Országbíró

Strona	Autorzy	Nota
[1]	[2]	Ten artykuł został przetłumaczony z Wikipedii w języku chorwackim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku chorwackim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach.

Notka Aba Amadé országbíró pecsétje, háromszögü pajzsban az Aba nemzetség címere. A körirat: † S(igillum) • OMODEI PALATINI DE GENERE OBA W swojej ustalonej formie sędzia narodowy (országbíró) był trzecim po królu i palatynie najważniejszym świeckim urzędnikiem dawnych Węgier, sędzią narodowym i zastępcą palatyna w parlamencie. Utworzenie funkcji Po raz pierwszy pojawia się około 1130 roku jako dworzanin (węg. udvarispán, łac. curialis comes), który przejął dawną rolę palatyna, polegającą na nadzorowaniu zaopatrzenia dworskiego i zarządzaniu utrzymaniem dworu. Zarządzał wówczas majątkami dworskimi i jako zastępca sędziego dworem obecności królewskiej. Sędzią narodowym został na początku XIII w., po przekazaniu obowiązków gospodarczych na dworze kamerdynerowi tárnokmesternek. W jego pracy pomagali mu sędziowie okręgowi alországbíró oraz sędziowie wybrani spośród jego znajomych. Jogállása Sędzia krajowy (országbíró, łac. judex curiae regiae) był kolejnym po palatynie wielkim sędzią kraju i jako taki mógł wydawać postanowienia sądowe pod autentyczną pieczęcią, wystawiać dowody i komisje do autentycznych miejsc. Maciej I, organizując państwową instytucję sądowniczą, w swoim dekrecie z 1486 r. stawia sędziego regionalnego na drugim miejscu, po palatynie; później był sędzią publicznym Sądu Siedmioosobowego, a w przypadku utrudniania palatyna prezydentem (art. XXIV 1723), a dla panelu królewskiego mianował głównego sędziego sądu okręgowego, podrzędnego sędzia okręgowy. Trzeci z 1608 r. zgodnie z artykułem prawa (Az 1608. évi III. törvénycikk szerint az országbíró), w rok po śmierci palatyna, sędzia krajowy zwołuje sejm wybierając palatyna w miejsce króla, a jednocześnie był członkiem i wiceprzewodniczącym zarządu szlacheckiego i rady gubernatora. Jednak pod koniec XIX w. publicznoprawne znaczenie stanowiska sędziego okręgowego było już znacznie mniejsze. Zgodnie z artykułem LIV z 1896 roku sędzią krajowym był prezes wydziału kasacyjnego Kúrii i gdy na podstawie artykułu prawnego LIX z 1881 r. Sąd Kasacyjny połączył się z Sądem Najwyższym i stał się Prezesem Sądu Królewskiego. Artykuł XXXVIII z 1884 r. jednak oddzielił stanowisko sędziego krajowego od faktycznego orzekania i od tego momentu rola sędziego krajowego w prawie publicznym polegała na tym, że był on członkiem Izby Lordów jako chorąży i nosił berło królewskie z okazji koronacji króla. Sędziowie krajowi Nazwa Kadencja w Sądzie Krajowym Władca podlegający swemu Sądowi Krajowemu Komentarz Gyula 1127–1131 k. II. István magyar király György przed 1135 II. Béla magyar király Fanzell przed 1141 Cadarius 1146 II. Géza magyar király Gereon 1148 Henrik 1150–1157 Gábor 1162–1163 III. István magyar király Lőrinc 1164–1172 Cumpurdinus 1174/1178–1181 III. Béla magyar király Péter 1183 Moch 1185–1186 Domonkos 1192–1193 Ézsau 1197–1198 Imre magyar király Péter 1198 Turwey fia Micha 1199 Vejteh 1199–1200 Achilleus 1201 Gyula 1202–1204 Smaragd 1205–1206 II. András magyar király Marcell (pierwszy raz) 1207 Tétény nembeli Miklós 1208–1210 Marcell (drugi raz) 1211–1212 Tétény nembeli Gyula 1212–1213 Kán nembeli Márton 1214 Hont-Pázmány nembeli Atyusz 1215–1218 Vázsony nemzetség Gyula (pierwszy raz) 1219–1221 Rátót nembeli Bánk 