaru, a przybyli do Senj, uciekając przed Turkami. Nikola całe życie służył w cesarskiej armii austriackiej – czyli konkretnie u cesarza Ferdynanda Habsburga. Mówił po chorwacku i niemiecku, ale potrafił pisać tylko chorwacką cyrylicą. O Nikoli nic nie wiemy aż do roku 1521, kiedy to pojawia się wzmianka o nim w liście arcyksięcia Ferdynanda, który podaje, że Nikola wraz ze swoimi ośmioma jeźdźcami wstąpił do oddziałów obronnych Krainy po śmierci cesarza Maksymiliana I w roku 1519. Kraina w tym kontekście nie jest „Krainą Wojskową”, która powstała później na terenie dzisiejszej Chorwacji, ale jest to niemiecka nazwa „Kranjsku”, dzisiejszej prowincji Słowenii, a następnie prowincji „austriackich ziem sukcesorskich”. Arcyksiążę Ferdynand był bardzo zaangażowany w obronę terytoriów chorwackich, mimo że znajdowały się one poza jego domeną, czyli w rękach króla węgierskiego Ludwika II., a wiemy, że uzbrajał i zaopatrywał forty poza posiadłościami Habsburgów takie jak Senj, Skradin, klis i innych. Zaangażowanie Ferdynanda po drugiej stronie granicy z pewnością miało na celu zatrzymanie Osmanów przed dotarciem do jego posiadłości, a nie wyraz dobrej woli czy solidarności. Po upadku Belgradu w 1521 r. Ferdynand znalazł się w szczególnym zagrożeniu i do 1522 r. zebrał armię, którą zamierzał wykorzystać do wzmocnienia wschodnich granic. Aby jak najlepiej wykorzystać zgromadzoną armię, w tym samym roku zwołano w Wiedniu naradę urzędników wojskowych, aby omówić, dokąd wysłać wojska i na to spotkanie zaproszono także Nikolę Jurišicia ze względu na dobrą znajomość tamtejszych terenów. To wydarzenie będzie kluczowe w karierze Nikoli, który kolejne cztery lata (1522 – 1526) spędzi jako kapitan na granicy chorwacko-kranjskiej pod dowództwem hrabiego Nikoli z Salm. W 1526 roku hrabia Nikola poprosił arcyksięcia Ferdynanda o zwolnienie go z obowiązku pilnowania granic i osobiście polecił Jurišicia na swojego następcę, na co Ferdynand się zgodził i w tym samym roku Jurišić został naczelnym dowódcą armii cesarskiej w Kranjskiej. W tym samym roku sułtan Sulejman wyruszył ze swoją armią w kierunku krajów chrześcijańskich i było jasne, że na terytorium Węgier rozegra się wielka bitwa. Pojawiło się pytanie, czy chorwaccy żołnierze z granicy z Krainą powinni udać się na pomoc królowi węgierskiemu Ludwikowi, czy też pozostać na granicy. Ferdynand zapytał 29 lipca Jurišicia o opinię, a ten odpowiedział, że jest gotowy bronić granicy minimalną armią, a reszta powinna udać się na pomoc królowi węgierskiemu, na co Ferdynand zgodził się pod warunkiem, że nie będzie ponosić kosztów. Niestety nie mamy danych, ilu żołnierzy faktycznie poszło na pomoc, ale wiemy, że Jurišić ich do tego zachęcał. Jurišić, który zdobył już godne pozazdroszczenia zaufanie arcyksięcia Ferdynanda i został jego doradcą, otrzymał zadanie reprezentowania arcyksięcia na posiedzeniu elity chorwackiej w Cetingradzie (w delegacji uczestniczyli także Paul Oberstein, Ivan Kocijan/Katzianer i Johann Pichler). Misja zakończyła się sukcesem, gdyż sabór cetingradzki 1 stycznia 1527 roku zdecydował się poprzeć Ferdynanda