Mistrz skarbu (magister tavernicorum regalium[1]) lub wódz főtárnok (camerarius) to jeden z dostojników baronialnych, początkowo nadzorca dworów królewskich, zarządca jego finansów, kustosz jego skarbów. Pod koniec średniowiecza stopniowo przekształcił się w urząd sędziowski, który w XII wieku stał się niefunkcjonalną funkcją.
Stanowisko wzorowane było na samej frankońskiej organizacji państwowej z czasów powstania państwa, w krajach sąsiednich, w Europie Środkowo-Wschodniej, nazywane było camerarius[2].
Rola ekonomiczna
Niestety dokumnety króla I. Istvána ledwo wspominają o jednym lub dwóch dostojnikach, o godnościach dworskich wiemy tylko z statutu Tihany. Zarządzającym dochodami królewskimi był naczelny főtárnok (camerarius), który stał na czele Tárnok organizacji dworskiej. Zarządzał "kamaráját", dlatego później főkamarás „komnatą” króla, więc później nazwano ją główną komnatą.[3]
Po raz pierwszy został wymieniony w 1148 r. jako prezes izby królewskiej királyi kamara elnöke (presidens camere regie), następnie w 1198 r. I kilkakrotnie później posiadał tytuł mistrza komnat kamarások mestere (magister cubiculariorum). Po raz pierwszy pojawił się w 1214 roku jako tárnokmester (magister tavarnicorum). Początkowo palatyn kierujący dworem nie był już w stanie wykonywać wszystkich swoich obowiązków i potrzebni byli nowi dygnitarze specjalizujący się w niektórych zadaniach[4].
Około 1200 r. dochody majątków królewskich zaczęły tracić na znaczeniu. Odtąd tárnokmester steward zarządzał innymi dochodami skarbowymi (królewskie, królewskie podatki miejskie itp.).[5] Dénes, jeden z mistrzów początku XIII wieku, syn (m) strąka, odegrał ważną rolę w kształtowaniu nowej polityki gospodarczej opartej na dochodach pieniężnych.[6] Reformy Karola Roberta znacznie zwiększyły jego rolę w pierwszej połowie XIV wieku[7], kiedy był on już szefem finansów publicznych, faktycznym kierownikiem polityki finansowej i gospodarczej oraz głównym organem administracyjnym i sądowniczym powiązanych organizacji. Obejmował również dobra koronne i pozostałe folwarki zamkowe. W jego działalności gospodarczej pomagał mu porucznik i generał porucznik. W drugiej połowie XIV w. obowiązki gospodarcze stopniowo, ostatecznie całkowicie, przejmował jego zastępca, kincstartó (thesaurarius).[5][6]
Rola sądowa
W grupie wolnych miast królewskich, tzw. miastach dworu królewskiego mistrz królewski osądzał Budę jeszcze przed 1376 r., ale w tym czasie nawet palatyn i sędzia kraju byli w stanie rozpatrywać ich sprawy.
W wyniku reform Ludwika Wielkiego w latach 1376–1378 oddzielny sędzia sądu miejskiego, zachowując swój urząd sędziego, działał po 1378 r., gdy funkcję sędziego wspierał sędzia i notariusz.[6]
W sprawach cywilnych miast miast królewskich odwołanie musiało zostać złożone na dworze królewskim u prezydentów cywilnych.
W XV wieku Buda, Bratysława, Trnawa, Sopron, Koszyce, Preszów i Bardiów składały się z miast pogańskich. Jeszcze zanim Mohács dołączył do nich Pest, a ich liczba stale rosła, szczególnie w XVI-XVII wieku. wieku. W 1848 r. Było ich 28. Podczas okupacji tureckiej królewskie krzesło znajdowało się w Bratysławie[5].