1221–1222 Bár-Kalán nembeli Pósa 1222 Bár-Kalán nembeli Batiz 1222–1224 Negol nembeli Salamon 1227 előtt László (pierwszy raz) 1224–1230 Kán nembeli Benedek 1231–1232 Demeter (pierwszy raz) 1232–1234 Csák nembeli László (drugi raz) 1234–1235 Kán nembeli Gyula (drugi raz) 1235–1239 IV. Béla magyar király Rátót nembeli Andor 1239–1241 Szerafin fia Geregye Pál (pierwszy raz) 1241–1242 Geregye nembeli Demeter (drugi raz) 1242–1245 Csák nembeli Gutkeled István 1245–1246 Gutkeled nembeli Lóránt (Roland) 1246–1248 Rátót nembeli Geregye Pál (drugi raz) 1248–1253 Geregye nembeli Kőszegi Henrik 1254–1261 Héder nembeli Lőrinc 1261–1267 Kemény fia Ákos Ernye (pierwszy raz) 1267–1270 Ákos nembeli Gutkeled Miklós (pierwszy raz) 1270–1272 V. István magyar király Gutkeled nembeli Péc Dénes (pierwszy raz) 1272 IV. László magyar király Péc nembeli Sándor 1272–1273 Vaja nembeli László 1273 Kán nembeli Máté 1273 Csák nembeli Gutkeled Miklós (drugi raz) 1273–1274 Gutkled nembeli Ákos Ernye (drugi raz) 1274 Ákos nembeli Gutkeled Miklós (harmadszor) 1274 Gutkeled nembeli Ákos Ernye (harmadszor) 1274 Ákos nembeli Péc Dénes (drugi raz) 1275 Péc nembeli Tamás (pierwszy raz) 1275 Hont-Pázmány nembeli Miklós 1275 Geregye nembeli Ugrin 1275–1276 Csák nembeli Mojs 1276 Móric 1276 Jakab 1276 Péc Dénes (harmadszor) 1277 Péc nembeli Rátót I. Loránd (Roland) 1277 Rátót Gyula 1278 Rátót nembeli Gutkeled István 1278–1280 Gutkeled nembeli Péter 1280–1281 Aba nembeli János 1281–1282 Aba Amadé (pierwszy raz) 1283 Aba nemzetség Rubinus 1293 Péc Gergely 1288 Péc nemzetség Aba Amadé (drugi raz) 1289 Aba nemzetség Tamás (drugi raz) 1290 Hont-Pázmány nembeli Péc Apor 1293–1298 III. András magyar király Péc nembeli. Esetleg csak 1297-ig volt. István 1298–1301/1304 Ákos nembeli Péter 1301 Vencel magyar király Vencel híve Csák Ugrin 1304?–1311? I. Károly magyar király Csák nemzetség újlaki ága, Pósa (Pous) fia Csák János 1311–1314 Csák nemzetség Hermány Lampert 1314–1324 Hermann nemzetség Köcski Sándor 1324–1328 Nagymartoni Pál 1328–1349 Szécsényi Tamás 1349–1354 I. Lajos Drugeth I. Miklós 1354–1355 Szécsi Miklós (pierwszy raz) 1355–1359 Csák Miklós 1359 Csák nemzetség újlaki ága Bebek István 1360–1369 Szécsi Miklós (drugi raz) 1369–1372 Szepesi Jakab (pierwszy raz) 1372 Cudar Péter 1372–1373 Szepesi Jakab (drugi raz) 1373–1380 Szécsi Miklós (harmadszor) 1381–1384 I. Lajos, Mária magyar királynő Szentgyörgyi Tamás 1385 Mária magyar királynő Kaplai János (pierwszy raz) 1385 Bebek Imre (pierwszy raz) 1386 Bebek Imre (drugi raz) 1386–1392 Zsigmond magyar király Kaplai János (drugi raz) 1392–1395 Szécsényi Simon 1395 Szécsényi Frank 1397–1408 Rozgonyi Simon 1409–1414 Miklós fia Perényi Péter 1415–1423 Simon fia Kompolti István 1423–1425 István fia Pálóci Máté 1425–1435 Báthori István 1435–1440 Albert magyar király Leváltva. Kórógyi János 1440–1441 I. Ulászló magyar király Erzsébet királyné országbírója. Rozgonyi György 1441–1446 Pálóci László 1446–1470 V. László magyar király I. Mátyás magyar király Rozgonyi János 1470–1471 I. Mátyás magyar király Leváltva. Báthori István 1471–1493 Kinizsi Pál 1494 II. Ulászló magyar király Geréb Péter 1495–1500 Szentgyörgyi Péter 1501–1517 Újlaki Lőrinc 1518–1524 II. Lajos magyar király Sárkány Ambrus 1524–1525 Drágffy János 1525–1526 Thurzó Elek 1527–1543 I. Ferdinánd magyar király, I. János magyar király I. Ferdinánd országbírója Pestyéni Gergely 1530–1540 I. János országbírója Nádasdy Tamás 1540–1554 