Tekst źródłowy strony Order Smoka

[[Kategoria:0+]]
[[Kategoria:Strony importowane z polskiej Wikipedii]]
{{Uwaga polska|
|strona  = https://pl.wikipedia.org/wiki/Order_Smoka
|autorzy = https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Brocca&action=history
|nota    = polski
}}
{{W}}
{|
 |-style="vertical-align:top;"
 |
== Notka ==

[[Plik:Coat of Arms of Vladislav Jagaila as king of Poland.svg|thumb|250px|left|Herb Władysława Jagiełły z insygniami członka Orderu Smoka]]
[[Plik:Dragon order insignia.jpg|left|260px|Herb]]
[[Plik:Herb Szydłowieckiego.jpg|thumb|250px|left|Herb kanclerza Szydłowieckiego (Kraków, Wawel)]]

'''Sárkány Társaság''' (pol. ''Order Smoka'', niem. ''Drachenorden'', łac. ''Societas Draconistrarum'') – order ustanowiony w [[1408]] przez [[Władcy Węgier|króla Węgier]] [[Zygmunt Luksemburski|Zygmunta Luksemburczyka]] jako [[zakon rycerski]]. Został ukształtowany w wyniku nakazu [[Krucjata|wypraw krzyżowych]] dla [[Rycerstwo|rycerstwa]] [[Europa Zachodnia|zachodnioeuropejskiego]], prowadzonych pod patronatem [[Cesarz niemiecki|cesarza niemieckiego]]. Od członków zakonu wymagano obrony wartości [[Chrześcijaństwo|chrześcijańskich]], [[Kościół łaciński|Kościoła rzymskokatolickiego]] i walki z [[Dysydent (religia)|niewiernymi]], gł. zagrażającym ówczesnej [[Europa|Europie]] [[Islam|muzułmańskimi]] [[Imperium Osmańskie|Turkami]].

Zakon rozwijał się w 1. poł. [[XV wiek|XV w.]], gł. w [[Niemcy|niemieckich]] i [[Włochy|włoskich]] krajach [[Święte Cesarstwo Rzymskie|Cesarstwa Rzymskiego]]. Po śmierci jego fundatora ([[1437 w polityce|1437]]) popularność zakonu w Europie znacznie zmalała. Przetrwał on jednak w [[Królestwo Węgier|Królestwie Węgier]] jako order monarszy. Ponownie zyskał na znaczeniu po [[Upadek Konstantynopola|upadku Konstantynopola]] ([[1453 w polityce|1453]]), zyskując kolejnych członków, poza [[Węgry|Węgrami]] gł. w [[Królestwo Chorwacji|Chorwacji]], [[Serbia|Serbii]], [[Albania|Albanii]] i [[Kraje Multańskie|Krajach Multańskich]]. O znaczeniu orderu w tym regionie przekonuje przydomek [[Władcy Wołoszczyzny|hospodara wołoskiego]] [[Wład Palownik|Włada II]], który przybrał miano ''Dracula'' ([[Język rumuński|rum.]] ''Smok'').

Najstarszy zachowany do naszych czasów dokument odnoszący się do Orderu Smoka pochodzi z [[1707 w polityce|1707]], który jest kopią jego pierwotnego statutu z [[1408]]. Od tej pory Order Smoka był [[Order domowy|odznaczeniem monarszym]] króla Węgier i pod taką postacią przetrwał do [[1946 w polityce|1946]]. Znane współcześnie źródła nie potwierdzają nadań orderu po [[XVI wiek|XVI w]]. W [[2001 w polityce|2001]] został on odnowiony w [[Oradea|Oradei]] jako [[Order domowy|order prywatny]] rodu [[Rakoczowie|Rakoczych]]<ref name="Piroska">Piroska Rácz, ''[http://lovagok.hu/tortenelem/vilagi-lovagrendek#sarkanyrend Világi lovagrendek]'', lovagok.hu, 2007 [dostęp 2020-03-06] (węg.).</ref>.