jako króla węgierskiego, a szlachta oddała Jurišićowi szczególny honor, prosząc go o wymierzenie sprawiedliwości w imieniu króla Ferdynanda. Jurišić kontynuował działania militarne przeciwko Osmanom i 24 lipca 1527 roku doniósł królowi Ferdynandowi, że udało mu się zdobyć miasta Bihać i Ripač. Wkrótce pojawiły się nowe problemy dla Ferdynanda, gdyż jego przeciwnik Ivan Zapolje związał się z Osmanami, a oni ostatecznie ruszyli w kierunku Węgier w 1529 roku. W tej kryzysowej sytuacji Ferdynand ponownie zwrócił się do Jurišicia i za jego pośrednictwem wysłał list do sułtana. Gdy tylko dotarł do Kamengradu niedaleko niedawno podbitego Bihaća, usłyszał, że armia osmańska jest już blisko, wręczył miejscowemu paszy list i szybko wrócił, aby poinformować Ferdynanda, że ​​armia jest już bardzo blisko i zaatakowałby Wiedeń. Za wierną służbę Jurišić otrzymał od Ferdynanda cały szereg odznaczeń. Wiemy, że 1528/9. mianowany kapitanem Rijeki (pełnił to stanowisko najwcześniej do 1531 r., a najpóźniej do 1534 r.) i otrzymał do dyspozycji Postojnę i Novigrad Istarski. Najważniejszym majątkiem, którego obrona uczyni go legendą, był Kiseg (Güns/Kőszeg), który otrzymał do użytkowania 9 listopada 1529 roku w nagrodę za wierną służbę. Misja do Stambułu w 1530 r W 1530 roku król Ferdynand wysłał Nikolę Jurišića i Josipa Lamberga do Konstantynopola, aby negocjowali z sułtanem. Cała misja liczyła 37 osób (23 szlachciców i 14 służących), a najważniejszym z nich był Benedikt Kuripešić, który był tłumaczem łaciny i niemieckiego i którego zadaniem było przetłumaczenie wszystkiego, co misja mówiła. Całą podróż od początku do końca opisał w swoim dzienniku podróży, który jest niezwykle cennym źródłem dla samej misji, ale także dla badań nad Chorwacją, Bośnią i Serbią, gdyż jest to jeden z najstarszych dzienników podróży po tych terenach. Celem delegacji było wynegocjowanie pokoju z sułtanem i przedstawienie sułtanowi dowodów na to, że Ferdynand jest prawnym spadkobiercą korony węgierskiej, a nie Ivan Zapolja. Ferdynand wiedział, że pokój jest możliwy tylko poprzez zapłatę daniny i był gotowy płacić od 20 000 do 100 000 guldenów rocznie przez okres dziesięciu lat, z notatką skierowaną do ambasady w celu zorganizowania pierwszej raty daniny za cztery miesiące od chwili porozumienia. Ferdynand specjalnie poprosił Jurišića i Lamberga o rozmowę po niemiecku, prawdopodobnie po to, aby pokazać, że ambasada przemawia w imieniu całego Cesarstwa, co później spowodowałoby problemy komunikacyjne. Delegacja opuściła Lublanę 22 lutego 1530 roku i 17 października wjechała do Stambułu w towarzystwie 100 jeźdźców osmańskich, którzy wyruszyli po nich. Same negocjacje rozpoczęły się 25 października, kiedy Ibrahim Pasza zaprosił delegację na spotkanie. Prawie na pewno możemy stwierdzić, że Ibrahim zaprosił delegację do słynnego pałacu Topkapı Sarayı w Stambule, który zafascynował Kuripešića, podobnie jak wielu innych Europejczyków przed nim. Opisuje pałac w następujący sposób: Kiedy dotarliśmy na jego dziedziniec, przywitało nas wielu znamienitych Osmanów po obu stronach dziedzińca w