Wojna bułgarsko-węgierska
| Strona | Autorzy | Nota |
| [1] | [2] | Ten artykuł został przetłumaczony z Wikipedii w języku angielskim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku angielskim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach. |
NotkaWojny bułgarsko-węgierskie były serią konfliktów, które miały miejsce w IX÷XIV wieku między Cesarstwem Bułgarskim a Królestwem Węgier. Trwający prawie 500 lat konflikt obejmował północne i zachodnie Bałkany, czyli tak zwaną północno-zachodnią Serbię, Rumunię i północną Bułgarię. Pierwsze starcia miały miejsce pod koniec IX wieku, kiedy to Węgrzy zostali zepchnięci na zachód. Później, w X wieku, Węgrzy najechali bułgarskich książąt na terenach dzisiejszej Siedmiogrodu i podbili wschodnie części Niziny Panońskiej. Ich najazdy na Bułgarię trwały do połowy wieku, kiedy przywrócono pokój. Oba kraje utrzymywały przyjazne stosunki do 1003 roku, kiedy to wybuchła kolejna wojna, co jeszcze bardziej zmniejszyło siłę Bułgarii w Europie Wschodniej. W 1185 r., po przywróceniu carstwa bułgarskiego, oba państwa toczyły liczne konflikty o kontrolę nad prowincjami Belgradu, Braniceva, Widyna i banatu Severin. Podbój węgierski (wojna 894–896)W 862 r., na zaproszenie swojego sojusznika, Rościsława – księcia morawskiego, Węgrzy jako pierwsi najechali Panonię. W następnym roku Ludwik II Niemiecki, król wschodniofrankijski, zemścił się, zawierając sojusz z Bułgarami. Borys I Michał, car Bułgarii wysłał wojska konne, aby pomóc pokonać Rościsława. Ten odwet zapoczątkował trwający przez 25 lat konflikt, w którym Węgrzy i Morawianie walczyli z Bułgarami i Frankami. Podboje Węgrów były jednym z czynników, które zachwiały równowagę militarną. W 881 roku, przed podbojem, morawski Świętopełk otrzymał pomoc od Węgrów, którzy dotarli aż do Wiednia. Dwa lata później Świętopełk otrzymał karne uderzenie od Bułgarów. W 892 r., gdy Świętopełk ponownie odmówił oddania hołdu Frankom, jego węgierscy sojusznicy nadal mu pomagali, ale Bułgarzy ponownie się zemścili. Sytuacja zmieniła się zdecydowanie we wrześniu 892 r., gdy bułgarski książę Włodzimierz Rasate poinformował posłów króla Franków Arnulfa, że Frankowie nie mogą już liczyć na jego pomoc militarną w [[Kotlina|Kotlinie Karpackiej]; Bułgarzy byli gotowi jedynie wstrzymać dostawy soli dla wroga. Frankijska delegacja wciąż tam była, gdy Symeon Iwstępował na tron bułgarski. W odpowiedzi wysłannik cesarza bizantyjskiego Leona VI Filozofa spotkał się nad Dolnym Dunajem z panującymi książętami węgierskimi Arpadem i Kurszánem, którzy zgodzili się zawrzeć sojusz. W rezultacie siły węgierskie (armia pomocnicza Węgrów Kabarowie i prawdopodobnie Seklerzy), dowodzeni przez syna Arpada, Liüntika (Levente), zostały przeprawione przez Dunaj przez Bizantyjczyków i zaatakowały Bułgarów Symeona od tyłu. Symeon zawiesił swoją kampanię przeciwko Bizancjum, aby zwrócić się przeciwko Węgrom. Pokonany przez Węgrów, szukał schronienia w zamku w Drastar (Silistra). W tym samym roku, w 894, węgierscy wojownicy wkroczyli do Kotliny Karpackiej i Panonii, by pomóc Morawianom w walce z frankońskimi sojusznikami Bułgarów. Gdy dowiedzieli się o śmierci Świętopełka, Węgrzy wycofali się, choć tylko w rejon Górnej Cisy. Wiosną 895 roku Arpad podążył za swoją armią i po kilku potyczkach na Wielkiej Nizinie pokonał armię bułgarską. Pośpiesznie zawarłszy pokój z Bizancjum, Bułgarzy skoncentrowali swoje siły, by pokonać Węgrów Liüntiki. Po wycofaniu się Węgrów Symeon udawał, że zgadza się na negocjacje — ale bizantyjski wysłannik Leo Chirosfakt, który przybył do stolicy Bułgarii Presławia, został zatrzymany, a Symeon celowo przedłużył rozmowy pokojowe. W międzyczasie sprzymierzył się z Pieczyngami i jednocześnie rozpoczął ataki na węgierskie obozowiska w Etelköz. W krwawej bitwie nad Południowym Bugiem Bułgarzy dowodzeni przez Symeona I i jego