Wielka wojna turecka Władysława I Jagiellończyka
| Strona | Autorzy | Nota |
| [1] | [2] | Ten artykuł został przetłumaczony z Wikipedii w języku angielskim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku angielskim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach. |
NotkaKrucjata Warneńska była nieudaną kampanią wojskową zorganizowaną przez kilku europejskich przywódców w celu powstrzymania ekspansji Imperium Osmańskiego w Europie Środkowej, w szczególności na Bałkanach, w latach 1443–1444. Została zwołana przez papieża Eugeniusza IV 1 stycznia 1443 r. i prowadzona przez króla Polski Władysława III, Jana Hunyadyego, wojewodę transylwańskiego i książę Burgundii Filip Dobry. Krucjata Warneńska zakończyła się zdecydowanym zwycięstwem Osmanów nad sojuszem krzyżowców w bitwie pod Warną 10 listopada 1444 r., podczas której zginęli Władysław i legat papieski wyprawy Giuliano Cesarini. TłoW 1428 r., gdy Imperium Osmańskie toczyło wojnę z Republiką Wenecką i Królestwem Węgier, osiągnęło tymczasowy pokój, ustanawiając Serbski Despotat jako państwo buforowe. Po zakończeniu wojny w 1430 r.[1][2] Osmanowie powrócili do swojego wcześniejszego celu, jakim było kontrolowanie wszystkich ziem na południe od Dunaju. W 1432 roku sułtan Murad II rozpoczął najazd na Transylwanię. Po śmierci króla Zygmunta w 1437 r. ataki nasiliły się, a Turcy zajęli Borač w 1438 r. oraz Zvornik i Srebrenicę w 1439 r. Pod koniec 1439 r. Smederewo skapitulowało, a Muradowi udało się uczynić Serbię prowincją osmańską. Đurađ Branković, despota Serbii, uciekł do swoich posiadłości na Węgrzech. W 1440 roku Murad oblegał Belgrad, główną fortecę graniczną Węgier. Po nieudanym zdobyciu twierdzy został zmuszony do powrotu do Anatolii, aby powstrzymać ataki Karamanidów.[3][4] Tymczasem następca Zygmunta Albrecht zmarł w październiku 1439 r., wkrótce po podpisaniu ustawy „przywracającej dawne prawa i zwyczaje panujące w królestwie”. Prawo ograniczało władzę królewską, wymagając udziału szlachty ziemskiej w decyzjach politycznych. Cztery miesiące po śmierci Albrechta urodził się jego jedyny syn Władysław Pogrobowiec, podczas gdy Węgry toczyły wojnę domową o kolejnego monarchę. 17 lipca 1440 r., mimo ciągłych sporów, koronowano Władysława na króla Polski.[5] Jan Hunyadi wspomógł sprawę Władysława, pacyfikując wschodnie komitaty, zapewniając sobie stanowisko palatyna Siedmiogrodu i związaną z nim odpowiedzialność za ochronę południowej granicy Węgier. Pod koniec 1442 roku Władysław zapewnił sobie status na Węgrzech i odrzucił osmańską propozycję pokoju w zamian za Belgrad.[4] Kościół katolicki od dawna opowiadał się za krucjatą przeciwko Turkom, a wraz z zakończeniem zarówno węgierskiej wojny domowej, jak i niemal jednoczesnej wojny domowej w Bizancjum, mógł rozpocząć negocjacje i realistyczne planowanie. Impuls niezbędny do wcielenia planów w życie zapewnił Hunyadi w latach 1441–1442. W 1441 roku pokonał najazd Ishaka Paszy ze Smederewa.[3] Prawie unicestwił armię Mezida Beja w Transylwanii 22 marca 1442 r., A we wrześniu pokonał odwetowy atak Şihabeddina Paszy, generalnego gubernatora Rumelii.[4] Branković, mając nadzieję na wyzwolenie Serbii, udzielił także swojego wsparcia po zdobyciu przez Turków Novo Brdo, ostatniego dużego miasta serbskiego, w 1441 roku. KrucjataWczesne walki1 stycznia 1443 roku papież Eugeniusz IV opublikował bullę krucjatową. Na początku maja informowano, że „Turcy są w złym stanie i łatwo będzie ich wypędzić z Europy”. Wojnę ogłoszono sułtanowi Muradowi II na sejmie w Budzie w Niedzielę Palmową 1443 r., a młody monarcha z 40-tysięczną armią, głównie Madziarami, pod dowództwem Hunyadiego, przekroczył Dunaj i zajął Nisz i Sofię.