złotych, jedwabnych, aksamitnych, wielobarwnych anteriach (płaszczach) uszytych z najlepszego lnu i innej odzieży… Następnie wejście po kamiennych schodach, dotarliśmy do pięknej sali. Tam, niczym król, siedział Ibrahim Pasza w całej okazałości i dostojeństwa, ubrany w złote szaty, otoczony zewsząd złotymi, jedwabnymi i innymi draperiami na ścianach, ławkach i ziemi... Pomimo instrukcji, aby trzymać się niemieckiego, Jurišić bardzo szybko mówił po chorwacku. Mianowicie wszystko, co powiedzieli posłowie, zostało najpierw przetłumaczone przez Kuripešicia na łacinę, a następnie przez posła tureckiego z łaciny na turecki i wiele w tłumaczeniu zginęło. Ponieważ w Stambule był znany język slawoński i był tłumacz, Jurišić, decydując się nie mówić po niemiecku, skrócił komunikację z dwóch tłumaczy do jednego, przyspieszając w ten sposób porozumienie i zmniejszając liczbę błędów. Sułtan przyjął delegację na swoim dworze 7 listopada. Po ucałowaniu ręki sułtana rozpoczęły się negocjacje. Lamberg jako pierwszy przemówił po niemiecku i wręczył list uwierzytelniający złożony im przez Ferdynanda jako potwierdzenie. Prawdopodobnie na skutek błędu w komunikacji, jak już powiedzieliśmy, był on dwukrotnie tłumaczony z języka niemieckiego, zanim sułtan otrzymał wiadomość, Sulejman błędnie zrozumiał, że list zawierał propozycję Ferdynanda. Wtedy Jurišić przemówił po slawonsku, poprawił błąd i ustnie przekazał sułtanowi ofertę swego króla: że Ferdynand jest gotowy zapłacić daninę, że jest gotowy zawrzeć pokój z sułtanem, ale Ferdynand uważa się za prawnego władcę całych Węgier i że nie uzna Zapolja za króla. Na koniec wręczył sułtanowi przeznaczony dla niego list i wkrótce rozmowa dobiegła końca, a Ibrahim odprawił delegację. Kilka dni później, 14/15 listopada sułtan ponownie zaprosił delegację na rozmowy. Najpierw zaproszono na ucztę wszystkich posłów (sułtana nie było osobiście), a przy specjalnym srebrnym stole Jurišić i Lamberg jedli razem z czterema paszami (Ibrahimem, Ajasa, Ćazimem i Behadumem). Po posiłku zostali przyjęci przez sułtana. Wręczył im list do Ferdynanda, wyraził ubolewanie, że nie osiągnięto porozumienia, i pożegnał się. Ponieważ w międzyczasie pod Budą doszło do konfliktu między wojskami habsburskimi i osmańskimi, sułtan zatrzymał posłów w Stambule do 22 grudnia. Misja do Stambułu, choć nieudana, pokazała liczne zdolności dyplomatyczne Jurišicia i jest najlepszym dowodem zaufania, jakim darzył go król Ferdynand. Osmański pasza Ibrahim zyskał nawet sympatię dla Jurišicia i zapamiętał go, gdy rok później spotkali się ponownie przed Kisegiem. Wraz z fiaskiem negocjacji Ferdynand nie miał innego wyjścia, jak tylko przygotować się do wojny z Osmanami i to właśnie w tej wojnie Jurišić zyskał największą sławę. Orona Kőszegu w 1532 roku Zobacz więcej: Opsada Kisega (1532.) Twierdza Kőszeg. Jurišić zasłynął ze swojego bohaterstwa. W 1532 roku, kiedy bronił miasta Kőszeg przed dużą armią osmańską załogą liczącą zaledwie kilkuset ludzi, w tym zaledwie kilkudziesięciu żołnierzy zawodowych, zatrzymał sułtana na tyle długo, że jego dalszy marsz na Wiedeń stał się