== Tło historyczne ==
Jedyną legitymacją władzy, która przemówiła za wyborem przez [[Możnowładztwo|możnowładców]] [[Królestwo Węgier|węgierskich]] na króla Zygmunta Luksemburczyka, było jego małżeństwo z [[Maria Andegaweńska|Marią Andegaweńską]]. Po objęciu tronu w [[Buda (Budapeszt)|Budzie]] i [[Zadar|Zadarze]] ([[1387 w polityce|1387]]) król-małżonek przebywał głównie na swoim [[Marchia Brandenburska|brandenburskim]] dworze zabierając ze sobą również królową. Swój zarząd nad królestwem władczyni powierzyła mianowanemu przez Zygmunta [[Palatyn (tytuł)|palatynowi]], co dodatkowo osłabiło jego pozycję na Węgrzech. Po śmierci Marii ([[1395 w polityce|1395]]) władza królewska Zygmunta potrzebowała dodatkowego wzmocnienia, jednak skupienie się władcy na polityce europejskiej i jego cesarskie ambicje nie pozwalały na przyjazd do Budy. Wymusiło to na nim szereg daleko posuniętych przywilejów dla [[Szlachta|szlachty]]. Spowodowało to wyniesienie stosunkowo licznej warstwy możnowładców węgierskich do godności [[Hrabia|hrabiowskich]] w [[Rzesza|Rzeszy]]. Aby przeciwdziałać rosnącej sile rycerstwa, nałożył on wysokie podatki na możnowładców, którzy zobowiązali do nich podległą im drobną szlachtę. 

Przegrana [[Księstwo Serbii|księcia serbskiego]] [[Lazar I Hrebeljanović|Łazarza]] z [[Murad I|Muradem I]] [[Bitwa na Kosowym Polu (1389)|na Kosowym Polu]] w [[1389 w polityce|1389]] oraz zajęcie przez [[Turcy osmańscy|Turków]] [[Bułgaria|bułgarskiej]] warowni [[Nikopol (Bułgaria)|Nikopolis]] znacznie zmieniły sytuację międzynarodową Węgier. W [[1396 w polityce|1396]] [[papież]] [[Bonifacy IX]] ogłosił [[Krucjata|krucjatę]] przeciwko Turkom. Miała ona na celu wyzwolenie Bułgarii spod panowania osmańskiego i odsiecz [[Konstantynopol|Konstantynopola]], co powinno skutecznie powstrzymać ekspansję Turków. Dowodzący wojskami krzyżowców [[Bitwa pod Nikopolis (1396)|pod Nikopolis]] Zygmunt, uciekł z pola bitwy. Fakt ten dodatkowo osłabił pozycję króla na Węgrzech, co spowodowało liczne wystąpienia szlachty, która planowała obalić władcę.

W [[1401 w polityce|1401]] Zygmunt Luksemburski odnowił swoje panowanie na Węgrzech, tłumiąc bunty możnowładców. Ostateczne zwycięstwo nad opozycją zawdzięczał on proniemieckimu stronnictwu, reprezentowanemu przez możnowładców [[Słowacja|Górnych Węgier]], [[Ścibor ze Ściborzyc|Ścibora ze Ściborzyc]] i [[Mikołaj Garay|Mikołaja Garay'a]]. W ostatecznym rozprawieniu się ze zbrojną opozycją [[Królestwo Chorwacji|chorwacką]] znacząco dopomógł Zygmuntowi [[Hrabiowie Celje|hrabia cylejski]] [[Herman II Cylejski|Herman II]]. Rozstrzygająca bitwa kampanii chorwackiej odbyła się [[Bitwa pod Doborem|pod Doborem]] w [[Usor|Usorze]] ([[1408 w polityce|1408]]).

