Teka 002 – Tyniec

Tyniec

Dedykacja
Pamięci
Profesora Zbigniewa Kupca
autor

Od Wydawcy

Założycielem Fundacji jest Anna Walentynowicz,
współtwórca Sierpnia’80
Ojciec Święty Jan Paweł II na Wzgórzu Wawelskim w Krakowie
w dniu 13 sierpnia 1991 udzielił błogosławieństwa
na Jej działalność i przekazał osobiste pozdrowienia.


 OPACTWO BENEDYKTYNÓW W TYÑCU

Pięćset lat temu Długosz o Tyńcu pisał, że to prawdziwy „klejnot ojczysty”. Myśl ucieka jeszcze dalej aż do czasu gdy Tyniec oznaczał ufortyfikowane wzgórze nad przeprawą nad Wisłą: tysiąc lat temu! Z trudem odnajdujemy plac pod budowę, porośnięty dzikim agrestem. Architekturę poprzedziło położenie kamienia pod węgły. Stało się to, jak u benedyktynów, uroczyście w 1044 roku. Już odtąd obserwujemy celowy wysiłek, aby zbudować opactwo – może nawet arcyopactwo – Panu Bogu na chwałę, ludziom na pożytek. Oto kościół i krużganek, oto mury, które zachowują znamiona jakiejś obronności, chociaż i opactwo – jak ongi Jeruzalem – jest obietnicą Pokoju.

Święty Piotr, Apostoł i Patron opactwa na Tyńcu, pisał o żywych kamieniach. Architekta ciekawią te słowa: „wy również, niby żywe kamienie, jesteście budowani jako duchowa świątynia” (l P 2,5).

Wykopaliska sprzed trzydziestu lat odsłoniły węgły kościoła w jego pierwotnym kształcie – w stylu romańskim. Archeologia święci tu triumfy, zwracając uwagę na zewnątrz i w głąb. Odgadujemy życie tu tętniące, bo liturgia benedyktynów odznaczała się śpiewem i wystawnym nabożeństwem jakby na pokaz. Architekturę stawiano Bogu, który jest Architektem i Widzem. Odpust na Tyńcu każe głosić Ewangelię: „ty jesteś Piotr czyli Skała i na tej Skale zbuduję Kościół mój” (Mt 16,18). Akuratnie tu spełnia się proroctwo: jest i skała, jest i budowla, przeglądająca się w wodach Wisły poniżej, u stóp wzniesienia.

Mówiliśmy już o żywości kamieni, które czasem obrastają mchem, a czasem i wołają. Hanna Malewska, której grób mamy na tynieckim cmentarzu, napisała powieść o budowie kościoła pod tytułem „Kamienie wołać będą”. W Tyńcu kamienie – jak żywe – w postaci monumentalnej ogarnęły całe wzgórze, reprezentując odmienne style: romańszczyznę, gotyk albo barok. Odczytujemy z nich historię budowy, rozbudowy, zniszczeń i na koniec odbudowy w trudach i mozołach.

Architektura jest swoistym zapisem, a czasem wspomaga go zapis inny, literacki. W odniesieniu do średniowiecznego Tyńca dokonał go Henryk Sienkiewicz w „Krzyżakach”. Istnieje też inna możliwość, a mianowicie zapis artystyczny. Tyniec od dawna fascynuje malarzy, dość wspomnieć o Janie Nepomucenie Głowackim.

Obecnie doczekaliśmy się zapisu graficznego spod ręki profesora Ryszarda Natusiewicza. Kto wyrazi nasz entuzjazm?

– Ukażemy tylko pożytki przypominając o jednej scenie z Nocy Listopadowej Wyspiańskiego. Rzecz dzieje się w mieszkaniu Lelewela, duży pokój, na stole lampa, przyrządy pisarskie, rytownicze, blachy i rylce, medale, monety. Lelewel bierze jedną z nich i mówi: „Bolesław – ale który? Napis i rycerz na koniku – z mieczem i tarczą. Gwiazda z boku. Wykopalisko. Przerysuję. Z rysunku łatwiej wymiarkuję”.

