Kincstartó

Z Europa Środkowa
(Przekierowano z Skarbnik królewski)
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Kincstartó, także Főkincstartó − skarbnik. Główny urzędnik finansowy średniowiecznych Węgier od XIV wieku. Po raz pierwszy pojawił się za czasów Karola Roberta jako podwładny ówczesnego mistrza skrabu, następnie od 1377 był samodzielnym urzędnikiem. Ponieważ izba królewska nie była zjednoczoną organizacją aż do reform podatkowych i finansowych Macieja Korwina w 1467 r., w wielu przypadkach był on w zasadzie głównym urzędnikiem finansowym, a każda izba była tylko luźno zależna od niego. Do jego kompetencji należały mennictwo, wydobycie rudy, cła, sprawy solne, nakładanie podatków i transakcje kredytowe władców. Po 1377 roku nazywano go baronem, ale nie był jednym z „prawdziwych baronów” kraju.

Poniższa lista zawiera skarbników Królestwa Węgier w latach 1340-1531

XIV wiek

Okres Imię i nazwisko Monarcha Uwagi Źródło
1306
Rátót II. Domokos (?)
ok.1325
Magyar Pál I. Károly pierwszy raz; "thesaurarius noster"; także kasztelan zamku Gímes (1322–1345) i "maior tavarnicorum" (1323–1326) [1][2]
ok.1325
Magyar Pál I. Károly pierwszy raz; "thesaurarius noster"; także kasztelan zamku Gímes (1322–1345) i "maior tavarnicorum" (1323–1326) [1][2]
ok.1327
János I. Károly "tezaurarius regalis et custos ecclesie Albensis"; kanonik w Fehérvár (1313–1345) [1]
1340 – ?
Magyar Pál I. Károly drugi raz; "thesaurarius noster"; także kasztelan zamku Gímes (1322–1345) [3][2][4][5]
1351 – ?
Mariadi Demeter I. Lajos "custos thesauri regis Ungarie"; także kanonik Nagyvárad (ok.1350); możliwe, że był tylko skarbnikiem królewskim ("custos thesauri regine"), jak w 1350 [6][7][8]
31 maja 1359 – 2 września 1370
Demetrius I. Lajos także biskup Syrmii (1364–1368), później biskup Siedmiogrodu (1368–1376) [6][9][8][10]
1 lipca 13731377
De Surdis János I. Lajos także biskup Vác (1363–1375), arcybiskup Ostrzyhomia (1376-1378) [11][2][8][10]
17 lipca 1377 – 24 lutego 1382
Zámbó Miklós I. Lajos także ispán komitatu Trencsén i kasztelan zamku Trenčín (1377–1380), sędzia Jasów (1381–1383) [11][12][13][10]
1 stycznia 1383 – 6 stycznia 1389
Jakcs András I. Mária & Zsigmond razem z bratem Györgyim (1383–1391) i Istvánem (1387–1389); także ispán komitatów Bereg (1382–1388) i Virovitica (1388) [14][15][16][10]
28 października 1383 – 11 maja 1391
Jakcs György I. Mária & Zsigmond razem z bratem Andrásem (1382–1389 lub 1390) i Istvánem (1387–1389); także ispán komitatu Bereg (1382–1388) [14][15][16][10]
1387–1389
Jakcs István I. Mária & Zsigmond razem z bratem Andrásem (1382–1389 lub 1390) i razem z bratem Györgyim (1383–1391) [14][15][16]
10 lutego 1392/3 – 19 sierpnia 1393
Szécsényi Frank I. Mária & Zsigmond także sędzia Jasów (1393) [17][18][10]
7 listopada 1394 – 4 maja 1396
Szécsi Frank I. Mária & Zsigmond także ispán królewskiej posiadłości, wyspy Csepel (1396) [19][20][10]
1 czerwca 1397 – ?
Szécsi Miklós Zsigmond brat Szécsi Franka (1394–1396) [19][21][10]
20 lutego 1398 – 20 kwietnia 1401
Debrői István Zsigmond uczestniczył w buncie przeciwko królowi [22][21][10]
4 sierpnia 1398 – 17 marca 1401
Kápolnai Mihály Zsigmond także biskup Nitry (1393–1399), później biskup Veszprém (1399–1402) [23][24][10]

