Tekst źródłowy strony Roberto il Saggio

[[Kategoria:0+]]
[[Kategoria:1b]]
[[Kategoria:Strony importowane z polskiej Wikipedii]]
{{Uwaga polska|
|strona  = https://pl.wikipedia.org/wiki/Robert_I_M%C4%85dry
|autorzy = https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Robert_I_M%C4%85dry&action=history
|nota    = polski
}}

{|
|
|}

{|
 |-style="vertical-align:top;"
 |

'''Roberto il Saggio''' (pol. ''Robert I Mądry'', fr. ''Robert le Bon'', węg. ''I. (Anjou) Róbert'' lub ''Bölcs Róbert'') (* [[1277]]/[[1278]], † 16/19 stycznia [[1343]]) – [[Królestwo Neapolu|król Neapolu]] [[1309]]-[[1343]], [[Władcy Prowansji|hrabia Prowansji]], tytularny król Jerozolimy. 
== Pochodzenie ==
Robert I Mądry pochodził z dynastii [[Andegaweni#Dynastia Kapetyngów - linia d'Anjou|andegaweńskiej (d`Anjou)]], będącej boczną linią francuskich [[Kapetyngowie|Kapetyngów]]. Był synem króla Neapolu [[Karol II Kulawy|Karola II Kulawego]] i Marii Węgierskiej, córki króla Węgier [[Stefan V węgierski|Stefana V]] z dynastii [[Arpadowie|Arpadów]], bratem [[Karol Martel Andegaweński|Karola Martela]], [[Filip I z Tarentu|Filipa I z Tarentu]], [[Jan z Durazzo|Jana z Durazzo]] i [[Małgorzata Andegaweńska|Małgorzaty]].

== Walka Andegawenów o Sycylię i Węgry ==
Dziad Roberta, [[Karol I Andegaweński|Karol I]] z poparciem [[Papiestwo|papiestwa]] i [[Francja|Francji]] walczył o odzyskanie Sycylii, która po [[Nieszpory sycylijskie|powstaniu w 1282]] znalazła się w ręku władców [[Królestwo Aragonii|Aragonii]]. Politykę Karola I kontynuował jego syn, Karol II Kulawy. W [[1288]] doszło do podpisania rozejmu z [[Władcy Aragonii|królem Aragonii]] [[Alfons III Liberalny|Alfonsem III]] i jego bratem, królem Sycylii [[Jakub II Sprawiedliwy|Jakubem I]] (w Aragonii Jakub II). Na mocy porozumienia Karol Kulawy, więziony dotychczas przez Jakuba I, miał odzyskać wolność w zamian za okup, nadto jako zakładników miał dać swoich synów, w tym Roberta. Wolność odzyskał dopiero w [[1295]] na mocy traktatu z Anagni. Jednym z punktów traktatu miał być ślub Roberta z księżniczką aragońską Jolantą, siostrą Alfonsa III i Jakuba I, do którego ostatecznie doszło w [[1297]].

{{mainsec|Karol II Andegaweński|Król Sycylii}}
{{mainsec|Jakub II Sprawiedliwy|Układ z Anagni 1295}}

Gdy w [[1297]] umarł Karol Martel, starszy brat Roberta, Karol Kulawy wyznaczył Roberta na swego następcę, nadając mu tytuł księcia [[Kalabria|Kalabrii]], nadając mu także tytuł generalnego wikariusza królestwa. W [[1299]] realizując plany ojca Robert dowodził wojskami w wojnie z Sycylijczykami, jednak i ta inwazja na wyspę skończyła się niepowodzeniem. Kolejna porażka skłoniła Andegawenów do podpisania w [[1302]] układu pokojowego w [[Caltabellotta|Caltabellotcie]] z królem Sycylii [[Fryderyk II Sycylijski|Fryderykiem II]]. Traktat usankcjonował na wyspie władzę Fryderyka II, która miała być dożywotnia, a nie dziedziczna, w zamian Aragończycy zgodzili się potwierdzić prawa Andegawenów do kontynentalnej części królestwa, dalej formalnie zwanym Królestwem Sycylii, przy czym po śmierci Fryderyka II wyspiarskie królestwo miało powrócić pod berło Andegawenów. Nadto Fryderyk II poślubił córkę Karola II, Eleonorę. Ich synem był [[Piotr II Sycylijski|Piotr II]], późniejszy przeciwnik Roberta w walce o Sycylię.

