Wojny habsbursko-osmańskie na Węgrzech (1526–1568)
| Strona | Autorzy | Nota |
| [1] | [2] | Ten artykuł został przetłumaczony z Wikipedii w języku angielskim. Treści pochodzące z Wikipedii w języku angielskim są oparte na licencji Creative Commons 3.0 – Uznanie Autorstwa – Na tych samych warunkach. Kopiując je lub tłumacząc, należy podać ich autorów i udostępnić na tych samych warunkach. |
|
NotkaMonarchia Habsburgów i Imperium Osmańskie toczyły serię wojen na terytorium Królestwa Węgier i kilku przyległych ziem w Europie Południowo-Wschodniej od 1526 do 1568 roku. Habsburgowie i Osmanowie zaangażowali się w serię kampanii wojskowych przeciwko sobie na Węgrzech pomiędzy 1526 i 1568. Chociaż ogólnie Osmanowie mieli przewagę, wojna nie przyniosła żadnego decydującego wyniku. Armia osmańska pozostała bardzo potężna na otwartym polu, ale często traciła znaczną ilość czasu, oblegając liczne fortece na granicy węgierskiej, a jej linie komunikacyjne były teraz niebezpiecznie przeciążone. Pod koniec konfliktu Węgry zostały podzielone na kilka różnych stref kontroli, pomiędzy Turkami, Habsburgami i Transylwanią, osmańskim państwem wasalnym. Jednoczesna wojna o sukcesję między kontrolowanymi przez Habsburgów zachodnimi „Węgrami Królewskimi” a rządzonym przez Zápolya proosmańskim „Wschodnim Królestwem Węgier” jest znana jako Mała Wojna na Węgrzech.[1] Lata 30. XVI w.Po nieudanym oblężeniu Wiednia przez Sulejmana w 1529 r. Ferdynand I przypuścił kontratak w 1530 r., aby odzyskać inicjatywę i pomścić zniszczenia spowodowane przez 120-tysięczną armię Sulejmana. Odpowiedź Sulejmana nadeszła w 1532 r., kiedy poprowadził potężną armię liczącą ponad 120 000 żołnierzy do ponownego oblężenia Wiednia. Ferdynand wycofał swoją armię, pozostawiając jedynie 700 ludzi bez armat i kilka dział do obrony Güns (Kőszeg).[2] Podczas oblężenia Kőszeg wielki wezyr Turków Ibrahim Pasza nie zdawał sobie sprawy, jak dobrze broniony był Kőszeg. Niemniej jednak pod dowództwem chorwackiego kapitana Nikoli Jurišicia miasto odparło każdy atak. Dokładny wynik bitwy nie jest znany, ponieważ ma dwie wersje, które różnią się w zależności od źródła. W pierwszej wersji Nikola Jurišić odrzucił propozycję kapitulacji na korzystnych warunkach, w drugiej zaproponowano miastu warunki nominalnej kapitulacji. W każdym razie Osmanowie wycofali się wraz z nadejściem sierpniowych deszczów. Podczas odwrotu ponieśli porażkę w bitwie pod Leobersdorfem przeciwko armii cesarskiej dowodzonej przez Fryderyka II, elektora Palatynatu. Traktat w Konstantynopolu (1533) został podpisany pomiędzy Ferdynandem i Sulejmanem. Jan Szapolyai został uznany za króla Węgier jako wasal osmański. Jednak Turcy uznali ziemię pod panowaniem Habsburgów na Węgrzech.[3] Traktat ten nie satysfakcjonował Jana Szapolyai ani Ferdynanda, których armie zaczęły toczyć potyczki wzdłuż granic. Osmański sandżakbej z Bośni Gazi Husrev-beg wykorzystał szansę i zajął Požegę na początku 1537 r. Ferdynand pod naciskiem miejscowej szlachty zdecydował się odpowiedzieć, rozpoczynając ofensywę w Slawonii w 1537 r., wysyłając jednego ze swoich najzdolniejszych generałów,[3] aby zajął Osijek. Oblężenie zakończyło się niepowodzeniem i doprowadziło do bitwy pod Gorjani, która była katastrofą tak wielką jak bitwa pod Mohaczem, podczas której osmańska armia pomocy rozbiła Austriaków.[3] Jednak zamiast ponownie zaatakować Wiedeń, Sulejman wysłał w tym samym roku armię składającą się z 8000 lekkiej kawalerii, aby zaatakowała Otranto w południowych Włoszech. Żołnierze zostali wycofani z Włoch po tym, jak oczekiwana inwazja francuska mająca na celu koordynację z wysiłkami osmańskimi nie doszła do skutku. Niemniej jednak zwycięstwo osmańskie w bitwie morskiej pod Prewezą w 1538 r. dało koalicji pod przewodnictwem Habsburgów kolejną porażkę. Lata czterdzieste XVI w.W 1541 roku Osmanom nie udało się zdobyć twierdzy Szigetvár.[4] Jednak upokarzającą porażkę ponieśli Habsburgowie podczas oblężenia Budy (1541). Jan Szapolyai zmarł w 1540 r., a jego syn miał zaledwie kilka tygodni.[3] Austriacki atak na Budę nastąpił po wiadomości o śmierci Jana, ale apele wdowy po Janie do Sulejmana nie pozostały bez odpowiedzi i w 1541 roku starszy generał Wilhelm von Roggendorf został pokonany poza Budą, zanim zdążył w ogóle przeprawić się przez Dunaj, aby ją zdobyć . W następnym roku Ferdynand oblegał Peszt, ale został odparty.