XV wiek

Okres Imię i nazwisko Monarcha Uwagi Źródło
14011407
wakat
Wolne zadania zostały podzielone między Nicholasa Treutela i Marka z Norymbergi
[25][10]
21 kwietnia 1407 – 10 lipca 1408
Ozorai Pipo Zsigmond także ispán komitataów: Temes, Csanád, Arad, Krassó, Keve (1404–1426), Csongrád i Fejér (1407–1426); także ispán komory solnej (1400–1426) [26][27][10]
12 grudnia 14081409
Korbáviai Károly Zsigmond także kasztelan zamku Visegrád (1403–1409); członek−założyciel Zakonu Smoka (1408) [2][28][29]
4 lipca 1410 – 4 maja 1412
de Nassis Zoelus Zsigmond także kasztelan zamku Buda (1402–1412) i ispán królewskiej posiadłości, Csepel (1404–1411) [7][28][29]
8 listopada 1412 – 12 marca 1436
Rozgonyi I. János Zsigmond także ispán komitatów: Sáros (1409–1435), Zemplén (1428–1435) i Szepes (1435–1437); także mistrz skarbu (1433–1438); w okresie 22 lutego 1436 – 12 marca 1436 razem z Országh Mihálym [30][31][29]
22 lutego 1436 – 3 grudnia 1438
Országh Mihály Zsigmond & Albrecht po raz pierwszy [32][33][29]
1437 – ?
Lemmel Mátyás Albrecht
9 kwietnia 1438 – 6 września 1438
Szentgyörgyi László Albrecht [19][34][29]
1439
Noffri Lénárd Albrecht zgodnie z datą conceptus [26][33][29]
11 czerwca 1439 – 15 lipca 1440
Töttös László Albrecht po raz pierwszy [35][36][29]
28 lipca 1440 – 21 listopada 1453
Ország Mihály brak po raz drugi; wspierał Władysław Warneńczyk w wojnie domowej; także ispán komitatu Sopron (1441–1445) i Nyitra (1448–1458); jeden z Siedmiu Kapitanów Królestwa (1445–1446) [32][34][29]
21 listopada 1453 – 12 października 1455
Várdai Miklós V. László także ispán komitatu Szabolcs (1453–1456) [12][37][29]
18 maja 1456 – 1 czerwca 1456
Töttös László V. László po raz drugi [35][38][29]
14 lipca 1457 – ?
Turóci Benedek V. László także ispán komitatu Varaždin (1452–1458) [35][38][29]
1458
Thuz János I. Mátyás [35][39][40][41]
14591464
Szapolyai Imre I. Mátyás także ispán komory solnej (1459) i Kapitan Górnych Węgier (1460–1463) [42][43][40][44]
14641467
Besenyői Bertalan I. Mátyás za jego kadencji rozpoczęły się reformy podatkowe i centralizacja gospodarcza; pierwszy skarbnik królewski, o którym nie mówiono "baronus" [45][46][40][44]
14671469
Csezmicei János I. Mátyás razem z Ernuszt I. János (1467–1476); posiadał tytuł "arch-treasurer"; także biskup Pécs (1459–1472) [47][46][40][48]
14691476
Ernuszt I. János I. Mátyás razem z Janus Pannonius (1467–1469); także ispán komitatów: Kőrös, Zólyom i Turóc (1469–1476); także ban Slawonii (1473–1476); zainspirował króla Macieja do reformy królewskich dochodów i zniesienia poprzednich zwolnień podatkowych [49][50][51][48]
14761478
Handó György I. Mátyás także proboszcz w Pécs (1465–1478) [52][53][51][48]
14781490
Nagylucsei Orbán I. Mátyás także proboszcz w Fehérvár (1474–1481), biskup Győr (1481–1486) i biskup Eger (1486–1491); administrował także archidiecezją Wiednia (1485–1490) i był szefem sądu palatyna (1487–1491); zrezygnował z funkcji skarbnika królewskiego podczas koronacji Władysława II [54][55][56][48]
14901492
Thuz Osvát II. Ulászló brat Thuza Jánosa (1458); także biskup Zagrzebia (1466–1499) [57][58][56][59]
1492
Baumkircher Vilmos II. Ulászló [60][59]
14921494
Szegedi Lukács II. Ulászló także biskup Bośni (1491–1493), później biskup Csanád (1493–1500) [61][62][56][59]
14941496
Ernuszt Zsigmond II. Ulászló syn Jana I Ernuszta (1467–1476); także biskup Pécs (1473–1505) i ban Dalmacji i Chorwacji (1494–1496) i ban Slawonii (1494–1498); na diecie w 1496 roku został oskarżony o sprzeniewierzenie królewskich dochodów podatkowych, w wyniku czego został zdegradowany i uwięziony [49][63][56][59]
14961500
Wemeri Zsigmond II. Ulászló pełniący obowiązki skarbnika ("administrator regius") do 1498; również commendator proboszcza Lelesza i kanonika Egeru (1494–1498) [12][64][56][59]