Na pewno rysowanie służy sztuce czy też architekturze. Nas intryguje jego pomoc ułatwiająca zrozumienie. Zaczyna się więc od ukochania piękna i dobra w architekturze czy gdziekolwiek. Uważne spojrzenie naprowadza na przedmioty zasługujące na zainteresowanie. Następuje wybór, eliminacja bezwartościowości, zarazem opanowanie techniki dzięki „benedyktyńskiej iście cierpliwości”. Niechby Profesor uczył o rysunkach, a my teraz oglądamy jego tynieckie prace. Gdy już od pięćdziesięciu lat oglądam opactwo nasze ze wszystkich stron, ujemnych i dodatnich, ochota bierze by naśladować Lelewela: „Przerysuję. Z rysunku łatwiej wymiarkuję”.

O. Paweł Sczaniecki OSB


Spis ilustracji

  •     1-3. Widok na Opactwo Tynieckie zza Wisły I, II, III
  •     4-6. Widok na Opactwo Tynieckie od północy I, II, III
  •     7,8. Widok na Opactwo Tynieckie od południa I, II
  •        9. Część południowa murów opactwa, baszta
  •      19. Widok na Opactwo Tynieckie od południowego-wschodu
  • 11-13. Opactwo Tynieckie, wejście bramne pierwsze I, II, III
  • 14,15. Przejście bramne drugie I, II
  • 16,17. Część międzybramna I, II
  •      18. Dziedziniec kościelny, fragment Opatówki z bramą
  •      19. Dziedziniec kościelny, widok na kościół p.w. św.św. Piotra i Pawła i na fragment klasztoru
  •      20. Kościół, wejście główne
  • 21,22. Kościół, widok ogólny I, II
  •      23. Widok na kościół i na Opatówkę z dziedzińca klasztornego
  •      24. Widok na wieżę kościelną z ogrodu klasztornego
  •      25. Prezbiterium kościoła, widok ogólny
  •      26. Ołtarz główny z czarnego marmuru, arch. F.Placidi (XVIII w.)
  •      27. Prezbiterium kościoła, stalle, fragment
  •      28. Prezbiterium kościoła, tron Opata
  •      29. Widok ogólny na kaplicę św. Benedykta
  •      30. Kaplica św. Benedykta, ołtarz
  • 31-33. Kaplica św. Benedykta, szczegóły architektoniczno-rzeźbiarskie I, II, III
  • 34,35. Marmurowe epitafium i jego szczegół l, II
  • 36,37. Zakrystia, marmurowe lawabo, arch. F.Placidi (1759) I, II
  • 38,39. Dziedziniec klasztorny, kołowrotowa studnia z zadaszeniem I, II
  • 40,41. Stara furta klasztorna i szczegół rzeźbiarski I, II
  •      42. Wirydarz klasztorny z otaczającymi go krużgankami
  •      43. Krużganek północny z portalem romańskim
  • 44,45. Kamienny portal romański wiodący do zabytkowej klatki schodowej I, II
  • 46,47. Romańska klatka schodowa, fragmenty I, II
  •      48. Odkryty w murach klatki schodowej fragment kolumny romańskiej
  •      49. Krużganek wschodni, gotycki kapitularz z późniejszą polichromią
  •      50. Kapitularz, renesansowa konsola
  • 51,52. Kapitularz, lichtarz paschalny i szczegóły rzeźbiarskie I, II
  •      53. Kapitularz, ołtarzowe cynowe lichtarze
  •      54. Krużganek południowy, lapidarium, fragment renesansowej kolumny, głowica
  • 55,56. Krużganek południowy, lapidarium, madonna z dzieciątkiem I, II
  •      57. Krużganek zachodni z polichromią
  • 58-60. Posąg św. Benedykta i szczegóły rzeźbiarskie I, II, III
  • 61,62. Sala rekreacyjna, widok ogólny z portalem I, II
  •      63. Figura wotywna
  •      64. Cmentarz, wejście główne
  • 65,66. Cmentarz, groby mnichów tynieckich I, II
  •      67. Cmentarz, fragment
  •      68. Ozdobna brama
  • 69,70. Zabytkowe budynki gospodarcze z lamusem

Stan: nakład wyczerpany
ISBN: 83-86533-10-2

Rok: 1994
Pozycja wydawnicza:
Numer: 2
Typ: Teka
00 **01 04 ***07 ***09 **10 *11 ***12 **14 ***15 ***16 ***17 **19 ***20 **21 *****22 ***23 **24 ****25 ***26 ***27 **30 ***31 **36 **38 ***40 *42 *43 **44 **45 **46 **47 **48 **49 ***51 **53 *54 **55 ***57 ***58 ***59 ***60 ***61 **62 **63 **64 **65 **67 **69 ***