Od Poznania do Płocka *

Dedykacja

Serdecznemu Koledze

"z ławy studenckiej"

Henrykowi Sufrydowi

dedykuje

autor

Rysunki zamieszczone w niniejszej publikacji pochodzą z lat 1954-1961, większość z nich powstała w r. 1955, a tematem ich jest architektura świecka i sakralna Poznania, Gniezna z okolicami, Płocka oraz Tum pod Łęczycą. Na ziemiach tych oraz w ośrodkach miejskich kwitło bujne życie już po przyjęciu chrześcijaństwa a następnie we wczesnym średniowieczu – po powstaniu Państwa Polskiego – tutaj właśnie istniały ówczesne ośrodki władzy państwowej – świeckiej i religijnej.

W lecie 1955 roku autor tych prac zamieszkał w starożytnym Gnieźnie, stąd dojeżdżał do miejsc ważnych w początkach historii Polski – do Poznania odbudowywanego wówczas ze zniszczeń wojennych, do Trzemeszna, Mogilna, Strzelna oraz Tumu pod Łęczycą. W tym to właśnie czasie – w latach pięćdziesiątych w kościele Norbertanek p.w. Św. Trójcy w Strzelnic, wzniesionym u schyłku XII w. odkryto pod barokowymi tynkami rewelacyjne dzieła plastyki romańskiej. Stanowią one najbogatszy wystrój rzeźbiarski spośród zabytków tego okresu w Polsce.

Kościół w Trzemesznie p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Wojciecha ma rodowód z X wieku – wzniesiony w latach 1130-1145 w formie romańskiej na miejscu dawniejszego kościoła Benedyktynów, przebudowany został w stylu gotyckim na przełomie XIV i XV wieku. Wspaniała kopuła z obejściem pochodzi z lat 1782-1791. Świątynia ta była odbudowywana po zniszczeniach wojennych II wojny światowej.

Kościół opactwa benedyktyńskiego w Mogilnie p.w.św Jana Ewangelisty wzniesiono w północnej części grodu istniejącego tu od X wieku, a fundatorem tego opactwa w roku 1065 był Bolesław Śmiały.

W pierwotnej Łęczycy na terenie zsekularyzowanego opactwa benedyktyńskiego z przełomu X i XI wieku w latach 1141-1161 powstał wspaniały kościół kolegialny p.w. Najświętszej Marii Panny i św. Aleksego. Ta kamienna bazylika z emporami, dwoma chórami i z czterema wieżami należy do najznakomitszych świątyń romańskich na terenie Polski. Zniszczona w r. 1945, w latach pięćdziesiątych poddana została rekonstrukcji i odbudowie.

Niniejszą tekę rysunków zamykają prace z północnego Mazowsza: z Płocka, Ciechanowa i Pułtuska. Płock, gród znany już w IX wieku, w XII stanowił jeden z ważniejszych ośrodków kulturalnych i politycznych ówczesnej Polski – w latach 1079-1138 był rezydencją Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego. Zespół zamkowo-katedralny na Wzgórzu Tumskim urzeka malowniczym położeniem na urwistym brzegu Wisły oraz szczególną architekturą o bogatym rodowodzie historycznym.

Marek Natusiewicz

Spis ilustracji

Rysuje architekt Ryszard Natusiewicz (foto W. Górecki, 1986)

POZNAŃ

• 1. Rynek, Ratusz (XIII/XIV, rozbudowa w latach 1508 i 1550-60, wieża nadbudowana w 1781-3, częściowa rekonstrukcja)
• 2. Ratusz, szczegóły architektoniczne, stan z r. 1955 I
• 3. Ratusz, szczegóły architektoniczne, stan z r. 1955 II
• 4. Ratusz, szczegóły architektoniczne, stan z r. 1955 III
• 5. Ratusz, szczegóły architektoniczne, stan z r. 1955 IV
• 6. Ratusz, szczegóły architektoniczne, stan z r. 1955 V
• 7. Rynek, paląc Działyńskich, starsza kamienica (przebud. 1773-81, nadbudowa fasady 1786-7), widok ogólny
• 8. Miasto w odbudowie, stan z r. 1955 I
• 9. Miasto w odbudowie, stan z r. 1955 II
• 10. Miasto w odbudowie, stan z r. 1955 III
• 11. Kościół podominikański (2 poł. XIII w.)
• 12. Kościół podominikański, portal (2 poł. XIII w.)
• 13. Kolegiata, barokowy portal

GNIEZNO

• 14. Archikatedra pw. Wniebowzięcia Marii Panny i św. Wojciecha (1342/72), kaplice (XIV/XV, wieże XV i XVIw., przebud. po 1613 i po 1760), widok ogólny
• 15. Archikatedra, widok od prezbiterium
• 16. Tekst pieśni Bogarodzicy – opracowanie graficzne Ryszard Natusiewicz
• 17. Kościół (XIV w.)
• 18. Kościół pw.św.Jana (poł. XIV w., wieża XV/XVI w.) I
• 19. Kościół pw.św.Jana (poł. XIV w., wieża XV/XVI w.) II

TRZEMESZNO

• 20. Kościół Benedyktynów, później kanoników regularnych, bazylika (krypta przed 996), kościół 1130/45, przebud. XIV/XV w. kopuła z obejściem 1782-91), widok ogólny
• 21. Kościół, elewacje zachodnia i wschodnia
• 22. Kościół, elewacje zachodnia i wschodnia
• 23. Kościół, elewacje zachodnia i wschodnia
• 24. Kościół, fragmenty z kopułą I
• 25. Kościół, fragmenty z kopułą II
• 26. Budynek zabytkowy (XVIII w.)