XVI wiek

Okres Imię i nazwisko Monarcha Uwagi Źródło
15001504
Bornemissza János II. Ulászló [45][65][56][66]
15041505
Telegdi István II. Ulászló [35][67][66]
15061509
Batthyány Benedek II. Ulászló pierwsza kadencja; także kasztelan zamku Buda (1506–1514); oskarżony o oszustwa i malwersacje przez swoich przeciwników, w wyniku czego został zwolniony i objęty śledztwem [60][68][66]
15091510
Várdai Ferenc II. Ulászló wnuk Mikołaja Várdaia (1453–1456); także biskup Vác (1509–1514) [57][68][66]
15101511
Batthyány Benedek II. Ulászló druga kadencja, przywrócony po udowodnieniu jego niewinności; także kasztelan zamku Buda (1506–1514) [60][69][66]
15121513
Herendi Miklós II. Ulászló pełniący obowiązki skarbnika ("administrator regius") aż do 1512 [15][70][71]
15131516
Beriszló Péter II. Ulászló także biskup Veszprém (1512–1520); także ban Jajce (1513–1516), ban Dalmacji, Chorwacji i Slawonii, przeor Vrany i Kapitan Senj (1513–1520) [45][72][71]
15161517
Szalkai László II. Lajos także biskup Vác (1513–1522) [73][74][71]
15171519
Várdai Pál II. Lajos po raz pierwszy [75][76][71]
15191520
Batthyány Benedek II. Lajos trzecia kadencja [60][77][71]
15201521
Várdai Pál II. Lajos druga kadencja; także biskup Veszprém (1520–1524) [75][77][78]
1521
Báthory András II. Lajos także ispán komitatu Szatmár (1506–1528); także dowódca twierdzy Belgrad (1521) [60][79][78]
15221523
Thurzó Elek II. Lajos pierwsza kadencja; także Master of the Chamber (1521–1526) [80][81][78]
15231524
Várdai Pál II. Lajos trzecia kadencja; także biskup Veszprém (1520–1524), później biskup Eger (1524–1526) [75][82][78]
1525
Thurzó Elek II. Lajos druga kadencja; także Master of the Chamber (1521–1526) i mistrz skarbu (1523–1527); uwięziony, a majątek Fugger–Thurzó został na krótko skonfiskowany w 1525 r. [80][82][78]
15251526
Dóczi János II. Lajos pierwsza kadencja; także Royal Chamberlain (1515–1526) [83][84][85]
1526
Thurzó Elek II. Lajos trzecia kadencja; także Master of the Chamber (1521–1526) i mistrz skarbu (1523–1527); ostatni królewski skarbnik średniowiecznego królestwa [80][86][85]
1526
Dóczi János I. János druga kadencja; lojalny wobec Jana I Szapolyaia [83][87]