[5] Krzyżowcy pod wodzą Władysława, Hunyadiego i Brankovicia zaatakowali w połowie października. Słusznie spodziewali się, że Murad nie będzie w stanie szybko zmobilizować swojej armii, która składała się głównie z kawalerzystów dzierżących lenna (timariot), którzy musieli zbierać żniwa, aby zapłacić podatki. Doświadczenia Hunyadiego z kampanii zimowych lat 1441–1442 dodały Węgrom przewagi. Mieli także lepszą zbroję, co często czyniło broń osmańską bezużyteczną. Murad nie mógł liczyć na lojalność swoich żołnierzy z Rumelii i miał trudności z przeciwstawieniem się węgierskiej taktyce.[4] Bitwa pod Niszem
W bitwie pod Niszem krzyżowcy odnieśli zwycięstwo i zmusili Kasima Paszę z Rumelii i jego współdowódcę Turahana Beja do ucieczki do Sofii w Bułgarii, aby ostrzec Murada przed inwazją. Jednak obaj spalili wszystkie wioski na swojej drodze, próbując zatrzymać krzyżowców taktyką spalonej ziemi. Kiedy dotarli do Sofii, poradzili sułtanowi, aby spalił miasto i wycofał się na przełęcze górskie dalej, gdzie mniejsza armia osmańska nie byłaby w tak niekorzystnej sytuacji. Bitwa pod Zlaticą
Wkrótce potem zapanował przenikliwy mróz i kolejne starcie, stoczone na przełęczy Zlatitsa 12 grudnia 1443 r., odbyło się w śniegu. Aż do bitwy pod Zlaticą krzyżowcy nie spotkali większej armii osmańskiej, a jedynie garnizony miejskie na trasie w kierunku Adrianopola.[6] Wreszcie pod Zlatitsą spotkali silne i dobrze rozmieszczone siły obronne armii osmańskiej.[6] Krzyżowcy zostali pokonani. Jednak w drodze do domu wpadli w zasadzkę i pokonali ścigające siły w bitwie pod Kunovicą, gdzie Mahmud Bey, zięć sułtana i brat wielkiego wezyra Çandarlı Halila Paszy, został wzięty do niewoli.[4] Cztery dni po tej bitwie koalicja chrześcijańska dotarła do Prokuplje. Branković zaproponował Władysławowi i Hunyadiemu, aby zimą pozostali w serbskich ufortyfikowanych miastach i kontynuowali kampanię przeciwko Turkom wiosną 1444 r. Odrzucili jego propozycję i wycofali się.[7] Pod koniec stycznia 1444 wojska Władysława i Hunyadiego dotarły do Belgradu,[potrzebny cytat] a w lutym dotarły do Budy, gdzie powitano ich jak bohaterów.[8] Chociaż bitwa na przełęczy Zlatitsa zakończyła się porażką, zasadzka przywróciła krzyżowcom wrażenie ogólnego zwycięstwa chrześcijan, a oni wrócili triumfalnie. Zarówno królowi, jak i Kościołowi zależało na utrzymaniu tego wrażenia i wydali instrukcje, aby rozpowszechniać wieści o zwycięstwach, zaprzeczyli jednak każdemu, kto wspominał o porażce.[4] W międzyczasie Murad wrócił zły i przygnębiony zawodnością swoich sił i uwięził Turahana po tym, jak obwinił go za niepowodzenia armii i schwytanie Mahmuda Beya.[4] Propozycje pokojoweUważa się, że Murad miał największe pragnienie pokoju. Między innymi jego siostra błagała go o uwolnienie jej męża Mahmuda, a jego żona Mara, córka Đurađa Brankovicia, wywierała dodatkową presję. 6 marca 1444 Mara wysłała posła do Brankovicia; ich dyskusja zapoczątkowała negocjacje pokojowe z Imperium Osmańskim.[4] 24 kwietnia 1444 Władysław wysłał list do Murada, w którym poinformował, że jego ambasador Stojka Gisdanić udaje się do Edirne z pełnymi uprawnieniami do negocjacji w jego imieniu. Poprosił, aby po osiągnięciu porozumienia Murad wysłał na Węgry własnych ambasadorów z traktatem i przysięgą, po czym Władysław również mógł przysiąc.