 Bateria armat osmańskich podczas oblężenia Ostrzyhomia, 1543 (fragment). W kwietniu 1543 Sulejman rozpoczął kolejną kampanię na Węgrzech, odzyskując Bran i inne forty, tak że znaczna część Węgier znalazła się pod kontrolą osmańską. W ramach sojuszu francusko-osmańskiego (patrz także: sojusz francusko-węgierski i Petar Keglević ) wojska francuskie zostały dostarczone Osmanom na Węgrzech; francuska jednostka artylerii została wysłana w latach 1543–1544 i przyłączona do armii osmańskiej.[5][6][7] W sierpniu 1543 r.[8] Osmanom udało się oblężyć Esztergom,[9] po którym we wrześniu 1543 r. nastąpiło zdobycie węgierskiego miasta koronacyjnego Székesfehérvár. Inne miasta, które zostały zdobyte podczas tej kampanii, to Siklós i Szeged, aby lepiej chronić Budę.[9][10] Jednak ciągłe opóźnienia ataku na zachód, spowodowane oblężeniem tych twierdz, sprawiły, że Osmanowie nie mogli rozpocząć żadnej nowej ofensywy przeciwko Austrii. Od 1548 r. do końca wojny tercio piechoty hiszpańskiej Habsburgów, które walczyło w wojnie szmalkaldzkiej, dowodzone przez Maestre de campo Bernardo de Aldana, zostało oddelegowane na Węgry, aby walczyć w imieniu Ferdynanda ze zwolennikami Jana Zápolyi.[11] W rzeczywistości święty cesarz rzymski Karol V wysyłał wojska hiszpańskie, aby regularnie pomagały jego bratu w latach 1527–1553, co okazało się instrumentalne w utrzymaniu Węgier w chrześcijaństwie.[12] Lata pięćdziesiąte XVI w.Kampania osmańska na Węgrzech w 1552 roku Oblężenie zamku w Egerze, 1552  Zamek Drégely był broniony do ostatniego człowieka w 1552 roku Wiosną 1551 roku Turcy zajęli węgierskie forty graniczne Pécs, Fehérvár, Esztergom, Vác, Nógrád, Hatvan i Szeged. Podczas kampanii podboju w 1551 r. Osmanowie zostali pokonani przez Juraja Utišinović Martinušević pod Temesvárem (Timi?oarą) i Lippą, co wywołało oburzenie sułtana. Oznaczało to koniec pokoju w Drinapolis (Erdine) w 1547 roku. Martinušević oszukał sułtana – w rzeczywistości chciał tylko zyskać na czasie i ostatecznie oddać Transylwanię, która od 1003 roku znajdowała się pod panowaniem Królestwa Węgier, królowi węgierskiemu Ferdynandowi Habsburgowi. Ze względu na zagrożenie tureckie na polecenie Ferdynanda I w latach 1550–51 na miejscu starego zamku ziemnego Szolnok otoczono nowy mur miejski (częściowo według planu Istvána Dobó), a jego słabe zamek został ufortyfikowany. Na czoło wysunięto Lőrinca Nyáry’ego. Ta nowa siła nie pasowała do tureckich planów utrzymania środkowych Węgier. Głównym celem Sulejmana było powiększenie przepaści pomiędzy zachodnią częścią Węgier a Księstwem Transylwanii. By to wszystko osiągnąć sułtan Sulejman wysłał kolejną armię przeciwko politycznie podzielonemu Królestwu Węgier. Naczelnym dowódcą jego armii, Kara Ahmed, który opuścił Konstantynopol, był serdar [generał], a innymi dowódcami byli Mehmed Sokollu bejlerbej z Rumelii i Hadim Ali pasha r (gubernator) Budy.