Zakończone walki o utrzymanie władzy królewskiej wymagały nowych nadań przywilejów. Jednak obawiający się wzmocnienia pozycji gospodarczej możnowładców, Zygmunt poszukiwał innego rozwiązania. Ustanowienie orderu miało wyłonić kolejny rodzaj uprzywilejowanego rycerstwa węgierskiego, z czasem wszystkich ziem Luksemburczyka, jednak bez znaczących zmian gospodarczych i politycznych, które mogłyby zachwiać pozycją króla. Pamiętny swej klęski pod Nikopolis ([[1496 w polityce|1496]]), pragnął też zaciągnąć pod swoją komendę doświadczone rycerstwo zachodnioeuropejskie, wiążąc ich jednocześnie przysięgą wierności wobec [[Korona świętego Stefana|korony św. Stefana]]. Miało to spowodować trwałe powiązanie członków zakonu z wojnami krucjatowymi Węgier. 

== Fundacja i organizacja ==
[[12 grudnia]] [[1408 w polityce|1408]] para królewska Węgier, [[Zygmunt Luksemburski|Zygmunt Luksemburczyk]] i [[Barbara Cylejska]] założyli [[Bractwo rycerskie|związek rycerski]] zw. później ''Orderem Smoka''. Statut tego związku nazywa go ''towarzystwem'' (łac. ''societas''), którego członkowie noszą ''znak smoczy'' (łac. ''signum draconis''). Milczy on jednak co do nazwy organizacji, trudno więc dziś odtworzyć właściwe podstawy prawne grupy rycerstwa skupionej wokół Orderu Smoka. Współczesne źródła odnoszą order do szeregu podobnych zwyczajowych nazw występujących w ówczesnym systemie organizacji rycerskich w [[Europa|Europie]], jak np. ''Gesellschaft mit dem Drachen'' (niem. ''Związek ze Smokiem''), ''Divisa seu Societas Draconica'' (fr. ''Znak Towarzystwa Smoczego''), ''Societas Draconica seu Draconistarum'' (wł. ''Towarzystwo Smocze spod Gwiazdy Smoka'') i ''Fraternitas Draconum'' (łac. ''Braterstwo Smocze''). Związek inspirowany był wcześniej funkcjonującym na Węgrzech [[Zakon Rycerski św. Jerzego|Zakonie Rycerskim św. Jerzego]], założonym w [[1318]] przez króla [[Karol Robert|Karola Roberta]]. Nowo powstały zakon odwoływał się do jego tradycji, przyjął za swego patrona [[Jerzy (męczennik)|św. Jerzego]], którego legenda o walce ze smokiem stała się również podstawą legendy zakonu.<ref>Jonathan Dacre Boulton, ''The Knights of the Crown : The Monarchical Orders of Knighthood in Later Medieval Europe : 1325–1520'', Woodbridge: Boydell Press, 1987, ss. 348-349 (ang.).</ref>

== Członkowie ==
{{Zobacz kategorię|Kategoria:Kawalerowie Orderu Smoka}}
Pierwotnie zakon miał dwudziestu jeden członków<ref>G. Fejér: Codex Diplomaticus Hungariae ecclesiasticus ac civilis, X/4, Budae, 1841, 317. Th. v. Bogyay: Drachenorden, u: Lexikon des Mittelalters, Band 3, Varlag J.B. Metzer, München, 1986, 1346. B. Baranyai, Zsigmond király ú. n. Sárkány-rendje, Századok LIX-LX, 1925-1926, ss. 561-591, 681-719.</ref>, którzy byli głównie sojusznikami bądź lennikami Zygmunta Luksemburczyka (np. władca [[Serbia|Serbii]] [[Stefan IV Lazarević|Stefan Lazarević]], możnowładca [[Słowacja|Górnych Węgier]] [[Ścibor ze Ściborzyc]], [[Nicholas II Garay]]). Później zostali nimi także niektórzy władcy europejscy, m.in.: [[Henryk V Lancaster|Henryk V]], król Anglii, [[Władysław II Jagiełło|Władysław Jagiełło]], król [[Polska|Polski]], [[Alfons V Aragoński|Alfonso V Aragoński]], król [[Neapol]]u, [[Krzysztof Bawarski|Krzysztof III]], książę [[Bawaria|Bawarii]] i król [[Dania|Danii]], [[Ernest Żelazny]], władca [[Austria|Austrii]], [[Witold Kiejstutowicz|Witold]], wielki książę [[Litwa|litewski]], [[Wład Diabeł|Wład II Diabeł]], nazywany także z rum. ''Vlad Dracul'', [[hospodar]] [[Wołoszczyzna|wołoski]] i jego syn [[Wład Palownik]], zwany „Vlad Dracula” (z rum. ''Vlad Drăculea''), również późniejszy hospodar wołoski, Ludwik II książę legnicko-brzeski; przy czym nie wszyscy spośród nich składali przysięgę wierności królowi Zygmuntowi.

