Telgárt

Strona	Autorzy	Nota
[1]	[2]	Ten artykuł został przetłumaczony z Wikipedii w języku słowackim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku słowackim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach.

Strona	Autorzy	Nota
[3]	[4]	Ten artykuł pochodzi z Wikipedii w języku polskim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku polskim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach.

Telgárt, w latach 1948–1990 Švermovo (pol. Telgárt, węg. Garamfő, niem. Tiergarten) – wieś (obec) na Słowacji w powiecie Brezno. Znajduje się w górnej części biegu Hronu, na granicy trzech regionów geograficznych: Góry Stolickie, Niżne Tatry i Słowacki Raj. Przez miejscowość przebiega linia kolejowa 173 Margecany–Červená Skala, będąca fragmentem tzw. środkowosłowackiej kolei transwersalnej. Obecnie wieś ma charakter rolniczo-turystyczny. Topografia Wieś leży na wschodnim krańcu powiatu breznińskiego i regionu. Przez południową krawędź przepływa potok Zubrovica, który płynie przez Telgárt, Hron, wypływający pod przełęcz sedlom Besník. Jest to najwyższa wieś na Horehronie, rozciągająca się na południowych stokach Kráľovej hole, względnie Kráľovej skaly. Przez wieś prowadzi droga I/66 oraz linia kolejowa železničná trať Brezno – Margecany z unikalnym tunelem. Około 3 km na północny wschód znajduje się przełęcz Besník, która przecina tory z kolejnym tunelem z najwyższym punktem torów o normalnej szerokości na Słowacji (955 m n.p.m.). Historia Najstarsza wzmianka o osadzie Telgárt pochodzi z 1326 r. Nie leżała ona jednak w pobliżu Hronu, jak jest dzisiaj, ale na starej drodze z Gemer na Spisz nad rzeką Hnilec. Został założony przez Šoltýsa Mikuláša, syna Ladislava Kuna ze Spiszu. Obszar ten był już w 1288 roku, kiedy to wspomniany jest jako królewski teren łowiecki. Obejmował teren Muráňa, a częstym gościem był tu król Matej Korvín, z którym wiąże się wiele legend i legend. Po pierwotnym osadnictwie zachowały się nazwy dzielnic, takie jak „stary cmentarz” czy „stara karczma”. Powód i czas opuszczenia tego miejsca nie jest znany, ale osadnictwo we wsi miało miejsce w XIV i XV wieku. Wieś należała wówczas do muránske panstvo (majątku Muran), a później do powiatu Gemer-Malohont. Prawie wyłącznie słowacka ludność przyjęła w większości, w wyniku działań gubernatora komitatu Hont generała Istvána Koháryego, obrządek greckokatolicki. Mieszkańcy zajmowali się hodowlą bydła i owiec, wyrębem, obróbką drewna i przewozem. Istotnym impulsem dla całego obszaru był rozwój hutnictwa żelaza, który dał pracę dużej części Horehronský Gemer. W okresie pracy Istvána Koháry'ego zamożna wieś przeszła na wiarę greckokatolicką, a w 1784 roku z pomocą Františka Koháry'ego zbudowała nowy kościół. Duże znaczenie dla całego obszaru miała budowa linii kolejowej Červená Skala - Margecany, która znacznie uprościła podróżowanie i transport towarów w regionie górskim. Podczas budowy linii w Telgárt mieszkało do około 5000 mieszkańców, z czego do 3200 to pracownicy i technicy. Wprowadzenie elektryczności i telegrafu, budowa wodociągów i dróg oraz rozpoczęcie budowy szkoły znacząco poprawiły warunki życia mieszkańców. Rozwijały się tradycje, kultura i sport, ale obiecujący rozwój został zatrzymany przez II wojnę światową. Podczas słowackiego powstania narodowego w rejonie Telgártu toczyły się zacięte walki. Podczas kontrataku prowadzonego 5 września 1944 r. powstańcy wraz z partyzantami zadali znaczne straty oddziałowi niemieckiej 1 Dywizji Pancernej, który zaczął palić wieś i wyparli go na przełęcz Besník. Wieś spłonęła jednak cała, zniszczonych zostało 260 domów, zginęło też 3 mieszkańców. Za czasów socjalistycznych (w latach 1948–1990) wieś nosiła nazwę Švermovo, na cześć czeskiego komunistycznego polityka, Jana Švermy (1901–1944), który był uczestnikiem słowackiego powstania narodowego i zginął w Niżnych Tatrach po jego upadku. Populacja Liczba ludności wynosi 1548 osób (2011), w przeważającej większości grekokatolików. Około 35-40% mieszkańców to Cyganie. Kultura i atrakcje Pomniki Kościół św. Ducha Kościół greckokatolicki św. Ducha, jednonawowa budowla barokowa z półkolistym zakończeniem prezbiterium i prezentowaną wieżą z 1794 r. Fasada kościoła podzielona jest listwami lizenami, wieża pilastrami, zwieńczona barokowym hełmem z latarnią. Turystyka Telgárt jest punktem wyjścia wielu tras na Kralową Holę, ale także przez przełęcz Besník do sąsiednich gór. Unikalnymi atrakcjami są tunele kolejowe i wiadukt, turystów obsługuje lokalny pensjonat oraz pobliski teren narciarski. Atrakcje w okolicy Źródło Hronu na północ od wsi Źródła wody mineralnej we wsi Rezerwat przyrody „Meandry Hronu” Szczyt Kráľova hoľa (1948 m n.p.m.) w Niżnych Tatrach Szczyt Stolica (1478 m n.p.m.) w Rudawach Słowackich Tunel spiralny na trasie linii kolejowej nr 173 Osobowości wioski Tubylcy Ivan Andrijovič Stavrovský (* 1822, † 1878), ksiądz greckokatolicki, pedagog i pedagog Pavol Spišák (* 1901, † 1975), ksiądz greckokatolicki, kanon tytularny, pierwszy tłumacz liturgii wschodniej w języku słowackim, poeta, pisarz cierpiącym za wiarę Anastázia Miertušová (* 1927, † 2002), artysta Michal Spišiak (* 1936), pisarz, poeta, publicysta Pavol Spišák, pop (ksiądz) greckokatolicki, kanonik tytularny, pierwszy tłumacz liturgii wschodniej na słowacki, pisarz, męczennik za wiarę Pracowali tutaj Ján Ambróz (* 1948), folk piosenkarz Galeria Widok ogólny Wiadukt kolejowy Urząd gminy Linki zewnętrzne Najkrajší kraj- turistické atrakcie v obci Źródło Oficiálna stránka obce

Telgárt wieś Państwo Słowacja Kraj Banskobystrický kraj Okres Brezno Region Horehronie Vodné toky Zubrovica, Hron Powierzchnia 55,97 km² (5597 ha) Populacja 1 519 (31. 12. 2020) Gęstość 27,14 os./km² Pierwsza pisemna wzmianka 1326[5]/1549[6] Starosta Peter Novysedlák (niezależny) PSČ 976 73 ŠÚJ 509051 EČV BR Tel. kierunkowy +421-48 Adres siedziby urzędu Telgárt 70 Adres e-mail [email protected], [email protected], [email protected] poslať email Telefón 048 6194600, 0918 454 935 Fax 048 6194600 Położenie gminy na Słowacji Położenie gminy w granicach Banskobystrického kraja Strona: Telgart.eu.sk Portal mapowy GKU: mapa katastralna 48°51′07″S 20°11′19″V