[13] Słabo opłacani najemnicy króla Ferdynanda i ludność węgierska uciekli przed wojskami osmańskimi. Kilka węgierskich zamków pozostawiono własnemu losowi bez ochrony. Celem armii Ahmeda było zdobycie regionu Temesvár, podczas gdy Hadim Ali musiał zająć zamki Hont i Nógrád, zabezpieczając w ten sposób drogę do bogatych miast górniczych na wyżynach. W 1552 roku dwie armie osmańskie przekroczyły granicę Królestwa Węgierskiego. Jedna z nich – dowodzona przez Hadima Alego Paszę – rozpoczęła kampanię przeciwko zachodniej i środkowej części kraju, natomiast druga armia – dowodzona przez Kara Ahmeda Paszę – zaatakowała twierdze w rejonie Banatu. Hadim Ali Pasza oblegał zamek w Veszprém i zdobył go 2 czerwca. Armia Alego Paszy – licząca około 10 000 do 12 000 żołnierzy – dotarła pod zamek Drégely rankiem 6 lipca. Upadek Drégely zapoczątkował łańcuch porażek zamków komitatów Hont i Nógrád. Wojska osmańskie w krótkim czasie podbiły dziewięć dziesiątych zamków w obu komitatch. Podczas kampanii zajęli Temesvár, Veszprém, Szécsény, Hollókő, Buják, Lippa, Lugos, Karánsebes, Drégely i kilka mniejszych fortec. Pasza Hadim Ali maszerował z Budy, a wezyr Kara Ahmed maszerował z zachodniej strony Transylwanii (Partium). Armia Habsburgów pod dowództwem Erasmusa von Teufela podjęła spóźnioną próbę zatrzymania wojsk osmańskich pod Plášťovce (węg. Palást), ale została całkowicie pokonana w dwudniowej bitwie pod Palástem, po której 4000 niemieckich i włoskich jeńców zostało deportowanych do Stambułu. Obie armie spotkały się pod Szolnokiem, następnie oblegały i zdobyły zamek Szolnok, po czym skierowały się ku bramie Górnych Węgier, Egerowi. Pod koniec lipca w węgierskim systemie zamków granicznych istniała ogromna luka. W 1552 roku połączone siły Sulejmana (Kara Ahmed pasha, Hadim Ali pasha i Mehmed Sokollu bejlerbej) rozpoczęły oblężenie Egeru, położonego w północnej części Królestwa Węgier, ale obrońcy dowodzeni przez Istvána Dobó odparli ataki i obronili zamek w Egerze. .jpg) The Fiľakovo castle was a component of the defence line against the Ottoman expansion in the 16th century W 1554 roku miasto Fiľakovo w dzisiejszej południowo-środkowej Słowacji z zamkiem o tej samej nazwie zostało zdobyte przez Osmanów i było siedzibą sandżaku aż do 1593 roku, kiedy to zostało odzyskane przez wojska cesarskie. 27 marca 1562 roku Hasszán, sandżakbej zamku Fülek (Fiľakovo), pokonał armię węgierską Felvidéku w bitwie pod Szécsény. Oblężenie Szigetvaru 1556Armie osmańskie nacierające na Zadunaju zdołały w latach 1540-1550 zająć wszystkie okoliczne twierdze, w związku z czym Szigetvár został zupełnie sam. Po odparciu osmańskiego ataku pod wodzą gubernatora Budy Toyguna Paşy w 1555 r. przez László Kerecsényi,[14] latem 1556 r. odbyło się pierwsze oblężenie twierdzy na pełną skalę. Pomimo nadzwyczajnych wysiłków dowodzącego Osmanami kasztelan obrony Marko Horvata Stančićia[15] utrzymał twierdzę przed wielokrotnymi atakami prowadzonymi przez gubernatora Budy Alego Paszy. Podczas oblężenia Szigetvár, 18 lipca armia Habsburgów obległa fort osmański w Babócsa, na zachodnim brzegu rzeki Rinya, 45 km na zachód od Szigetvár. Dowódcami byli węgierski palatyn Tamás Nádasdy i chorwacki ban Nikola IV Zrinski. Ali Paşa wiedział, że dla Sulejmana utrata fortu pod kontrolą osmańską jest większym grzechem niż nie zdobycie go. Ali Paşa tymczasowo wstrzymał oblężenie i zabrał swoich ludzi do Babócsa, aby uratować garnizon, ale w dniach 23–24 lipca w bitwie nad rzeką Rinya Nikola Zrinski pokonał Alego Paşę, który następnie wrócił do Szigetvár, w który podczas jego nieobecności naprawiono uszkodzone mury i wzmocniono garnizon. Osmani przerwali oblężenie i opuścili Szigetvár – ścigani i atakowani podczas ucieczki.