Ruś Halicka

Strona	Autorzy	Nota
[1]	[2]	Ten artykuł pochodzi z Wikipedii w języku polskim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku polskim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach.

Notaka Pieczęć Bolesława Jerzego II, ostatniego suwerennego księcia halicko-włodzimierskiego Pieczęć Władysława Opolczyka z 1379 z herbami Śląska i Rusi Ruś Halicko-Wołyńska lub Ruś Halicko-Włodzimierska (st.rus. Галицко-Волинскоє князство, łac. Regnum Galiciae et Lodomeriae) – jednostka polityczna (dzielnica) powstała w wyniku rozpadu Rusi Kijowskiej z głównymi ośrodkami w Haliczu i Włodzimierzu Wołyńskim. Inne ważniejsze grody i zarazem ośrodki administracyjne księstwa: Bełz, Brześć, Chełm, Czerwień, Drohobuż, Dźwinogród, Lwów, Łuck, Peresopnica, Przemyśl, Szumsk i Trembowla. Historia Historia przynależności Grodów Czerwieńskich i Rusi Czerwonej Pierwsza pisemna wzmianka wspominająca największy gród halicki w Haliczu pochodzi z roku 898 i jest autorstwa nieznanego z imienia kronikarza, z zapisu wynika, że w Haliczu przebywali wówczas Węgrzy. Następnie w najstarszej kronice kronikarza ruskiego Nestora z roku 981 znajduje się pierwsza wzmianka o terenach, na których położony był obszar późniejszego księstwa halickiego: poszedł Włodzimierz na Lachów i zajął im grody ich Przemyśl, Czerwień i inne grody mnogie, które i do dziś są pod Rusią. W 1018 roku Bolesław Chrobry przyłączył do monarchii wczesnopiastowskiej tereny zajęte przez Włodzimierza. W okresie kryzysu monarchii wczesnopiastowskiej za panowania Mieszka II, w 1030 Jarosław zdobył Bełz. Rok później pozostałe Grody Czerwieńskie zajęła Ruś Kijowska. Powstanie księstwa w okresie rozbicia dzielnicowego Po śmierci Jarosława I Mądrego w 1054 Ruś rozpadła się na szereg księstw dzielnicowych. Było to wynikiem podziału państwa Rurykowiczów między pięciu synów Jarosława. Każdorazowy podział władzy po kolejnych książętach kijowskich, następujący zgodnie z zasadą senioratu, prowadził do dalszego rozdrobnienia i osłabiał państwo. Upadku nie powstrzymała ani ugoda książąt w Lubeczu (1097), ani silna władza książąt Włodzimierza II Monomacha (1113–1125) czy Mścisława I Wielkiego (1125–1132). Ród Rurykowiczów pogrążył się w konfliktach wewnętrznych, zręcznie wykorzystywanych przez Bizancjum. Po powstaniu Cesarstwa Łacińskiego (1204) Ruś straciła swe kontakty handlowe w basenie Morza Czarnego na rzecz Wenecji i Królestwa Węgier. Od roku 1240 do 1340 księstwo było w zależności lennej od chanów tatarskich uzurpujących sobie prawo osadzania książąt w Haliczu. Daniel Halicki, od 1253 król Rusi i jego następcy W 1238 na czele Rusi Halicko-Wołyńskiej stanął książę Daniel I Halicki (ukr. Danyło I Hałyćkyj) (1201–1264). W jego czasach Księstwo halicko-wołyńskie straciło suwerenność na rzecz Mongołów (Podbój Rusi przez Mongołów). Udało mu się na chwilę uniezależnić od Tatarów, obronić przed wrogami zewnętrznymi, wzmocnić swą władzę i zabezpieczyć granice państwa, ale wkrótce w 1245 roku popadł ponownie w zależność od Mongołów, których władzę musiało uznać Księstwo Halickie. Daniel założył osady grodowe Chełm (1237) i Lwów (1256) i przeniósł stolicę z Halicza do Chełma. W grudniu 1253 Daniel I został w Drohiczynie koronowany przez legata papieża Innocentego IV, opata Opizo z Messano na króla Rusi. Daniel Halicki związał się małżeństwami dynastycznymi z Piastami mazowieckimi. Tytułem króla Rusi tytułował się po raz ostatni wnuk Daniela, Jerzy Lwowicz (zm. 1308). Synowie Jerzego: Lew i Andrzej używali tytułu książęcego (odpowiednio - książę halicki i książę włodzimierski). Po śmierci Daniela Halickiego jego syn Lew I Halicki w 1272 przeniósł stolicę z Chełma do Lwowa. Książę Lew utrzymywał sojusz z Węgrami i rozwijał kontakty handlowe z ziemiami nadbałtyckim. W stosunku do Polski