{{mainsec|Fryderyk II Sycylijski|Fryderyk królem Sycylii}}
{{mainsec|Fryderyk II Sycylijski|Pokój w Caltabellotcie i kolejne lata panowania}}

Andegawenowie musieli, przynajmniej tymczasowo, pogodzić się z utratą Sycylii, albowiem zaangażowali się w walkę o tron [[Węgry|Węgier]], jaka toczyła się od [[1301]], kiedy to zmarł [[Andrzej III]], ostatni król Węgier z dynastii [[Arpadowie|Arpadów]]. Sprawa węgierskiej sukcesji toczyła się pomiędzy rodami [[Przemyślidzi|Przemyślidów]], [[Habsburgowie|Habsburgów]] i Andegawenów. Karol II Kulawy (żonaty z córką Stefana V węgierskiego) postanowił zdobyć [[Korona Świętego Stefana|koronę św. Stefana]] dla swego wnuka [[Karol Robert|Karola Roberta]], co ostatecznie udało się pod koniec panowania w [[1308]].

== Robert I władcą Neapolu ==
[[1309|Rok później]] zmarł Karol II Kulawy. Następcą został Robert, który przyjął tytuł króla Neapolu (i Sycylii) oraz hrabiego [[Prowansja|Prowansji]]. Podobnie jak ojciec swą politykę zagraniczną oparł o sojusz z papiestwem i królestwem [[Francja|Francji]]. We [[Włochy|Włoszech]], z poparciem papieża, został przywódcą frakcji [[Gibelini i Gwelfowie|gwelfów]] przeciwko procesarskim [[Gibelini i Gwelfowie|gibelinom]], sprzymierzonych z niemieckim królem [[Henryk VII Luksemburski|Henrykiem VII]] z dynastii Luksemburgów. Robert musiał uznać wyższość Henryka VII, gdy ten w [[1312]] wkroczył do [[Rzym]]u i koronował się na [[Święty Cesarz Rzymski|cesarza rzymskiego]]. Gdy Henryk VII niespodziewanie zmarł w drodze powrotnej z Rzymu do Niemiec (24 sierpnia [[1313]]), Robertowi, nadal popieranemu przez papiestwo i krewnych władających Francją, udało się zająć większą część północnych Włoch oraz zdobyć przychylność tamtejszych republik miejskich, w tym [[Republika Genui|Genui]] i [[Florencja|Florencji]].

Ciesząc się niezmiennym poparciem [[Niewola awiniońska|papieży z Awinionu]] Robert próbował walczyć z kolejnym władcą Niemiec, który zamierzał zająć Włochy i koronować się na cesarza. Tym razem król niemiecki [[Ludwik IV Bawarski|Ludwik IV Wittelsbach]], władca Bawarii, okazał się silniejszy od Roberta, któremu zagroził od południa Fryderyk II sycylijski, związany poprzez małżeństwa córek sojuszem z Ludwikiem bawarskim. Robert doznał porażki i w [[1326]] Ludwik bez przeszkód zajął [[Lombardia|Lombardię]] i koronował się na króla Włoch, a w [[1328]] w Rzymie przyjął [[Korona Rzeszy|koronę Rzeszy]] i powołał [[Mikołaj V (antypapież)|antypapieża Mikołaja]]. Pozycja awiniońskiego papieża [[Jan XXII|Jana XXII]] była jednak na tyle mocna, że nowy antypapież nie znalazł większego poparcia wśród biskupów i Robert I nadal mógł cieszyć się pełnym poparciem władz kościelnych. Dzięki temu, gdy [[Władcy Czech|król Czech]] [[Jan Luksemburski]] wyprawił się do Lombardii, by z cesarskim namaszczeniem objąć tam władzę, Robert I pokonał Luksemburczyka i na powrót przywrócił tam papieską zwierzchność.

== Klęska polityki dynastycznej ==
Mimo tych sukcesów Robert I borykał się z poważnymi problemami wewnątrz kraju. Było to spowodowane kolejną nieudaną próbę zdobycia Sycylii, jaką Robert podjął w [[1338]] po tym, jak papież [[Ekskomunika|ekskomunikował]] władcę Sycylii [[Piotr II Sycylijski|Piotra II]] gdy ten oddał wyspę w lenno cesarzowi Ludwikowi IV. Ponowna neapolitańska wyprawa, zorganizowana w [[1342]], także skończyła się klęską.

Król Robert I, kontynuując politykę swoich przodków, wykorzystywał bogactwa królestwa Neapolu jako źródło dochodów przeznaczanych wyłącznie na realizowanie własnych osobistych ambicji dynastycznych. Taka polityka Roberta doprowadziła wnet do zrujnowania kraju i katastrofy finansowej królewskiego skarbu, co wywołało niezadowolenie wśród poddanych. Nałożyło się na to zerwanie w [[1342]] więzów z bogatą republiką Florencji, odkąd władzę przejęli tam gibelini, sojusznicy cesarza. Odtąd Robert musiał się liczyć z coraz silniejszą opozycją skupioną wokół przedstawicieli bocznych linii swego rodu, potomków jego braci Filipa (zm. [[1331]]) i Jana (zm. [[1335]]), tym bardziej, że w [[1328]] na malaryczną febrę zmarł jedyny syn Roberta I, książę Kalabrii [[Karol z Kalabrii|Karol]], ożeniony z Marią francuską, córką [[Karol de Valois|Karola de Valois]].