== Godło ==
Godłem zakonu był tzw. Herb Smoka, który przedstawiał zwiniętego w kłębek, ziejącego ogniem smoka oraz napis po łacinie ''O Quam Misericors est Deus, Pius et Iustus'' (''O, jakże miłosierny, łagodny i sprawiedliwy jest Bóg!''). Na rewersie widniał czerwony [[krzyż]] św. Jerzego w polu srebrnym.

== Funkcje i zakończenie działalności ==
Jednym z głównych celów zakonu była ochrona [[Chrześcijaństwo|chrześcijańskiej]] [[Europa|Europy]] przed [[islam]]skim [[Imperium Osmańskie|Imperium osmańskim]], które atakowało [[Bałkany]]. Oficjalne zakończenie działalności Zakonu Smoka nie miało miejsca. Czas zweryfikował sojusze zawiązane na potrzeby Zakonu gdy [[Muzułmanin|muzułmanie]] przestali już masowo zagrażać Europie.

== Odnowienie orderu ==
Na przełomie XX i XXI w. pojawiała się w prawicowych środowiskach węgierskich oraz rumuńskich Węgrów idea odnowienia orderu. Ostatecznie stało się to w 2001, kiedy z inicjatywy [[Jacqueline de Rákóczi]] odbyła się w [[Oradea|Oradei]] uroczystość mianowania wielkiego kanclerza. Został nim [[György Lehr]], który przyznał order inicjatorce odnowienia i [[Biskupi wielkowaradyńscy|biskupowi wielkowaradyńskiemu]], [[József Tempfli|Józsefowi Tempfliemu]].<ref name="Piroska" />

== Przypisy ==
{{izvori}}

== Linki zewnętrzne ==
* [http://lorl.free.fr/dragono.htm Présentation de l’Ordre du dragon]
|
{{Odznaczenie infobox
 |nazwa          = Sárkány Társaság (węg.)<br>Order Smoka (pol.)<br>Societas Draconistrarum (łac.)<br>Drachenorden (niem.)
 |awers          = Ordre du dragon renversé.png
 |awers opis     = 
 |awers 2        = 
 |awers 2 opis   = rekonstrukcja
 |rewers         = 
 |rewers opis    = 
 |rewers 2       = 
 |rewers 2 opis  = 
 |baretka        = 
 |baretka opis   = 
 |baretka 2      = 
 |baretka 2 opis = 
 |ustanowiono    = [[12 grudnia]] [[1408]]
 |dewiza         = 
 |wielkość     = 
 |kruszec        = 
 |wydano         = 
 |powyżej       = 
 |poniżej       = 
 |powiązane     = 
 |commons        = Category:Order of the Dragon
 |awers 3        = 
 |awers 3 opis   = 
 |wycofano       = 
 |klasy          = 
 |stopnie        = 
 |święto       = 
 |równorzędne  = 
 |projektant     = 
}}
|}

[[Kategoria:Odznaczenia]]
[[Kategoria:Ordery]]
[[Kategoria:Zakony rycerskie]]
[[Kategoria:Węgierskie odznaczenia]]