XVI wiek

Okres Imię i nazwisko Monarcha Uwagi Źródło
15261529
Tornallyai Jakab I. János lojalny wobec Jana I Szapolyaia [88]
15271531
Gerendi Miklós I. Ferdinánd lojalny wobec Ferdynanda I; był pierwszym President of the Hungarian Chamber, ale nadal określał się jako „królewski skarbnik”; także biskup Siedmiogrodu (1528–1540) [89][90][91]
15291534
Gritti Alajos I. János także wicekról Węgier, wyznaczony na biskup Egeru i ispán komitatu Máramaros (1529–1534); także regent Węgier (1530–1534), później Kapitan Węgier (1532–1534), stracony po oblężeniu Medgyes (1534) [92][93]
15301531
Nádasdy Tamás I. János działał dla Gritti Alajosa (1529–1534) [94][95]
15321534
Dóczi János I. János trzecia kadencja; działał dla Gritti Alajosa (1529–1534); stracony po oblężeniu Medgyes (1534) [96][97]
15341540 (1551)
Fráter György / George Martinuzzi I. János także biskup Nagyvárad i dożywotni hrabia komitatu Bihar (1534–1551); nazywał się „królewskim skarbnikiem” aż do jego zabójstwa w (1551), ale w rzeczywistości pozycja przestała istnieć po śmierci Jana I Szapolyaia (1540) [98][97]

Po zajęciu Budy przez Turcję pozycja ta stopniowo traciła swoją wiodącą rolę, choć pozostała, a szefowie i prezesi Izby Królewskiej stali się głównymi urzędnikami finansów królewskich (i państwowych) (przywódcami finansowymi Królestwa Węgier).

Wybrani skarbnicy

Term Incumbent Diet Notes Source
1511 Telegdi István 1511 (Rákos) baron; poprzednio także skarbnik królewski (1504–1506); wybrany przez dietę do pobierania podatku nadzwyczajnego [99][100]
Szentpéteri László mniej szlachetny; wybrany przez dietę do pobierania podatku nadzwyczajnego [19][100]
1518–1519 Paksi János 1518 (Bács) baron; wybrany przez dietę do pobierania podatków nadzwyczajnych, a także został członkiem rady królewskiej [101]

[102]

Szobi Mihály mniej szlachetny; wybrany przez dietę do pobierania podatku nadzwyczajnego [19][102]
1521–1522 Ráskai Gaspar 1521 (Buda) baron; wybrany przez Sejm do pobierania podatków nadzwyczajnych po upadku Belgradu w 1521 r.; także ispán komitatu Nógrád (od 1514) [103][104]
Werbőczy István baron; wybrany przez Sejm do pobierania podatków nadzwyczajnych po upadku Belgradu w 1521 r.; także Chief Justice (1514–1525) [105][104]
Essegvári Franko mniej szlachetny; wybrany przez Sejm do pobierania podatków nadzwyczajnych po upadku Belgradu w 1521 r. [106][104]
Kanizsai László mniej szlachetny; wybrany przez Sejm do pobierania podatków nadzwyczajnych po upadku Belgradu w 1521 r. [107][104]