prowadził politykę nieprzyjazną. Przeciwdziałał zjednoczeniowym zamierzeniom Władysława Łokietka, próbował opanować ziemie lubelską (najprawdopodobniej celem wyprawy były zapędy łupieżce lub właśnie chęć podbicia ziemi lubelskiej) – został jednak rozgromiony przez nieliczne rycerstwo krakowskie i sandomierskie w bitwie pod Goźlicami. W odwecie za najazd Leszek II Czarny spustoszył ziemie ruskie od Brześcia po Lwów. W latach 1286–1287 Lew I toczył wojnę z Małopolanami o Przeworsk. Następcą Lwa został Jerzy I Halicki (1301–1308 lub 1315). Przeniósł on stolicę z podupadłego Lwowa do Włodzimierza, nawiązał poprawne stosunki z Polską i Węgrami. Propagował na Rusi zachodnioeuropejski etos rycerski. Synowie Jerzego – Andrzej II władający na Wołyniu i Lew II władający księstwem halickim utracili na rzecz Litwy Drohiczyn, a w roku 1323 obaj polegli w czasie walki podczas najazdu tatarskiego. Ostatnim władcą księstwa był wywodzący się po ojcu Trojdenie I z Piastów Mazowieckich, po matce Marii z dynastii Romanowiczów, książę Bolesław Jerzy II, wnuk Jerzego I Halickiego. Bolesław Jerzy Trojdenowicz panował w latach 1323–1340. Po jego śmierci we Włodzimierzu Wołyńskim na skutek otrucia przez bojarów w roku 1340 państwo halicko-wołyńskie istniało jeszcze do 1349, stanowiąc przedmiot rywalizacji Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego i Królestwa Węgier. Podporządkowanie księstwa Polsce i Litwie W roku 1338 następca Lwa i Andrzeja, bezpotomny Bolesław Jerzy II, szukając pomocy przeciw bojarom, zawarł układ z Kazimierzem Wielkim i uznał go za dziedzica Rusi[potrzebny przypis]. W 1339, w układzie wyszehradzkim, Królestwo Polskie i Królestwo Węgier zawarły porozumienie w sprawie podziału ziem księstwa halicko-wołyńskiego w przyszłości. W 1340 Bolesław Jerzy zmarł otruty przez bojarów, a Kazimierz Wielki wyprawił się na Ruś Czerwoną, by objąć ją w posiadanie. Zajął na krótko Lwów, „z którego wkrótce się wycofał, zagarnąwszy spore łupy i uprowadziwszy część ludności” . W 1344 opanował ziemię przemyską i sanocką, a w 1346 w tytulaturze królewskiej Kazimierza pojawił się człon: pan i dziedzic Rusi, wyprzedzający stan faktyczny</ref. Namiestnikiem Rusi Czerwonej był w latach 1340-1349 miejscowy bojar Dymitr (Detko), uznający zwierzchnictwo Polski i Węgier. W 1349 roku, po ponownej wyprawie zbrojnej, Kazimierz Wielki przyłączył Ruś Czerwoną ze Lwowem i Haliczem do Korony. Wołyń z Łuckiem i Włodzimierzem zajął książę litewski Lubart, również spowinowacony ze zmarłym księciem halickim[↓1] . O ziemie Księstwa Halicko-Wołyńskiego do końca XIV wieku trwały zatargi i wojny najpierw pomiędzy Koroną i sprzymierzonym z nią Królestwem Węgier a Wielkim Księstwem Litewskim (które po serii najazdów zajęło Wołyń i Podole kamienieckie, a ze względów dynastycznych pretendowało do całości terytorium księstwa), a następnie pomiędzy Koroną a Królestwem Węgier. Po śmierci Kazimierza Wielkiego Ludwik Węgierski wcielił Ruś Czerwoną do Królestwa Węgier. Trójstronny konflikt o przynależność państwową ziem Księstwa Halicko-Wołyńskiego (Rusi Halicko-Włodzimierskiej) zakończył się ostatecznie po zawarciu przez Jagiełłę małżeństwa z królową Polski Jadwigą Andegaweńską i samodzielnym objęciu tronu polskiego po jej śmierci Jadwiga jako królowa Polski i spadkobierca Ludwika Andegaweńskiego w 1387 usunęła starostów węgierskich i ogłosiła akt przyłączenia Rusi Halicko-Włodzimierskiej do Korony[↓1] . W wyniku ostatecznych rozgraniczeń dawne terytoria księstwa zostały podzielone pomiędzy Koronę i Wielkie Księstwo Litewskie (które zatrzymało Wołyń i Podole kamienieckie), zaś król Polski przyjął tytuł księcia Rusi, co podkreślało odrębny status wcielonych terytoriów. Terytorialne status quo utrzymało się do unii lubelskiej (1569). Teren dawnego księstwa