Vezekényi csata

Z Europa Środkowa
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Notka

Lokalizacja pomnika bitwy pod Vezekény

A (2.) vezekényi csatában (pol. Bitwa pod Vezekeny) 26 sierpnia 1652 roku, w której armie królewskie starły się z Osmanami. W walce z Osmanami 1200-osobowa armia węgierska dowodzona przez naczelnego kapitana Érsekújvár Ádáma Forgácha pokonała armię, która miała trzykrotną przewagę liczebną. Szczegółowy opis bitwy dostarcza dziennik Pála Esterházyego, który nie był obecny na miejscu zdarzenia, ale najbardziej szczegółowy opis bitwy stworzył na podstawie swoich bezpośrednich informacji. W niefortunnej bitwie pod Vezekény bohaterską śmiercią zginęło czterech członków rodziny Esterházych, wśród nich najstarszy syn zmarłego palatyna Miklósa Esterházyego, obiecujący i utalentowany dwudziestosześcioletni kapitan papieski László Esterházy, a także jako kapitan Balassagyalmatian Ferenc Esterházy, wicekapitan Lévy Tamás Esterházy i Gáspár Esterházy ze złotymi ostrogami.[1]

Tło i przebieg bitwy

Mustafa Bej z Ostrzyhomia udał się na najazd na okolicę Nyitra ze swoją około 3000-osobową armią zebraną z 15 osmańskich przybudówek (węg. végházból) i zdobył dużą liczbę jeńców oraz bogate łupy.

Adam Forgách, naczelny wódz Érsekújvár, wraz ze swoją armią opuścił fortecę Érsekújvár i zajął Nagysurány. Tam przekroczył rzekę Nyitra i udał się do Verebély wzdłuż rzeki Žitawy. Po drodze dowiedzieli się od ukrywających się mieszkańców, wychodzących z gęstych lasów i gajów, że ostatniej nocy osmańskie oddziały konne nadciągnęły z okolic Udvardu i spokojnie przekroczyły Nitrę pod Surány.

Armia chrześcijańska, rekrutowana z kilku odległych zamków i uzupełniana przez drużynę podpułkownika Walthera, liczyła około 900-1000 ludzi, około 600 węgierskich i niemieckich jeźdźców, 150 muszkieterów i 150 hajduków. Kapitan István Koháry z Szécsény i dzielni Végvár w Fülek wyjechali już do domu, więc ostatecznie nie wzięli udziału w bitwie. Oprócz poległego Esterházyego pozostali Miklós Pálffy i Pál Serényi, kapitan Fülka i zastępca Forgácha.

Armia chrześcijańska znajdowała się w Nagyvezekeny, kiedy Osmanowie zaatakowali ją z przewagą liczebną, zaczynając od Taszár. Armia chrześcijańska broniła się zza wału wozów, László Esterházy i Ferenc byli na prawym skrzydle, Tamás Esterházy i Gáspár na lewym skrzydle. Grupa tych pierwszych została całkowicie rozbita przez większą część podzielonej armii osmańskiej, przyciśniętej do strumienia. To samo zrobiło lewe skrzydło. Doniesienia są ze sobą sprzeczne co do tego, kto poniósł największy ciężar ataków wroga, ale pewne jest, że bitwa trwała cały dzień i że wytrzymano kilka ataków osmańskich. Walka zakończyła się dopiero o zmroku. Pomimo śmierci wysokiej rangi dowódców węgierskich, armia chrześcijańska wygrała bitwę, gdyż straty Osmanów były znacznie większe, zarówno liczebne (około 800 osób), jak i jeśli chodzi o ich dowódców, ranny został nawet Bej Mustzafa. Według doniesień straty Węgrów mogły być mniejsze niż 100, ale w rzeczywistości ponad stu jeńcom udało się uciec. Ponieważ jednak Osmanowie wycofali się w miarę spokojnie, w dużej mierze przewożąc zabitych, rannych i jeńców, plądrując poległych wroga i zabierając jako trofeum głowę Ferenca Esterházyego, rzeczywiste zwycięstwo pozostaje wątpliwe.[2]

Aby odrobić straty, Turcy zaplanowali kolejny atak.[3]

Pogrzeb Esterházych

Pomnik László Esterházyego, Ferenca, Tamása i Gáspára na obrzeżach Nagyvezekeny.
Napis na pomniku po prawej stronie lwa