Od początku XVI wieku mistrz skarbu był czwartą świecką godnością. Palatyn lub. w przypadku przeszkody dla sędziego kraju przewodniczył on również posiedzeniom izby wyższej, a następnie Rady Siedmiu. Po 1867 roku nadal istniał jako niewyłączny tytuł batalionu.[5]
Lista mistrzów skarbu
Czasy Arpadów
Nazwisko (Urodziny–Śmierć)
|
Okres
|
Monarcha (Lata panowania)
|
Uwagi
|
Ják I. Mika
|
1099-1201 [8]
|
I. László
|
|
Miska, syn Salamona
|
1214[6]
|
II. András
|
|
Atyusz Salamon
|
1214–1215
|
|
Dénes, syn Apoda
|
1215–1222[4] / (1224–1230[6])
|
Osl Beled mistrz skarbu (1216–1236)
|
Tomaj II. Dénes
|
1224–1230[4]
|
Tomaj
|
Miklós, syn Miklósa
|
1231–1235[6]
|
|
Csák Pósa (Pous, Pózs)
|
1235[4][6]
|
IV. Béla
|
Csák
|
Rátót I. Domokos
|
1238–1241[4][6]
|
Rátót
|
wakat
|
1241–1242
|
Meggyesi Móricz, mistrz skarbu (magister tavernicorum), (fl. 1241-69)
|
Csák I. Máté[4]
|
1242–1246[4][6]
|
Csák I. Máté
|
Türje II. Dénes
|
1246–1248[4][6]
|
Türje
|
Hahót I. Csák
|
1248–1260[4][6]
|
Hahót
|
Pok Móric
|
1260–1270[4][6]
|
Pok
|
Ákos Ernye
|
1272[6]
|
V. István
|
Ákos
|
Gutkeled Joakim (pierwszy raz)
|
1272–1273[6]
|
IV. László
|
Gutkeled
|
Rátót I. István
|
1273[6]
|
Rátót
|
Gutkeled Joakim (drugi raz)
|
1273–1274[6]
|
Gutkeled
|
Monoszló II. Egyed (pierwszy raz)
|
1274[6]
|
(1270–1272; 1274–1275)
|
Gutkeled Joakim (trzeci raz)
|
1274[6]
|
Gutkeled
|
Monoszló II. Egyed (drugi raz)
|
1274–1275[6]
|
Monoszló
|
Gutkeled Joakim (czwarty raz)
|
1275[6]
|
Gutkeled
|
Csák II. Máté[4]
|
1275–1276[6]
|
Csák II. Máté
|
Kőszegi Iván (János)
|
1276–1277[6]
|
Héder, Kőszegi
|
Csák III. Ugrin[4]
|
1277–1279[6]
|
Csák, gałąź Újlaki
|
Aba II. Lőrinc (pierwszy raz)
|
1279–1280[6]
|
Aba
|
Aba Péter
|
1281–1283[6]
|
Aba
|
Aba II. Lőrinc (drugi raz)
|
1284–1286[6]
|
Aba
|
Kőszegi Iván (drugi raz)
|
1290–1291[6]
|
Héder, Kőszegi
|
Porc István
|
1291–1292[6]
|
Rátót
|
Rátót II. Domokos
|
1293–1301[6] (1302[8])
|
Rátót, syn Istvána Porca, przodka klanu Pásztói
|
Czasy Andegawenów
Szécsi Frank - Skarbnik królewski (1394-1396)
Czasy królów elekcyjnych
- Karlo Kurjaković Tárnokmester (1408),
- Serkei Dezső († 1415)
- Kórógyi Fülpös, Tárnokmester, +1432/33
- Rozgonyi I. János, Tárnokmester (magister tavernicorum), +ca 1438
- Országh I. János de Guth, Tárnokmester, +1457
- Rozgonyi Rénold, Tárnokmester, +1472
- Hédervári VI. Miklós († 1492÷93), mistrz skarbu (magister tavernicorum)
XVI wiek
Nowa era
Tavernicorum regalium magistri, Königliche Ober–Schatzmeister[9]
Nazwisko (Urodziny–Śmierć)
|
Okres
|
Monarcha (Lata panowania)
|
Uwagi
|
Thurzó Elek
|
1523–1527
|
II. Lajos
|
Bethlenfalvi Thurzó
|
Báthori IV. András
|
1527. november 10 – 1534
|
I. Ferdinánd[9]
|
Báthori, gałąź Ecsedi († 1534)
|
Drugeth Ferenc
|
1527 – 1533
|
I. János[9]
|
homonnai; Drugeth
|
Nádasdy Tamás
|
1536 – 1543
|
I. Ferdinánd[9]
|
Nádasdy
|
Kendy Ferenc
|
1539
|
I. János[9]
|
|
Báthori András
|
1544. január 1 – 1554 június 1.
|
I. Ferdinánd
|
Báthori ecsedi ága (†1566)
|
Perényi Gábor
|
1554. november 5 – 1557
|
|
Zrínyi Miklós
|
1557. november 23 – 1566. szeptember 7.
|
I. Ferdinánd, I. Miksa
|
gróf (†1566); Zrínyi
|
Zrínyi György
|
1567 – 1603
|
I. Miksa, Rudolf
|
gróf (†1603); Zrínyi
|
Erdődy Tamás
|
1603. augusztus 19 – 1608
|
Rudolf, II. Mátyás
|
monyorókeréki gróf (†1624); Erdődy
|
Forgách Zsigmond
|
1608. december 1 – 1610
|
II. Mátyás
|
gimesi báró; Forgách
|
Draskovich János
|
1610. január 25 – 1613. május 11.
|
|
üresedés
|
1613 – 1615
|
|
Erdődy Tamás
|
1615. április 27 – 1624. január 15.
|
II. Mátyás, II. Ferdinánd
|
monyorókeréki gróf (†1624); Erdődy
|
üresedés
|
1624. január – 1625. október
|
II. Ferdinánd
|
|
Bánffy Kristóf
|
1625. október 8 – 1643
|
II. Ferdinánd, III. Ferdinánd
|
alsólendvai gróf; Bánffy
|
Csáky István
|
1644. március 15 – 1662. november 5.