[16] NastępstwoZniszczony podczas oblężenia zamek został odbudowany pod przewodnictwem kapitana i przy zaangażowaniu włoskiego inżyniera wojskowego Pietro Ferrabosco, przy użyciu najnowocześniejszych technik wojskowych, w wyniku czego stał się najnowocześniejszą i najsilniejszą twierdzą graniczną w kraju. Węgry do końca lat pięćdziesiątych XVI w., chronione murem obronnym, narożnymi bastionami i fosami. Lata 60. XVI wieku Oblężenie Szigetváru zakończyło się samobójczą szarżą wszystkich pozostałych członków garnizonu z twierdzy dowodzonej przez Nikolę IV Zrinskiego w dniu 7 września 1566 r. Po śmierci Marka Horvátha, w 1561 roku kapitanem zamku został Nikola IV Zrinski. Otrzymał zadanie utrzymania ostatniej ważnej twierdzy granicznej na południu, znajdującej się wciąż w rękach cesarskich, zagrażającej bezpieczeństwu drogi wojskowej i handlowej pomiędzy Budą a Nándorfehérvár. Po kilku latach milczenia, późnym latem 1566 roku rozegrała się bitwa pod Szigetvárem, która zakończyła się opuszczeniem południowego Zadunaju, przekraczając wszelkie jego znaczenie i pozostawiając głęboki ślad w węgierskiej pamięci historycznej, a kończąc się porażką pomimo bohaterskiego oporu obrońców. Sułtan Sulejman I rozpoczął swoją ostatnią kampanię, a jego pierwszym celem był Szigetvár. Oblegał zamek Szigetvár z pięćdziesięciotysięczną armią regularną. Zamku Zrinski bronił z około 2500 żołnierzami, stawiając opór osmańskiej potędze przez 34 dni. 7 września 1566 roku, gdy zamek wewnętrzny już płonął, Zrinski wraz z 300 żołnierzami próbował przebić się („szarża Zrinskiego”), lecz wszyscy zginęli bohaterską śmiercią u bram zamkowych. W czasie oblężenia zniszczeniu uległa także średniowieczna okrągła wieża. Zaraz po zajęciu zamku Turcy rozpoczęli odbudowę twierdzy i osady. Po śmierci Sulejmana Mehmed Sokollu przez miesiąc ukrywał to przed wojskiem i wysłał tajny list do księcia Selima z prośbą o przejęcie tronu. Żołnierze nie wiedzieli o śmierci Sulejmana, dopóki Selim nie dołączył do armii w Belgradzie. Armia wspierała go jako następcę Sulejmana. NastępstwaOstatecznie został zawarty pokój w Edirne w 1568 r. i odnowiony w 1576, 1584 i 1591 r. Wojna między Habsburgami a Turkami wybuchła ponownie dopiero w 1593 r., podczas Długiej Wojny Tureckiej. Jednak przez cały ten okres pokoju trwały walki na małą skalę, konflikt znany jako „Mała Wojna” (niem. Kleinkrieg). Nie używano dużych armii ani ciągłych kampanii, ale władze po obu stronach nieustannie zmagały się z wrogimi najazdami i wypadami przez słabo wytyczoną granicę. Obie strony pragnęły jednak utrzymania pokoju.[17] W 1571 r. Turcy zniszczyli zamek Hodejov, a w 1575 r. zdobyli zamek Modrý Kameň (obecnie na Słowacji). W 1588 roku pod miastem Szikszó doszło do bitwy, w której wojska węgierskie pokonały Osmanów. Zobacz takżePrzypisy
Źródła
Dalsza lektura
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
_big.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
_(1526-1540).svg){kind=small}
.svg){kind=small}