Nie mając męskich potomków, a chcąc zniweczyć niebezpieczeństwo przejęcia po swej śmierci korony królewskiej przez wrogich mu krewnych, Robert I w [[1330]] swym następcą uczynił starszą wnuczkę [[Joanna I (królowa Neapolu)|Joannę]], aranżując jej zaręczyny z [[Andrzej Andegaweński|Andrzejem]], synem króla [[Węgry|Węgier]] [[Karol Robert|Karola Roberta]], a wnukiem Karola Martela. Małżeństwo kuzynów miało odsunąć pretensje króla Węgier do korony neapolitańskiej.

Robert I Mądry zmarł między 16 a 19 stycznia [[1343]] w Neapolu na zamku [[Castel Nuovo w Neapolu|Castel Nuovo]]. 

== Opiekun artystów ==
Król Robert I był opiekunem artystów, którzy tłumnie gościli na królewskim dworze w [[Neapol]]u, wśród nich byli min. [[Giotto di Bondone|Giotto]], [[Boccaccio]], [[Francesco Petrarca|Petrarka]]. Wielu ówczesnych pisarzy sławiło króla, przedstawiając go jako władcę wykształconego, oczytanego, przyjaciela naukowców i artystów. Trzeba jednak pamiętać, że wiele z tych pochlebnych opinii powstało już po śmierci Roberta, kiedy królestwo ogarnął chaos rządów jego następczyni, wnuczki Joanny I.

== Rodzina ==
Król był dwukrotnie żonaty:
* pierwszą żoną była poślubiona w [[1297]] Jolanta (zm. 1302), córka króla Aragonii [[Piotr III Aragoński|Piotra III]]. Z tego małżeństwa pochodzili dwaj synowie:
**[[Karol Kalabryjski|Karol]] (1298-1328),  [[książę Kalabrii]], wicekról Neapolu (1318), ojciec [[Joanna I (królowa Neapolu)|królowej Joanny I]]
**Ludwik  (ur. 1301 w Katanii; zm. 12 sierpnia 1310 w Neapolu)
* drugą żoną została poślubiona w [[1304]] [[Sancha z Majorki|Sancza Aragońska]] (zm. 1345), córka króla Majorki [[Jakub II (król Majorki)|Jakuba II]]. 
Na rok przed śmiercią Sancza wstąpiła do klasztoru i tam zmarła.

Nieślubnym dzieckiem króla była m.in. [[Maria d’Aquino|Maria d'Aquino]] (zm. 1348), w [[1336]] poznała [[Giovanni Boccaccio|Giovanniego Boccaccia]], który się w niej zakochał.

== Rodowód ==

<center>{{Ahnentafel-compact5
|style=font-size: 90%; line-height: 150%;
|border=1
|boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0;
|boxstyle_1=background-color: #999;
|boxstyle_2=background-color: #bbb;
|boxstyle_3=background-color: #ddd;
|boxstyle_4=background-color: #eee;
|1= 1. '''Robert I Mądry''' 
|2= 2. [[Karol II Andegaweński]]
|3= 3. [[Maria Węgierska]]
|4= 4. [[Karol I Andegaweński]]
|5= 5. [[Beatrycze Prowansalska]]
|6= 6. [[Stefan V węgierski]]
|7= 7. [[Elżbieta Kumańska]]
|8= 8. [[Ludwik VIII Lew]]
|9= 9. [[Blanka Kastylijska]]
|10= 10. [[Rajmund Berengar IV Prowanslaski|Rajmund Berengar IV]]
|11= 11. [[Beatrycze Sabaudzka]]
|12= 12. [[Bela IV]]
|13= 13. [[Maria Laskarina]]
|14= 14. [[Kocjan (chan)|Kocjan]], chan Połowców
|15= 15. nieznana
|16= 16. [[Filip II August]]
|17= 17. [[Izabella z Hainaut]]
|18= 18. [[Alfons VIII Szlachetny]]
|19= 19. [[Eleonora angielska (królowa Kastylii)|Eleonora angielska]]
|20= 20. [[Alfons II Prowansalski]]
|21= 21. [[Garsenda z Forcalquier]]
|22= 22. [[Tomasz I Sabaudzki]]
|23= 23. [[Marguerite de Geneve]]
|24= 24. [[Andrzej II węgierski|Andrzej II]]
|25= 25. [[Gertruda z Meran]]
|26= 26. [[Teodor I Laskarys]]
|27= 27. [[Anna Angelina]]
|28= 28. nieznany
|29= 29. nieznana
|30= 30. nieznany
|31= 31. nieznana
}}</center>

== Bibliografia ==
* Hertmanowicz-Brzoza M., Stepan K., Słownik władców świata, Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2005, s. 511, {{ISBN|isbn=83-7435-077-6}}, OCLC 749692036.