Przypisy

  1. 1,0 1,1 1,2 Weisz 2015, str. 528.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Markó 2006, str. 359.
  3. Weisz 2015, str. 529.
  4. Soós 1999, str. 19.
  5. Engel 1996, str. 317.
  6. 6,0 6,1 Weisz 2015, str. 531.
  7. 7,0 7,1 Markó 2006, str. 360.
  8. 8,0 8,1 8,2 Soós 1999, str. 20.
  9. Markó 2006, str. 307.
  10. 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 Engel 1996, str. 52.
  11. 11,0 11,1 Weisz 2015, str. 534.
  12. 12,0 12,1 12,2 Markó 2006, str. 368.
  13. Soós 1999, str. 22.
  14. 14,0 14,1 14,2 Weisz 2015, str. 535.
  15. 15,0 15,1 15,2 15,3 Markó 2006, str. 357.
  16. 16,0 16,1 16,2 Soós 1999, str. 23.
  17. Markó 2006, str. 293.
  18. Soós 1999, str. 24.
  19. 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 Markó 2006, str. 365.
  20. Soós 1999, str. 25.
  21. 21,0 21,1 Soós 1999, str. 26.
  22. Markó 2006, str. 358.
  23. Markó 2006, str. 352.
  24. Soós 1999, str. 28.
  25. Soós 1999, str. 29.
  26. 26,0 26,1 Markó 2006, str. 361.
  27. Soós 1999, str. 30.
  28. 28,0 28,1 Soós 1999, str. 32.
  29. 29,00 29,01 29,02 29,03 29,04 29,05 29,06 29,07 29,08 29,09 29,10 Engel 1996, str. 53.
  30. Markó 2006, str. 364.
  31. Soós 1999, str. 34.
  32. 32,0 32,1 Markó 2006, str. 244.
  33. 33,0 33,1 Soós 1999, str. 35.
  34. 34,0 34,1 Soós 1999, str. 36.
  35. 35,0 35,1 35,2 35,3 35,4 Markó 2006, str. 366.
  36. Soós 1999, str. 37.
  37. Soós 1999, str. 38.
  38. 38,0 38,1 Soós 1999, str. 39.
  39. Soós 1999, str. 40.
  40. 40,0 40,1 40,2 40,3 Kubinyi 1957, str. 29.
  41. C. Tóth et al. 2016, str. 128.
  42. Markó 2006, str. 251.
  43. Soós 1999, str. 41.
  44. 44,0 44,1 C. Tóth et al. 2016, str. 129.
  45. 45,0 45,1 45,2 Markó 2006, str. 350.
  46. 46,0 46,1 Soós 1999, str. 42.
  47. Markó 2006, str. 444.
  48. 48,0 48,1 48,2 48,3 C. Tóth et al. 2016, str. 130.
  49. 49,0 49,1 Markó 2006, str. 355.
  50. Soós 1999, str. 44.
  51. 51,0 51,1 Kubinyi 1957, str. 30.
  52. Markó 2006, str. 311.
  53. Soós 1999, str. 45.
  54. Markó 2006, str. 242.
  55. Soós 1999, str. 46.
  56. 56,0 56,1 56,2 56,3 56,4 56,5 Kubinyi 1957, str. 31.
  57. 57,0 57,1 Markó 2006, str. 367.
  58. Soós 1999, str. 48.
  59. 59,0 59,1 59,2 59,3 59,4 C. Tóth et al. 2016, str. 131.
  60. 60,0 60,1 60,2 60,3 60,4 Markó 2006, str. 349.
  61. Markó 2006, str. 343.
  62. Soós 1999, str. 49.
  63. Soós 1999, str. 51.
  64. Soós 1999, str. 52.
  65. Soós 1999, str. 53.
  66. 66,0 66,1 66,2 66,3 66,4 C. Tóth et al. 2016, str. 132.
  67. Soós 1999, str. 54.
  68. 68,0 68,1 Soós 1999, str. 55.
  69. Soós 1999, str. 56.
  70. Soós 1999, str. 57.
  71. 71,0 71,1 71,2 71,3 71,4 C. Tóth et al. 2016, str. 133.
  72. Soós 1999, str. 58.
  73. Markó 2006, str. 328.
  74. Soós 1999, str. 59.
  75. 75,0 75,1 75,2 Markó 2006, str. 257.
  76. Soós 1999, str. 60.
  77. 77,0 77,1 Soós 1999, str. 61.
  78. 78,0 78,1 78,2 78,3 78,4 C. Tóth et al. 2016, str. 134.
  79. Soós 1999, str. 62.
  80. 80,0 80,1 80,2 Markó 2006, str. 254.
  81. Soós 1999, str. 63.
  82. 82,0 82,1 Soós 1999, str. 64.
  83. 83,0 83,1 Markó 2006, str. 353.
  84. Soós 1999, str. 65.
  85. 85,0 85,1 C. Tóth et al. 2016, str. 135.
  86. Soós 1999, str. 66.
  87. Soós 1999, str. 67.
  88. Soós 1999, str. 68.
  89. Markó 2006, str. 356.
  90. Soós 1999, str. 73.
  91. Fallenbüchl 1988, str. 109.
  92. Markó 2006, str. 131.
  93. Soós 1999, str. 69.
  94. Markó 2006, str. 241.
  95. Soós 1999, str. 70.
  96. Markó 2006, str. 353.
  97. 97,0 97,1 Soós 1999, str. 71.
  98. Markó 2006, str. 106.
  99. Markó 2006, str. 366.
  100. 100,0 100,1 Soós 1999, str. 75.
  101. Markó 2006, str. 362.
  102. 102,0 102,1 Soós 1999, str. 76.
  103. Markó 2006, str. 364.
  104. 104,0 104,1 104,2 104,3 Soós 1999, str. 77.
  105. Markó 2006, str. 258.
  106. Markó 2006, str. 355.
  107. Markó 2006, str. 358.