ojca Borysa I zdecydowanie pokonali Węgrów. Następujące potem masowe wycofywanie się Węgrów zakończyło się „podbojem”, a raczej zasiedleniem tego, co stało się stałą ojczyzną Węgier. Wkrótce po zwycięstwie Bułgarii Symeon przerwał negocjacje i latem 896 roku armia bizantyjska została rozgromiona w bitwie pod Boulgarophygonem. Gdy Węgrzy przybyli, by osiedlić się w Kotlinie Karpackiej, napotkali niewielki opór ze strony Bułgarów. Małe, ale godne uwagi społeczności zaszczepione przez Bułgarów w Siedmiogrodzie i między Tisą a Dunajem nie miały nawet możliwości ucieczki przed Węgrami, którzy przybyli z przytłaczającej liczbie. Podobnie Morawianie dostali się pod panowanie węgierskie, ale nadal korzystali ze swoich cmentarzy (np. Maroskarna) do początku X wieku. Konflikty w X wieku Księstwa Glada i Salana w carstwie bułgarskim. Ziemie Menumoruta znajdowały się na północ od księstwa Glada. Wraz z pojawieniem się dynastii Arpadów po śmierci Kurszána, Węgrami rządził nowy klan. Nic nie wskazuje na to, kiedy rządzący gyulowie przenieśli swoją siedzibę i rezydencję do środkowej części doliny Maros. Gyula musiał być odpowiedzialny za sprawy wschodnie i południowe, ponieważ kierował napadmi na Bizancjum i Bułgarię w kwietniu 934 i kwietniu 943.potrzebne źródło Ciosy zadane z rąk Pieczyngów i Bułgarów w latach 895–896 wywołały u Węgrów wielką ostrożność. Konstantyn VII Porfirogeneta wielokrotnie podkreślał, że Węgrzy bali się Pieczyngów, których Bułgarzy używali do trzymania Węgrów w ryzach. Gdy na początku X wieku posłowie bizantyńscy wezwali przywódców węgierskich do ataku na Pieczyngów, ich propozycja została odrzucona, ponieważ niosła ze sobą zbyt duże ryzyko; w każdym razie Węgrzy nie mieli zamiaru zajmować ponownie Etelköz, obecnie kontrolowanego przez Pieczyngów, aż do delty Dunaju. Starali się zachować pokojowe stosunki z Pieczyngami, aby mogli skoncentrować się na bardziej zachodnich celach. Z kolei Pieczyngowie woleli napadać na bogatsze ziemie Bułgarów i Bizantyjczyków niż na biedniejszą Kotlinę Karpacką, która znajdowała się w stanie zamętu związanego z podbojem węgierskim. W ten sposób antywęgierski sojusz Bułgarów i imperium bizantyjskiego stopniowo się rozpadał, a dwaj dawni wrogowie, Węgrzy i Pieczyngowie, dążyli do zbliżenia w obliczu rosnącej potęgi Bułgarii.  Pierwsza strona „Gesta Hungarorum” – średniowiecznego rękopisu węgierskiego będącego jednym z głównych źródeł informacji o węgierskim podboju. Jednak miesza z pewnością poprawne fakty, nieścisłości i informacje, których nie można potwierdzić z innych źródeł. Niektóre części są uważane przez większość współczesnych autorów za po prostu wynalazki (autora lub jego poprzedników), sprzeczne z kronikami frankońskimi i innymi kronikami. W 913 roku Symeon rozpoczął pierwszą z serii kampanii wojskowych, w wyniku których zagarnął Bizantyjczykom większą część Półwyspu Bałkańskiego; sześć lat później zmienił swój tytuł Wielkiego Chana na tytuł cara. Nie był człowiekiem, który pozwolił, aby kopalnie soli i złoża złota południowego Siedmiogrodu przeszły w ręce Węgier bez walki. Aby podbić resztę Siedmiogrodu, a także region między rzekami: Maros, Cisą i Dunajem (domena Glada według Anonima, ale najprawdopodobniej pod rządami Bułgarii), Węgrzy musieliby sprzymierzyć się z Pieczyngami przeciwko Bułgarom. Bolesne konsekwencje sojuszu Bułgarów i Pieczyngów w 895 roku wciąż pozostawały w pamięci Węgrów. Dopóki Pieczyngowie pozostawali wrogo nastawieni, Węgrzy nie odważyliby się sprowokować Symeona, przejmując jego ziemie na północ od Karpat i Dunaju. Okazja nadarzyła się wraz z utworzeniem (ok. 932 r.) sojuszu Pieczyngów i Węgrów. Możliwe, że gyula Bogát działał wcześniej, ale jeśli nie, musiał wykorzystać tę szansę, aby zająć południowy Siedmiogród. W przełamywaniu oporu Bułgarów Węgrom pomogli nie tylko ich sprzymierzeńcy Pieczyngowie, ale