nieopłacalny. Armia osmańska przed Kőszegiem była liczna, historycy nie są zgodni co do liczby żołnierzy, waha się ona od 100 000 do 300 000 żołnierzy, ale z pewnością jest to armia duża, jak przystało na kampanię osmańską prowadzoną przez samego sułtana. Z drugiej strony miasta broniło zaledwie 38 żołnierzy zawodowych i około 700 uzbrojonych chłopów i obywateli Kőszeg. Wielki wezyr Ibrahim Pasza rozpoczął oblężenie 6 sierpnia, a trzy dni później dołączył do niego sam sułtan Sulejman. Ataki na miasto zdarzały się niemal codziennie, nadchodziły ze wszystkich stron, a kilkakrotnie nawet przedostawały się do miasta przez wyłomy, lecz ponownie wypierano je. Minęły już 22 dni oblężenia, gdy 28 sierpnia rozpoczął się poważny atak, który ostatecznie został odparty z ciężkimi stratami. Chociaż Ibrahim wielokrotnie oferował możliwość poddania się, Jurišić za każdym razem odmawiał. Podczas następnego wielkiego ataku Osmanowie zaatakowali miasto i wyglądało na to, że miasto w końcu upadnie. Jurišić stracił wielu ludzi i sam został ranny. Krótko po ostatnim poważnym ataku zaprosił Ibrahima Jurišicia do swojego obozu na negocjacje. Sułtan zdecydował się pozostawić miasto Jurišićowi pod warunkiem, że zwycięstwo będzie zwycięstwem sułtana, ale armia nie zdobędzie miasta. Ostatecznie porozumienie zawarto 30 sierpnia i ustalono, że u wejścia do miasta stanie dziesięciu janczarów, a na murach zostanie umieszczona flaga osmańska, jakby miasto zostało zdobyte, a armia osmańska wróci za dwa dni. W ten sposób Jurišić swoimi wysiłkami trzymał Osmanów na dystans na tyle długo, że oblężenie nie było już tego warte. Dzięki niemu król również zdążył zebrać armię i 23 października Karol i Ferdynand przybyli pod Wiedeń ze 125 000 żołnierzy, spodziewając się walki. Ostatnie lata - od Kőszegu do śmierci Za swą odwagę i obronę Jurišić otrzymał 20 lutego 1533 roku dyplom baroneta, który uczynił go baronem miasta Kőszeg oraz 8 000 forintów. Po tym, jak wspomniany już naczelny wódz armii Ferdynanda Johann Kocijan/Katzianer poniósł klęskę pod Osijekiem i został oskarżony o zdradę stanu w 1537 r., Jurišić objął dowództwo nad swoją armią w Kranjskiej. Rok później Jurišić stracił syna Adama i córkę Anę, którą miał z pierwszą żoną Katariną. W tym samym roku Jurišić dostąpił zaszczytu pełnienia funkcji gubernatora Krainy, a z listów, które wymieniał z Ferdynandem, wiemy, że w tym czasie został także jego głównym doradcą we wszystkich kwestiach związanych z granicą Krainy. W 1541 roku Jurišić zrzekł się dowództwa nad armią, a dopiero dwa lata później, w lipcu 1543 roku, ze względu na zły stan zdrowia poprosił Ferdynanda o zwolnienie go z obowiązków, czyli zarządzania Krainą. Niestety, niewiele wiemy o jego życiu poza kilkoma dobrze udokumentowanymi epizodami, niewiele wiemy też o nim w latach po Kőszegu, ani gdzie dokładnie, kiedy i na co zmarł. Przyjmuje się, że zmarł w latach 1543/1544, gdyż w roku 1543, jak już wspomnieliśmy, prosił o zwolnienie go z obowiązków ze względu na chorobę. Można znaleźć informację, że Jurišić ostatnie lata swojego życia spędził w Wiedniu jako tajny doradca króla