Powiązane artykuły

  • Fortunatus Imre (Szerresés Imre) - II. Louis (potomek Żydów sefardyjskich)

Linki zewnętrzne

Źródła

  • C. Tóth, Norbert; Horváth, Richárd; Neumann, Tibor; Pálosfalvi, Tamás (2016). Magyarország világi archontológiája, 1458–1526, I. Főpapok és bárók [Świecka archontologia Węgier, 1458–1526, tom I: Prałaci i baronowie]. MTA Bölcsészettudományi Kutatóközpont Történettudományi Intézete. ISBN 978-963-4160-35-9.
  • Engel, Pál (1996). Magyarország világi archontológiája, 1301–1457, I. [Świecka archontologia Węgier, 1301–1457, Volume I]. História, MTA Történettudományi Intézete. ISBN 963-8312-44-0.
  • Engel, Pál (2001). The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. I.B. Tauris Publishers. ISBN 1-86064-061-3.
  • Fallenbüchl, Zoltán (1988). Magyarország főméltóságai [Wysocy urzędnicy państwowi na Węgrzech]. Maecenas Könyvkiadó. ISBN 963-02-5536-7.
  • Kubinyi, András (1957). A kincstári személyzet a XV. század második felében [Personel skarbu w II pol. XV wieku]. Tanulmányok Budapest Múltjából 12. Akadémiai Kiadó. str. 25–49.
  • Markó, László (2006). A magyar állam főméltóságai Szent Istvántól napjainkig: Életrajzi Lexikon [Wysocy urzędnicy państwowi na Węgrzech od króla św. Stefana do naszych czasów: Encyklopedia biograficzna]. Helikon Kiadó. ISBN 963-547-085-1.
  • Soós, Ferenc (1999). Magyarország kincstartói, 1340–1540 [Królewscy „nosiciele sakiewek” na Węgrzech, 1340–1540]. Argumentum. ISBN 963-446-118-2.
  • Weisz, Boglárka (2015). Ki volt az első kincstartó? A kincstartói hivatal története a 14. században [Kto był pierwszym skarbnikiem? Historia kancelarii skarbnika w XIV wieku]". Történelmi Szemle. Hungarian Academy of Sciences. 57 (4): str. 527–540. ISSN 0040-9634.