Poległych w bitwie Esterházych pochowano z wielką pompą 25 listopada 1652 roku w Nagyszombacie. Pogrzeb czterech synów Esterházych był okazją do reprezentacji rodziny, aby podkreślić fakt, że żadna rodzina szlachecka nie poniosła tak wielkiego poświęcenia w walce z pogańskimi Turkami. Najlepsi przedstawiciele węgierskiej szlachty zebrali się w Nagyszombacie na chwalebnym pogrzebie, który odbył się trzy miesiące po bitwie. Trumny przywożono na wozach „przykrytych do ziemi czerwoną kolczugą”, którym – jak podaje dziennik Pála Esterházyego – towarzyszyło około 5 000 jeźdźców. Za nimi szli żałobnicy z pochodniami, śpiewający żałosnymi tonami. Trumny pochowano w kościele jezuickim w Nagyszombacie, zbudowanym przez Miklósa Esterházyego. Przed ołtarzem stał okazały castrum doloris (dosłownie: zamek bólu), była to konstrukcja przypominająca zestaw z drewna i papieru-mache, z baldachimem wspartym na kolumnach, niezbędnym dodatkiem arystokratycznych pogrzebów. Biskup Csánádu wychwalał po łacinie bohaterskie poświęcenie synów z Esterházych, a biskup Pécsu po węgiersku, po czym cztery cynowe trumny jedna po drugiej zostały spuszczone do rodzinnej krypty przy dźwiękach żałobnej muzyki.

Pamięć o bitwie

  • Bitwa została uwieczniona na kilku artefaktach, w tym śmierć László Esterházyego na srebrnej płycie zamówionej przez Pála Esterházyego.[4]Miedzianą kopię można znaleźć na zamku we Fraknó. Antal Weinwurm (1845-1925) sfotografował dekorację stołu László Esterházyego wykonaną przez Abrahama Drentwetta (1614-1666) na historycznej wystawie złotnictwa w 1884 roku.[5]
  • W 1734 r. arcybiskup hrabia Imre Esterházy kazał wznieść w miejscu bitwy marmurowy obelisk o wysokości pięciu metrów. Jego opis opublikował József Kelecsényi w połowie XIX wieku. W 1896 roku rodzina Esterházy wzniosła w miejscu bitwy pomnik z brązu walczącego lwa. Pomnik jest dziełem Béli Markupa i został odsłonięty z okazji obchodów milenijnych. W 2013 roku podjęto próbę kradzieży pomnika.[6]
  • Malowidło przedstawiające bitwę można zobaczyć w zamku Fraknó[7] oraz w Muzeum Aranyosmarót[8] Melchior Küssel (1626-1683) wykonał grafikę bitwy na podstawie miedziorytu.[9] Uwieczniono także castrum doloris wykonane w kościele jezuitów w Nagyszombacie.[10]
  • Šoltés, Tomáš 2019: Kronika odbojov – Anarchia (słowacka powieść historyczna)
  • Šoltés, Tomáš 2019: Kronika odbojov - Anarchia (szlovák történelmi regény) ISBN 9788057010890

Przypisy

  1. Tésai Foglár Imre 1842: Magyar hősök emlékei Barsvármegyében. Pest, 40.; Történelmi Tár 1892, 576; Matunák Mihály 1889: Nagy-Surány hajdani vára történeti vázlata. Érsekujvár, 31-32; 1901: Érsekújvár a török uralom alatt - 1663-1685. Nyitra, 40 2. jegyzet.
  2. J. Újváry 2006, 952-954.
  3. Matunák Mihály 1901: Korpona várkapitányai. Korpona, 41; J. Újváry 2006, s. 957.
  4. collections.imm.hu; Rózsa Béla: Tárgyak és Tálak tárgyalása és tálalása + jelentést módosító / kiegészítő felületi jelzések tárgyakon és másutt; hu.euronews.com
  5. museumap.hu; jelesnapok.oktatas.hu
  6. ujszo.com
  7. Hagyomány és múltidéző[martwy link]
  8. zitava.sk
  9. museumap.hu
  10. museumap.hu

Źródła

Więcej informacji

Powiązane artykuły

Bitwa pod Vezekény
Vezekényi csata (węg.)
Wojna habsbursko-turecka (1550–58) ?
Data 26 sierpnia 1652
Lokalizacja Vezekény, komitat Nyitra
Wynik zwycięstwo Węgrów
Walczące strony
Armoiries Hongrie ancien.svg Królestwo Węgier Flag of the Ottoman Empire (1517-1844).svg Imperium Osmańskie
Dowódcy
Ádám Forgách
Siły
1200 żołnierzy węgierskich ok. 4000 żołnierzy tureckich
Szablon
Flag of the Ottoman Empire (1453-1844).svg Wojny osmańsko-habsburskie Generic Arms of the Holy Roman Emperor (after 1433).svg

1521–26  ♦  magyar belháború  ♦  1529–33  ♦  1540–47  ♦  1550–58  ♦  várháborúk kora  ♦  1560–64  ♦  1565–68  ♦  vitézi portyák ♦  Békés-felkelés  ♦  hosszú háború (1591–1606)  ♦  Bocskai-felkelés  ♦  erdélyi belháború ♦  1612–13  ♦  1636  ♦  1657–62  ♦  Szejdi-dúlás  ♦  1663–64  ♦  bujdosó felkelések  ♦  Thököly-felkelés  ♦  a török kiűzése  ♦  a Szent Liga háborúja  ♦  1716–18  ♦  utolsó tatárjárás (1717)