[4] Tego samego dnia Władysław odbył sejm w Budzie, gdzie przysiągł przed kardynałem Julianem Cesarinim, że latem poprowadzi nową wyprawę przeciwko Turkom. Najsilniejszy pozostały zwolennik roszczeń Władysława Pośmiertnego do tronu również zgodził się na rozejm, usuwając w ten sposób niebezpieczeństwo kolejnej wojny domowej.[4] W okresie od czerwca do sierpnia 1444 roku toczyły się negocjacje w sprawie traktatu, najpierw w Edirne, a następnie w Szeged. Krzyżowcy nie byli jednak do końca zainteresowani pokojem, zwłaszcza że Cesarini nalegał na kontynuację krucjaty. Kardynał znalazł ostatecznie rozwiązanie, które pozwoliło zarówno na kontynuację walk, jak i na ratyfikację traktatu, i 15 sierpnia 1444 r. zaprzysiężony został pokój segedyński. Finałowy etapWkrótce po spełnieniu wszystkich krótkoterminowych wymogów traktatu Węgrzy i ich sojusznicy wznowili krucjatę. Król Władysław zebrał armię złożoną głównie z regularnych oddziałów węgierskich oraz sił z Polski, Transylwanii, Chorwacji, Bośni, jednostek ciężkiej kawalerii z Europy Zachodniej i najemników z Europy Wschodniej.[9] Połączone armie liczyły 16 000 osób, a w rejonie Nikopolis dołączyło do nich 4000 Wołochów.[10] Murad, który wkrótce po zawarciu traktatu przeszedł na emeryturę, został wezwany z powrotem, aby dowodzić armią osmańską. 10 listopada 1444 roku obie armie starły się w bitwie pod Warną (w pobliżu czarnomorskiej twierdzy Warna w Bułgarii). Turcy odnieśli zdecydowane zwycięstwo pomimo ciężkich strat, a krzyżowcy stracili króla Władysława i ponad 15 000 ludzi.[11] [potrzebna strona] [12] [potrzebna strona]
NastępstwaWielu krzyżowców zostało okaleczonych przez odmrożenia, wielu innych zginęło w mniejszych bitwach, a wielu Europejczyków dostało się do niewoli. Węgry ponownie pogrążyły się w wojnie domowej, aż w czerwcu 1446 r. Hunyadi został wybrany na regenta małego Władysława. Branković zachował kontrolę nad Serbią. Zwycięstwo Osmanów pod Warną, a następnie zwycięstwo w drugiej bitwie o Kosowo w 1448 r., zniechęciło państwa europejskie do wysłania znacznej pomocy wojskowej Bizantyjczykom podczas osmańskiego podboju Konstantynopola w 1453 r. Chociaż Pius II oficjalnie ogłosił trzyletnią krucjatę na soborze w Mantui mającym na celu odzyskanie Konstantynopola z rąk Osmanów przywódcy, którzy obiecali mu 80 000 żołnierzy, wycofali się ze swojego zobowiązania.[13] Przez kilka dziesięcioleci Imperium Osmańskie było wolne od wszelkich dalszych poważnych prób wypchnięcia go z Europy.[4] W kulturze popularnejKoniec krucjaty pod Warną stanowi punkt wyjścia dla wielkiej strategicznej gry wideo Europa Universalis IV autorstwa Paradox Development Studio, dzień po bitwie pod Warną, 11 listopada 1444 roku. |
Szablon:Lithuanian wars and conflicts Szablon:Polish wars and conflicts Szablon:Wars and battles involving Serbs
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
_v2.svg){kind=small}
.png){kind=small}
.svg){kind=small}
Przypisy
- ↑ {{{first1}}}. Alexander Ganse: History of Warfare. [w:] World History at KLMA [on-line] June 6, 2005. [dostęp: 2007-05-19]. |Błąd w składni szablonu {{Cytuj stronę}}. Brak podanego adresu cytowanej strony (parametr url=|). }}
- ↑ "5. Venice". W: The Encyclopedia of World History: Ancient, Medieval, and Modern. New York: wyd. Bartleby.com. ISBN 0-395-65237-5.[dostęp: 2007-05-19].