|
III. Ferdinánd, I. Lipót
|
körösszegi gróf; Csáky
|
Erdődy György
|
1662. november 22 – 1663
|
I. Lipót
|
monyorókeréki gróf (†1663); Erdődy
|
Forgách Ádám
|
1663. június 8 – 1679
|
gimesi gróf; Forgách
|
Erdődy Imre
|
1679. augusztus 21 – 1690
|
gróf; Erdődy
|
Zichy István
|
1690. június 12 – 1693
|
vázsonykői gróf; Zichy
|
Erdődy György
|
1693. április 7 – 1704. január 15.
|
gróf
|
üresedés
|
1704 – 1705
|
|
Csáky Zsigmond
|
1706. november 17 – 1739
|
I. József, III. Károly
|
gróf; Csáky
|
Nádasdy Lipót Flórián
|
1739. május 9 – 1746. augusztus 2.
|
III. Károly, Mária Terézia
|
Nádasdy
|
Esterházy Ferenc
|
1746. augusztus 3 – 1754. augusztus
|
Mária Terézia
|
galántai gróf (†1754); Esterházy
|
Illésházy József
|
1755. november 24 – 1759. augusztus 21.
|
gróf; Illésházy
|
Batthyány Ádám
|
1759. augusztus 21 – 1782.
|
Mária Terézia, II. József
|
Batthyány
|
Csáky János
|
1782. október 18 – 1783. augusztus 14.
|
II. József
|
körösszegi gróf; Csáky
|
Niczky Kristóf
|
1783. augusztus 14 – 1786. december 21.
|
gróf; Niczky
|
Jankovics Antal
|
1786. december 21 – 1789
|
daruvári gróf (†1789); Jankovics
|
Végh Péter
|
1789. április 27 – 1795. július 21.
|
II. József, II. Lipót, Ferenc
|
|
Majláth József
|
1795. július 23 – 1797
|
Ferenc
|
székhelyi; Majláth
|
Szentiványi Ferenc
|
1797. október 21 – 1802. április 16.
|
szentiványi; Szentiványi
|
Brunszvik József
|
1802. április 16 – 1825. március 18.
|
korompai gróf; Brunszvik
|
Cziráky Antal Mózes
|
1825. április 3 – 1827
|
ciráki gróf; Cziráky
|
Pálffy Fidél
|
1828. március 18 – 1836
|
Ferenc, V. Ferdinánd
|
erdődi gróf; Pálffy
|
Eötvös Ignác
|
1836. augusztus 9 – 1841
|
V. Ferdinánd
|
vásárosnaményi gróf; Eötvös
|
Keglevich Gábor
|
1842. január 12 – 1848
|
buzini gróf; Keglevich
|
Kapcsolódó szócikkek
A magyar uralkodó osztály
Przypisy
- ↑ Országzászlósok az újkorban. Az országbíró, a horvát bán és a tárnokmester, tankonyvtar.hu
- ↑ Györffy, György. István király és műve, 2. kiadás, Gondolat, Budapest, str. 524. (1983). ISBN 963-281-221-2
- ↑ Györffy, György. István király és műve, 2. kiadás, Gondolat, Budapest, str. 241. (1983). ISBN 963-281-221-2
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 Fügedi, Erik. Ispánok, bárók, kiskirályok. Magvető, str. 47-48. (1986). ISBN 963-14-0582-6
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Magyar történelmi fogalomtár, szerkesztette Bán Péter, Gondolat, Budapest, str. 194-195. ISBN 963 282 202 1 (1989)
- ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14 6,15 6,16 6,17 6,18 6,19 6,20 6,21 6,22 6,23 6,24 6,25 6,26 6,27 6,28 6,29 6,30 6,31 6,32 6,33 6,34 6,35 6,36 6,37 6,38 6,39 6,40 6,41 6,42 6,43 6,44 6,45 6,46 6,47 6,48 6,49 6,50 szerk.: Kristó Gyula (főszerk.), Engel Pál, Makk Ferenc: Korai magyar történeti lexikon (9-14- század). Akadémiai Kiadó, Budapest, str. 662. (1994). ISBN 963-05-6722-9.
- ↑ 7,0 7,1 Kristó Gyula, Makk Ferenc. Előszó., Károly Róbert emlékezete. Európa Könyvkiadó Budapest 1988. ISBN 963-07-4394-9.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Markó, László. A magyar állam főméltóságai Szent Istvántól napjainkig. Magyar Könyvklub. ISBN 963 547 085 1 (2000)
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 Fallenbüchl, Zoltán. Magyarország főméltóságai. Maecenas (1988). ISBN 963-02-5536-7
Więcej informacji
|