Ferdynanda i jak stwierdził Radoslav Lopašić: Jurišić miał w Wiedniu dom, który był prosty ze wszystkich darów i był znany nawet ubiegłego wieku i nosił nazwę domu chorwackiego (Kroaten Haus). Dom stał przy ulicy zwanej Schnekenstrasse i późnej wszedł w posiadanie księcia Trautsona, którego ród wymarł wraz z ostatnim Wilhelmem. Niedawno w północnym narożniku budynku węgierskiej siedziby sądu wybudowano dom chorwacki. Tak zapisał Augustmac Rožnjak według relacji historyka Iv. Juraja Schwarntnera. Jak opowiada mi bibliotekarz Kotrenčić, chorwacki dom był niegdyś własnością książąt Zrinskich i został podarowany przez pana Nikolę Zrinskiego hrabiemu Traunowi w 1663 roku. Dom ten stał na miejscu dawnej giełdy, więc nie byłby tym samym, co izba wyższa. Służba publiczna Jurišicia 1519 – 1521 - żołnierz na granicy Krainy i Chorwacji 1521 – 1526 – członek sztabu hrabiego Nikoli z Salm (dowódca obrony) 1522 - wymieniany jest jako kapitan obrony Senja, Klisa, Knina, Skradina, Liki i kilku innych miejscowości 1526 – 1529 – dowódca obrony granicy habsburskiej 1528 – 1531 – kapitan Rijeki 1529 – 1531 - dyplomata z dwiema misjami wysłanymi do sułtana Sulejmana 1532 – mianowany komendantem Kőszegu 1533 - mianowany baronem Kőszegu 1537 – 1540 - naczelny wódz wszystkich wojsk austriackich Habsburgów 1538 – 1540 - dyplomata z kolejną (trzecią) misją skierowaną do sułtana Sulejmana 1538 – 1543 - gubernator Kranjska Ciekawe miejsca Imieniem Nikoli Jurišića nazwano jedną z głównych ulic Zagrzebia oraz zamek i plac w Kőszegu. Przypisy Literatura Sekulić, Ante. „Senjanin Nikola Jurišić i obrana Kisega 1532.“ Senjski zbornik 17 (1990): ss. 15 – 24. Delfiner, Henry. „Nikolaus Jurischitz, 1490 – 1543*. Soldier-Diplomat.“ East European Quarterly 28/1 (1994): ss. 1 – 47. Delfiner, Henry. „Nikola Jurišić, 1490 – 1543, vojnik diplomat (prev. Filip Šimunjak).“ Pro tempore 16 (2021): ss. 181 – 225. Šišić, Ferdo, ur. Acta comitialia Regni Croatiae, Dalmatiae et Slavoniae = Hrvatski saborski spisi: knjiga prva: od godine 1526. do godine 1536. Zagrebiae: Academia scientarum et artium Slavorum meridionalium, 1912. Kuripašić, Benedikt. Putopis kroz Bosnu, Srbiju, Bugarsku i Rumeliju 1530. Preveo s njemačkog Đorđe Pejanović. Sarajevo: Svjetlost, 1950. Klaić, Vjekoslav. Povijest Hrvata. Sv. 3, dio 1, Doba kraljeva Ferdinanda I., Maksimilijana i Rudolfa (1527. – 1608). Zagreb: Knjižara L. Hartmana, 1911. Bedić, Marko. „Nikola Jurišić i kisečko vlastelinstvo u 16. stoljeću.“ Kaj: Časopis za književnost, umjetnost i kulturu 33/3-4 (2000): ss. 107 – 123. Lopašić, Radoslav. „Nikola Jurišić u Kisegu.“ Vienac: zabavi i pouci 8/23 (1876.): ss. 376 – 380, 394 – 396. Linki zewnętrzne Opširan članak o životu i radu Nikole Jurišića (hrvatski prijevod): Delfiner, Henry. „Nikola Jurišić, 1490 – 1543, vojnik diplomat (prev. Filip Šimunjak).“ Pro tempore 16 (2021): 181 – 225.

Nikola Jurišić — generał — Nikola Jurišić kapitan Rijeki Okres 1528 1531 Dane biograficzne Pochodzenie chorwackie Państwo Królestwo Chorwacji Wyznanie {{{wyznanie}}} Urodziny około 1490 Miejsce Senj Śmierć 1545 (55 lat) Miejsce Kőszeg