* Halina Manikowska ''Andegaweni'' w: ''Dynastie Europy'' (red. A. Mączak), ss. 63-65, {{ISBN|isbn=83-04-04509-5}}.

* ''Historia powszechna. Tom 8: Od imperium Karola Wielkiego do kryzysu XIV wieku'', wyd. 2007, s. 253, {{ISBN|isbn=978-84-9819-815-7}}.

|
{{Dynasta infobox
 |dynasta           = Roberto il Saggio
 |imiona            = Robert I Mądry
 |obce              = Robert le Bon (fr.)<br>I. (Anjou) Róbert (węg.)<br>Bölcs Róbert (węg.)
 |tytulatura        = król Neapolu, hrabia Prowansji
 |grafika           = Simone Martini 013 detail.jpg
 |opis grafiki      = Robert I Mądry
 |herb              = 
 |opis herbu        = 
 |faksymile         = 
 |opis faksymile    = 
 |dewiza            = 
 |1. tytuł          = [[Władcy Neapolu|Król Neapolu]]
 |1. od             = [[1309]]
 |1. do             = [[1343]]
 |1. koronacja      = 
 |1. poprzednik     = [[Karol II Kulawy]]
 |1. następca       = [[Joanna I (królowa Neapolu)|Joanna I]]
 |2. tytuł          = [[Władcy Prowansji|Hrabia Prowansji]]
 |2. od             = [[1309]]
 |2. do             = [[1343]]
 |2. koronacja      = 
 |2. poprzednik     = [[Karol II Kulawy]]
 |2. następca       = [[Joanna I (królowa Neapolu)|Joanna I]]
 |dynastia          = [[Kapetyngowie]]
 |gałąź             = [[Andegawenowie]]
 |linia             = [[neapolitańska]] '''założyciel linii'''
 |pochodzenie       = francusko-węgierskkie
 |państwo           = [[Królestwo Neapolu]]
 |data urodzenia    = 1277÷78
 |miejsce urodzenia = 
 |data śmierci      = 1343
 |miejsce śmierci   = 
 |przyczyna śmierci = 
 |miejsce spoczynku = 

 |ojciec            = [[Carlo II di Napoli]] (Karol II Andegaweński)
 |matka             = [[Árpád-házi Mária]] (Maria Węgierska)
 |rodzeństwo        = [[Carlo Martello d'Angiò|Carlo Martello]], [https://pl.wikipedia.org/wiki/Ma%C5%82gorzata_Andegawe%C5%84ska Margherita], [https://pl.wikipedia.org/wiki/Ludwik_z_Tuluzy Ludovico (Santo Ludovico)], [https://pl.wikipedia.org/wiki/Filip_I_z_Tarentu Filippo], [https://pl.wikipedia.org/wiki/Blanka_Andegawe%C5%84ska Bianca], [https://pl.wikipedia.org/wiki/Eleonora_Andegawe%C5%84ska Eleonora], [https://pl.wikipedia.org/wiki/Rajmund_Berengar_z_Andrii Raimondo Berengario], Giovanni, Tristano, Maria, [https://pl.wikipedia.org/wiki/Piotr_Tempesta Pietro "Tempesta"], [[Giovanni di Gravina]], Beatrice

 |1. związek        = 1.żona
 |1. związek z      = [https://es.wikipedia.org/wiki/Violante_de_Arag%C3%B3n_y_Sicilia Jolanta Aragońska]
 |1. związek od     = [[1297]]
 |1. związek do     = [[1302]]
 |1. dzieci         = [[Carlo d'Angio]]<br />Luigi
 |2. związek        = 2.żona
 |2. związek z      = [[Sancha z Majorki|Sancha]]
 |2. związek od     = [[1304]]
 |2. związek do     = [[1343]]
 |2. dzieci         = 
 |dokonania         = 
 |odznaczenia       = 
 |commons           = Kategoria:Robert I Mądry
 |wikiźródła        = 
 |wikicytaty        = 
}}
|}

{{SORTUJ:Andegawenowie Roberto 1}}

[[Kategoria:Andegawenowie]]
[[Kategoria:Władcy Neapolu i Sycylii]]
[[Kategoria:Nieznana data urodzenia]]
[[Kategoria:Urodzeni w XIII wieku]]
[[Kategoria:Zmarli w 1343]]
[[Kategoria:Zmarli w XIV wieku]]