halicko-wołyńskiego znalazł się w późniejszym okresie w większości w: województwie ruskim województwie bełskim województwie wołyńskim Od Rusi Halicko-Włodzimierskiej pochodzi nazwa Królestwa Galicji i Lodomerii, wprowadzona po I rozbiorze przez Austriaków jako określenie dla anektowanych terytoriów Rzeczypospolitej. Książęta haliccy Książęta haliccy 1056–1060 – Rościsław Włodzimierzowic 1060–1084 – część dzielnicy kijowskiej 1084–1141 – okres rozbicia 1141–1145 – Wołodymyrko 1145 – Iwan Berładnik 1145–1153 – Wołodymyrko 1153–1187 – Jarosław Ośmiomysł 1187 – Oleg Jarosławicz 1187–1188 – Włodzimierz II Jarosławicz 1188 – Oleg Jarosławicz 1188–1189 – Roman Halicki 1189–1199 – Włodzimierz II Jarosławicz Książęta dźwinogrodzcy 1084–1124 – Wołodar Rościsławicz 1124–1129 – Władymirko 1129–1145 – Iwan Berładnik 1145–1206 – do Halicza 1206–1207 – Roman II Igorowicz 1208–1210 – Roman II Igorowicz 1210 – Daniel Romanowicz 1210–1211 – Roman II Igorowicz od 1211 – do Halicza Książęta trembowelscy 1084–1124 – Wasylko Rościsławicz 1124–1141 – Iwan Wasylkowicz 1124–1126 – Grzegorz Wasylkowicz 1141–1153 – Władymirko 1153–1210 – do Halicza 1210 – Izjasław Włodzimierzowicz od 1210 – do Halicza Książęta przemyscy ok. 1085–1092 – Ruryk Rościsławicz 1097–1124 – Wołodar Rościsławicz 1124–1129 – Rościsław Wołodarewicz 1129–1153 – Władymirko Książęta halicko-włodzimierscy 1199–1205 – Roman Halicki 1205–1206 – Daniel Halicki 1206–1208/1209 – Włodzimierz III Igorewicz 1208/1209 – Roman Igorowicz 1209 – Rościsław Rurykowicz 1209 – Roman Igorowicz 1209–1210 – wojewoda Benedykt 1210–1211 – Włodzimierz III Igorewicz 1211–1213 – Daniel I Halicki 1213 – Mścisław Jarosławowicz Niemy 1213–1215 – Władysław Kormilczyc 1214/1215–1217 – Koloman 1217–1219 – Mścisław II Udały 1219–1221 – Koloman 1221–1227 – Mścisław II Udały 1227–1230 – Andrzej Węgierski 1230–1231/1232 – Daniel I Halicki 1231/1232–1233/1234 – Andrzej Węgierski 1233/1234–1235 – Daniel I Halicki 1235–1238 – Michał Wsiewołodowicz 1238 – Rościsław Michajłowicz 1238–1264 – Daniel I Halicki (w l. 1240-45 nominalnie) 1264–1269 – Szwarno 1269–1300 – Lew I 1300–1308 – Jerzy I 1308–1323 – Lew II Jurijowicz 1308–1323 – Andrzej II Jurijowicz 1323–1340 – Bolesław Jerzy II 1340 – do Polski Zobacz też Lędzianie Ziemia halicka Metropolia halicka Ruś Czerwona Archidiecezja halicka wojna o Księstwo Halicko-Włodzimierskie w latach 1340–1392 Uwagi  ↑ 1 Córka Giedymina a siostra Lubarta Eufemia (zm. 1341) była żoną Bolesława Jerzego II.  ↑ 2 „Dziełem rzeczywistych twórców unii polsko-litewskiej i kierowników polskiej polityki był akt formalnego objęcia Rusi Halicko-Włodzimierskiej pod władzę Polski (1387). Aktu tego dokonała Jadwiga jako sukcesorka Ludwika, a chodziło w nim przede wszystkim o uchylenie zwierzchności węgierskiej nad tym krajem, utrwalonej po śmierci Kazimierza Wielkiego”, Jerzy Wyrozumski, Historia Polski do roku 1505, Warszawa 1978, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 250. Przypisy Bibliografia Henryk Paszkiewicz, Polityka ruska Kazimierza Wielkiego, Kraków 1925 (reprint 2002), ISBN 83-88385-05-4 Polityka zagraniczna księcia Daniela Halickiego w latach 1217–1264. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2005 ISBN 83-227-2457-8. OCLC 69482125 Dąbrowski Dariusz, Daniel Romanowicz król Rusi (ok. 1201–1264), Biografia polityczna, AVALON, Kraków 2012, ISBN 978-83-7730-069-5, s. 468, lista władców Halicza w latach 1205–1264

Галицко-Волинскоє князство Księstwo Halicko-Wołyńskie Ruś Halicko-Wołyńsk Ruś Halicko-Włodzimierska Regnum Galiciae et Lodomeriae (łac.) Godło Flaga Stolica Halicz (1199-1239) Chełm (1239-1272) Lwów (1272-1392) Lata istnienia 1199-1392 Nazwa Zjednoczone Królestwo Polskie Religia dominująca prawosławie Zależność Złotej Ordy (1240-1340) data 1199 data 1355