Traktat w Karłowicach

Strona	Autorzy	Nota
[1]	[2]	Ten artykuł pochodzi z Wikipedii w języku polskim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku polskim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach.

Notka Negocjacje w sprawie traktatu Kaplica Pokoju w Karłowicach w Serbii, w której negocjowano traktat Traktat w Karłowicach – traktat pokojowy podpisany 26 stycznia 1699 w Karłowicach. Kończył on wojnę pomiędzy państwami Ligi Świętej, w skład której wchodziły Państwo Kościelne, Republika Wenecka, Austria (formalnie jako Święte Cesarstwo Rzymskie), Rzeczpospolita Obojga Narodów i Carstwo Rosyjskie a Imperium Osmańskim i jego lennikami, głównie Chanatem Krymskim. Geneza Traktat zamykał wojnę rozpoczętą nieudaną wyprawą wezyra Kara Mustafy pod Wiedeń w 1683 (Rosja przystąpiła do tej wojny w 1686, czyli po traktacie Grzymułtowskiego i przystąpieniu do Ligi Świętej). Nieustanne, 16-letnie walki na froncie mierzącym niemal 4000 km (od Krety przez Albanię, środkowe Węgry, Karpaty, księstwa naddunajskie i granicę krymsko-rosyjską), klęski wojenne na morzu i lądzie oraz wyczerpanie wojenne zmusiło Turcję do podpisania pokoju. Ostatni wezyr z rodu Köprüplüch, Husejn, przyjął mediację Anglii i Holandii, zainteresowanych pacyfikacją wschodniej części Morza Śródziemnego. Strona polska podczas podpisywania traktatu otrzymała dary od Mustafy II. Postanowienia Turcja zrzekła się: Chorwacji, Królestwa Węgier – bez Banatu – z Siedmiogrodem na rzecz Monarchii Habsburgów, Ukrainy Prawobrzeżnej i Podola z Kamieńcem Podolskim na rzecz Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Dalmacji i półwyspu Peloponez – bez Raguzy – oraz niektóre wyspy na Morzu Jońskim i Morzu Egejskim na rzecz Republiki Weneckiej oraz twierdzy-portu Azow nad Morzem Azowskim na rzecz Carstwa Rosyjskiego. Traktat w Konstantynopolu (1700) Rzeczpospolita nie musiała już płacić „upominków” na rzecz Chanatu Krymskiego. Chanatowi Krymskiemu zabroniono organizowania łupieskich najazdów. Zmiany terytorialne po pokoju: tereny o kolorze zielonym przekazane Monarchii Habsburgów, różowym – Rzeczypospolitej Obojga Narodów, fioletowym – Carstwu Rosyjskiemu, a ciemnoniebieskim – Republice Weneckiej Znaczenie Kończył 255 lat wojen polsko-tureckich. Wszelkie próby wznowienia łupieskich najazdów przez Krym spotykały się z energicznymi przeciwdziałaniami władz Stambułu. Węgierscy protestanci, którzy wzięli udział w wojnie po stronie tureckiej, otrzymali amnestię od cesarza Leopolda I. Nie dotyczyła ona Imre Thököly’ego. Traktat złamał potęgę turecką, budzącą niepokój w Europie od XV wieku. Miejsce problemu „Jak obronić się przed Turcją?” zajął „jak Turcję rozebrać z posiadłości i się nimi podzielić?” Zapoczątkował w XVIII wieku przyjazne stosunki Rzeczypospolitej z Imperium Osmańskim w obliczu wzrostu potęgi Monarchii Habsburgów i Imperium Rosyjskiego, jako wspólnych sąsiadów. Turcja próbowała przekreślić postanowienia traktatu w Karłowicach działaniami wojennymi: wojna rosyjsko-turecka (1710–1711) – Turcja odzyskała Azow a Rosja zobowiązała się do zburzenia kilku twierdz (m.in. Taganrogu) VIII wojna wenecko-turecka (1714–1718) – Turcja odzyskała Peloponez VI wojna austriacko-turecka (1715–1718) – Turcja utraciła Banat, północną część Bośni i Serbię z Belgradem a Wołoszczyzna – Oltenię wojna rosyjsko-turecka (1735–1739) – Turcja ponownie straciła Azow, Rosję pozbawiono prawa do budowy fortyfikacji i żeglugi na Morzu Czarnym. oraz VII wojna austriacko-turecka (1735–1739) – Turcja odzyskała północną część Bośni i Serbię z Belgradem a Wołoszczyzna – Oltenię. wojna rosyjsko-turecka (1768–1774) – Turcja musiała zagwarantować niepodległość Chanatu Krymskiego. Oddała Rosji twierdze Azow, Kercz i Jenikale wraz z ziemiami między Dnieprem a Bohem, i Kabardię na Kaukazie. Mołdawia i Wołoszczyzna miały uzyskać autonomię pod protektoratem rosyjskim, a flota rosyjska miała prawo przepływania przez cieśniny tureckie. Bibliografia Zbigniew Wójcik, Historia powszechna XVI–XVII wieku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968, ss. 463–464. Leszek Podhorecki, Chanat Krymski. Państwo koczowników na kresach Europy, wydawnictwo Bellona, Warszawa 2012, s. 311, ISBN 978-83-11-12262-8. Uğur Kurtaran. [3]. „Journal of Ottoman Legacy Studies”. 9 (23), ss. 221–235, 2022. DOI: 10.17822/omad.2022.211. . [dostęp 2024-02-13](en).  Janusz Wojtasik: Podhajce 1698. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07813-0. OCLC 69456644. A general collection of Treatys of Peace and Commerce, Manifeftos, Declarations of War, and other Publick Papers, from the End of the Reign of Queen Anne to the Year 1731.. J. J. and P. Knapton. Wyd. 2. T. 4. London: 1732, ss. 290–322. [dostęp 2024-02-15]. Andrzej Gliwa. [4]. „Prace Historyczno-Archiwalne”. IX, 2000. Rzeszów: Archiwum Państwowe w Rzeszowie. . [dostęp 2024-02-18].

Friede von Karlowitz (niem.) Karlofça Antlaşması (tur.) Dokument traktatu wystawiony w Pałacu Dożów w Wenecji Opis {{{opis}}} Data 26 stycznia 1699 Miejsce Karłowice Wynik zatrzymanie ekspansji Imperium Osmańskiego w Europie utrata przez Imperium Osmańskie Węgier (zdobytych w 1541) i Podola (zdobytego na Rzeczypospolitej 1672) Przyczyna Bitwa pod Wiedniem (1683) ► wojna pomiędzy państwami Ligi Świętej a Imperium Osmańskim (1683−1699) Strony konfliktu Państwo Kościelne Republika Wenecka Monarchia Habsburgów (formalnie jako Święte Cesarstwo Rzymskie) I Rzeczpospolita Carstwo Rosyjskie Imperium Osmańskie Chanat Krymski