- ↑ 3,0 3,1 Peter "Chapter 1: The Early History and the Establishment of the Ottomans in Europe". W: Southeastern Europe Under Ottoman Rule, 1354–1804. wyd. University of Washington Press. (1977)
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 Colin "Introduction". W: The Crusade of Varna, 1443-45. wyd. Ashgate Publishing. ss. 9–31. ISBN 0-7546-0144-7.
- ↑ 5,0 5,1 "Wladislaus III". W: Classic Encyclopedia. [dostęp: 2007-05-19].
- ↑ 6,0 6,1 The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. wyd. University of Michigan Press. (1994) s. 548. ISBN 0-472-08260-4.
- ↑ Jireček 1978 ↓, s. 367.
- ↑ Setton, Hazard i Zacour 1990 ↓, s. 293.
- ↑ Pogăciaș 2015 ↓, s. 331.
- ↑ Setton 1978 ↓, ss. 89–90.
- ↑ Ervin Liptai, Magyarország hadtörténete, ISBN 963-326-337-9
- ↑ Csaba Csorba-János Estók-Konrád Salamon, Magyarország képes története, ISBN 963-548-961-7
- ↑ Thomas F. "9". W: The New Concise History of the Crusades. wyd. Rowman & Littlefield. s. 202. ISBN 978-0-7425-3823-8.
- ↑ Colin The Crusade of Varna, 1443-45. wyd. Ashgate. s. 27. ISBN 978-0-7546-0144-9.
Bibliografia
- Jireček Konstantin, (1978). Istorija Srba. Slovo ljubve.
- Pogăciaș Andrei, (2015). Sabaté Flocel (ed.). (2015). John Hunyadi and the Late Crusade. W: Life and Religion in the Middle Ages. Cambridge Scholars Publishing. ISBN 9781443881654.
- Setton Kenneth M., [[[:Szablon:Google Books]] The Papacy and the Levant (1204–1571), Volume II: The Fifteenth Century]. Philadelphia. The American Philosophical Society. (1978). ISBN 0-87169-127-2.
- Setton Kenneth M., Hazard Harry W., Zacour Norman P., (1990). A History of the Crusades: The Impact of the Crusades on Europe. Univ of Wisconsin Press. ISBN 978-0-299-10744-4.
- Brak url w szablonie cytuj stronę
- 0++
- 0p
- 1b
- Strony przetłumaczone z angielskiej Wikipedii
- Strony z odwołaniami do nieistniejących plików
- Wojny
- Krucjaty
- Wojny Imperium Osmańskiego
- Wojny Państwa Kościelnego
- Wojny średniowiecznej Chorwacji
- Wojny średniowiecznej Serbii
- Wojny Wielkiego Księstwa Litewskiego
- Wojny Królestwa Polskiego
- Wojny Prus
- Wojny Królestwa Węgier
- Wojny Królestwa Czech
- Wojny Bośni i Herzegowiny
- Wojny Wołoszczyzny
- Serbski Despotat