STRZELNO

• 27. Opactwo Norbertanek, kościół klasztorny pw. św. Trójcy (pierwotnie NPMarii i św.Krzyża), bazylika z transeptem i 2 wieżami (po 1175, przebud. przed 1752), widok ogólny od zachodu
• 28. Kościół, wnętrze, kolumny płaskorzeźbione figuralnie (pocz. XIII w.) I
• 29. Kościół, wnętrze, kolumny płaskorzeźbione figuralnie (pocz. XIII w.) II
• 30. Kościół filialny pw. św. Prokopa, widok zewnętrzny kamiennej rotundy (po 1160, nadbudowa ceglana XV/XVIw.) I
• 31. Kościół filialny pw. św. Prokopa, widok zewnętrzny kamiennej rotundy (po 1160, nadbudowa ceglana XV/XVIw.) II
• 32. Kościół filialny pw. św. Prokopa, widok zewnętrzny kamiennej rotundy (po 1160, nadbudowa ceglana XV/XVIw.) III
• 33. Kościół p.w.św.Prokopa, okno dwudzielne, kolumienka (po 1160)

MOGILNO

• 34. Opactwo benedyktynów fundacji Bolesława Śmiałego 1065; kościół pw. św. Jana Ewangelisty, bazylika z 2 kryptami (koniec XI w., przebud. po 1550, fasada 2-wieżowa z 1797r.), widok elewacji zachodniej
• 35. Kościół, wnętrze, widok ogólny na ołtarz główny

TUM POD ŁĘCZYCĄ!

• 36. Kościół kolegiacki pw. Najświętsze j Panny Marii i św.Aleksego, kamienna bazylika z emporami (1141-61, prezbiterium ok.1487, rekonstrukcja po 1945), widok ogólny
• 37. Kościół kolegiacki, przeźrocze, triforum
• 38. Kościół kolegiacki, przeźrocze, biforum
• 39. Kościół kolegiacki, przeźrocze, kolumienka biforum
• 40. Kościół kolegiacki, portal (ok. 1160)
• 41. Kościół kolegiacki, szczegół portalu (ok. 1160)

OPORÓW

• 42. Zameczek arcybiskupa Wł.Oporowskiego (1434-1439) I
• 43. Zameczek arcybiskupa Wł.Oporowskiego (1434-1439) II

PŁOCK

• 44. Wzgórze Tumskie z katedrą o bogatym rodowodzie historycznym i dzwonnica (ok. 1492, poł. XV w., hełm 1723/35), widok ogólny I
• 45. Wzgórze Tumskie z katedrą o bogatym rodowodzie historycznym i dzwonnica (ok. 1492, poł. XV w., hełm 1723/35), widok ogólny II
• 46. Katedra, bazylika z transeptem p.w. Wniebowzięcia Marii Panny (1126-41, wieże XV w. przebud. świątyni XV w. i 1902-3), fragmenty z wieżami i kopułą
• 47. Katedra, bazylika z transeptem p.w. Wniebowzięcia Marii Panny (1126-41, wieże XV w. przebud. świątyni XV w. i 1902-3), fragmenty z wieżami i kopułą
• 48. Katedra, wnętrze, ołtarze (XVI w.) I
• 49. Katedra, wnętrze, ołtarze (XVI w.) II
• 50. Dzwonnica katedralna, wieża zegarowa (ok. 1492, poł. XVw., hełm 1723/35), widok ogólny I
• 51. Dzwonnica katedralna, wieża zegarowa (ok. 1492, poł. XVw., hełm 1723/35), widok ogólny II
• 52. Kościół z klasztorem, fragmenty I
• 53. Kościół z klasztorem, fragmenty II

CIECHANÓW

• 54. Zamek książąt mazowieckich (1429, nadbudowa XV-XVII w.), mistrz Niclos, widok ogólny
• 55. Zamek książąt mazowieckich (1429, nadbudowa XV-XVII w.), mistrz Niclos, fragment z basztami

PUŁTUSK

• 56. Bazylika katedralna (przed 1443, rozbudowa XV Iw. i 1833-35), fragment I
• 57. Bazylika katedralna (przed 1443, rozbudowa XV Iw. i 1833-35), fragment II
• 58. Kościół XV/XVI w.)
• 59. Zamek biskupów płockich na miejscu grodu (po 1319, rozbudowa XVI-XVIII w. oraz 1786, przebud. XIX-XX w.) widok z mostu ceglanego późnogotyckiego (po 1618)
• 60. Architekt Ryszard Natusiewicz na wystawie prac rysunkowych brak