także wewnętrzna walka – zaostrzona przez bizantyjskie wtrącanie się – o następstwo po carze Symeonie, który zmarł w 927 roku. Mogło to dać następcy Bogáta, gyuli Zomborowi, możliwość zajęcia terenu leżącego między rzekami Maros, Cisą i Dunajem. Po przejęciu południowego Siedmiogrodu z rąk Bułgarów, wojownicy Bogáta i ich słudzy osiedlili się w słowiańskich wioskach w dolnym biegu rzek Küküllő. Region między rzekami Mureș, Tisa i Dunaj musiał znaleźć się pod panowaniem węgierskiego gyuli w 948 roku, ponieważ wtedy cesarz Konstantyn odnotował, że bułgarskie miasta Orșova, Belgrad i Sirmium leżą w pobliżu granic Węgier. Było to oznaką zwiększonej potęgi gyulów, gdyże rozpoczęli pierwsze kampanie węgierskie przeciwko Bizancjum, przełamując słabnacą obronę Bułgarów. Według kronik bizantyjskich pierwsza kampania miała miejsce w 934 r.[1] zakończyła się traktatem pokojowym między carem Bułgarii Piotrem I a Węgrami. Inna kampania, w 943 r., została zakończona w podobny sposób, a Bizantyńczycy prawdopodobnie musieli zapłacić daninę. W 948 r. nagły zwrot wydarzeń zmusił giulę Siedmiogrodu do przyjęcia polityki odmiennej od polityki księcia, który wysłał swojego siostrzeńca i harka Bulcsú do Konstantynopola w celu odnowienia traktatu pokojowego; wysłannicy przywiązywali tak wielką wagę do zadania, że sami ochrzcili się. Prawdopodobnie ten gest był motywowany decyzją Bulcsú o rozpoczęciu nowych zachodnich najazdów; dlatego chciał chronić swoje tyły przed bizantyjskim atakiem. Jakiś czas po 952 r. w Konstantynopolu pojawił się również gyula Zombor, ale przybył na swoją rękę, a nie jako wysłannik księcia rządzącego. On też przyjął chrzest[2], ale jego cel polityczny był inny niż cel Bulcsú. Zombor nie był zainteresowany najazdami na Zachodu, ale anty-bułgarskimi planami dworu bizantyjskiego. Ten ostatni nigdy nie zrezygnował z ambicji zmiażdżenia Bułgarów i przywrócenia dawnych cesarskich granic na Sawie i Dolnym Dunaju. Gyulowie uważali również Bułgarów, od których zajęli terytoria leżące na północ od Dunaju i Karpat, za swojego głównego wroga. Rządzący arpadyjscy książęta byliby zadowoleni z neutralności Bizancjum, ale gyulowie szukali sojuszu przeciwko Bułgarom. Wojna 1003Od upadku stolicy Bułgarii, Presławia w 971 r., imperia bułgarskie i bizantyjskie były w stanie ciągłej wojny. Konflikt bizantyjsko-bułgarski osiągnął apogeum w 1003 r. dzięki zaangażowaniu Węgier. W tym czasie gubernatorem północno-zachodnich części Bułgarii był książę Ajtony, wnuk księcia Glada, który został pokonany przez Węgrów w latach trzydziestych XX wieku. Ajtony dowodził silną armią i stanowczo bronił północno-zachodnich granic Imperium. Zbudował także wiele kościołów i klasztorów, poprzez które szerzył chrześcijaństwo w Siedmiogrodzie.[3][4] Chociaż małżeństwo spadkobiercy tronu bułgarskiego Gabriela Radomira z córką władcy węgierskiego stworzyło przyjazne stosunki między dwoma najsilniejszymi państwami naddunajskimi, po śmierci Gejzy stosunki uległy pogorszeniu. Bułgarzy poparli Gyulę III i Koppányego jako władców zamiast syna Gézy Stefana I. W wyniku konfliktu małżeństwo Gabriela Radomira z węgierską księżniczką zostało rozwiązane. Węgrzy następnie zaatakowali Ajtonę, który bezpośrednio poparł pretendentów do węgierskiej korony. Stefan przekonałem Hanadina, prawą rękę Ajtony, do pomocy w ataku. Gdy spisek został odkryty, Hanadin uciekł i dołączył do sił węgierskich.[5] W tym samym czasie silna armia bizantyjska oblegała Widyn, siedzibę Ajtony. Chociaż wielu żołnierzy było zmuszonych do udziału w obronie miasta, Ajton był zajęty wojną na północy. Po kilku miesiącach zginął w bitwie, gdy jego wojska zostały pokonane przez Węgrów.[6] W wyniku wojny wpływy Bułgarii na północny zachód od Dunaju zmniejszyły si Konflikty w XIV wiekuZobacz takżeBibliografia
Przypisy
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}