I. Ferdinánd magyar király Báthori András 1554–1566 Perényi Gábor 1566–1567 Miksa magyar király Országh Kristóf 1567 Bánffy István 1567–1568 Báthori Miklós 1568–1584 Miksa magyar király, Rudolf magyar király Báthori István 1586–1605 Rudolf magyar király Forgách Zsigmond 1606–1608 Homonnai Drugeth Bálint 1608–1609 II. Mátyás magyar király Forgách Zsigmond (2x) 1610–1618 Homonnai Drugeth György 1618–1621 II. Ferdinánd magyar király Esterházy Miklós 1622–1625 Alaghy Menyhért 1625–1631 Rákóczi Pál 1631–1636 Homonnai Drugeth János 1636–1645 III. Ferdinánd magyar király Pálffy Pál 1646–1649 Csáky László 1649–1655 Nádasdy Ferenc 1655–1670 I. Lipót magyar király Forgách Ádám 1670–1681 Draskovich Miklós 1681–1687 Csáky István 1687–1699 Batthyány Ádám 1700–1703 Erdődy György 1704–1713 I. József magyar király Pálffy Miklós 1713–1714 III. Károly magyar király Koháry István 1714–1731 Pálffy János 1731–1741 Esterházy József 1741–1748 Mária Terézia magyar királynő Erdődy György 1748–1759 Illésházy József 1759–1765 Pálffy Miklós 1765–1773 Fekete György 1773–1783 Csáky János 1783–1786 II. József magyar király Niczky Kristóf 1786–1787 Betöltetlen 1787–1788 Zichy Károly 1788–1795 II. Lipót magyar király, I. Ferenc magyar király Végh Péter 1795–1802 I. Ferenc magyar király Szent-Iványi Ferenc 1802–1806 Ürményi József 1806–1825 Brunszvik József 1825–1827 Cziráky Antal Mózes 1828–1839 Mailáth György 1839–1848 V. Ferdinánd magyar király Betöltetlen 1848–1860 I. Ferenc József magyar király Apponyi György 1860–1863 Andrássy György 1863–1865 Betöltetlen 1865–1867 Mailáth György 1867–1883 A kiegyezés után puszta cím az országbírói tisztség. Betöltetlen 1883–1885 Sennyey Pál 1885–1888 Szőgyény-Marich László 1888–1893 Betöltetlen 1893–1895 Orczy Béla 1895–1917 Dessewffy Aurél 1917–1918 IV. Károly magyar király Dworzanie Nazwa Okres Władca Komentarz Miklós 1208–1210 II. András Szák nembeli Gyula 1212–1213 II. András Kán nembeli Dworzanie Jej Królewskiej Mości Nazwa Okres Władca Komentarz Gyula 1221–1222 II. András Kán nembeli Miklós 1222–1225 II. András Szák nembeli Sędziowie Sądu Jej Królewskiej Mości Nazwa Okres Władca Komentarz Ákos nembeli Mikcs 1322–1323 I. Károly Ákos nemzetség Zobacz też Árpád-ház Erdélyi vajda 1526 előtt Erdélyi fejedelmek listája 1526 – 1711 között Nádor vagy Nádorispán Tárnokmester Horvát bánok listája Magyarország államfőinek listája (Itt található a kormányzók listája is.) Magyarország kormányfőinek listája Przypisy Źródła Korai magyar történeti lexikon : 9–14. század. Főszerk. Kristó Gyula. Budapest: Akadémiai Kiadó. 1994. 511–512. o. ISBN 05 6722 9 963 05 6722 9 Fügedi Erik: Ispánok, bárók, kiskirályok Magvető Könyvkiadó, Budapest, 1986 Fraknói Vilmos: A nádori és országbírói hivatal eredete és hatáskörének történeti kifejlődése. 1863. Markó, László. A magyar állam főméltóságai Szent Istvántól napjainkig. Magyar Könyvklub. (2000) Országbíró INː Magyar katolikus lexikon I–XVII. Főszerk. Diós István; szerk. Viczián János. Budapest: Szent István Társulat. 1993–2014.

A Magyar Királyság országbírója udex curiae regiae Utolsó gróf Dessewffy Aurél 1917. július 31. – 1918. november 16. Dane Państwo 24px Magyar Királyság Pierwszy Gyula (1127–1131) Ostatni Dessewffy Aurél (1917–1918) Felettese nádor Kinevezi Rendi országgyűlés Segítői alországbíró ítélőmesterek Uralkodó Magyar király Inne tytuły A Magyar Királyság udvarispánja Początek funkcjonowania 1127 Koniec funkcjonowania 1918. november 16.