Wzgórze Wawelskie *

Dedykacja

Profesorom

Witoldowi Cenckiewiczowi

i Witoldowi Karskiemu

autor

Od Wydawcy

Niekiedy nad Wisłą, pod Wawelem, układa się gęsta mgła. Warto wyjść o poranku, na pobliskie wzgórze, by zobaczyć urzekający widok: oto ponad ową mgłą wyrasta Wawel i jego zielone dachy, tak akuratnie przedstawia się wzgórze wawelskie w rysunkach Ryszarda Natusiewicza. Nie ma więc okolicy podhalańskiej, ani samego miasta, tylko zamek królewski z przynależną do niego katedrą, sama Polska – Polski. —eromski pisał o poezji w pracy Birkenmajera nad Kopernikiem i w pracy Podkowskiego w „Krakowie przed Piastami”. Wyczuwamy ją też u Tadeusza Wojciechowskiego gdy zgłębiał archeologię katedry wawelskiej. „I można powiedzieć, że te dzieła architektury mają w swojej konstrukcji coś podobnego do najstarszych poezji bohaterskich, które także rosły i składały się przez wieki. —eby je zrozumieć, należy je badać i prawie tak samo, jak filologowie rozbierają owe epopeje, wydzielając z nich części, naprzód, które przyrosły najpóźniej, poczem dopiero odsłoni się pierwotne jądro. Taki też musi być porządek niniejszej pracy. —eby dojść tego co było najdawniejsze i jaki był plan katedry romańskiej, a nie dopiero owej pierwotnej, Chrobrego, trzeba naprzód rozeznać co zbudowano później, to jest w czasach gotyku i następnych wiekach, rozpocznę zatem od zbadania obecnego stanu budowy”.

Profesor Natusiewicz ukazuje nam obecny stan architektury, już to z oddali, już to z bliska fasady, fronton i wieża. Norwid (o Juliuszu Słowackim) akuratnie pisał, oto jego słowa: „gmach architektury doskonałej przeźroczysty być może i powinien, chociaż z granitu, a jest nim wtedy, gdy portal, pozwala odgadnąć plan i budowę wewnętrzną.”

Pouczeni wchodzimy. Na środku stanął ołtarz: Ave Patria! – św. Stanisława, dalej oglądamy nagrobki świętej Jadwigi królowej i Jagiełły, dalej jeszcze krypta Marszałka Piłsudskiego. Katedra staje się nekropolią – pomnikiem umarłych, o których oczywiście pamiętam. Do głosu dochodzi serce Rysownika bo to Litwa w Unii z Polską, pamięć Idei Jagiellońskiej i walki niepodległościowej. Ale na Wawelu jest obecna cała historia Polski ciągu tysiąclecia. Renesansowe powiązania z Italią głosi Kaplica Zygmuntowska. Złoty wiek i złota kopuła, cenniejsza niźli złoto sztuka prowadzi w epokę piastowską. Dostaliśmy do rąk co dopiero kroniki Janka z Czarnkowa z opisem ceremonii królewskich. On to napisał o pogrzebie Kazimierza Wielkiego. Tu na Wawelu dokonywają się koronacje królów obok liturgii w wielkim stylu. Słowo „Katedra” nam uświadamia rolę biskupa zasiadającego na swej stolicy. Tu liturgii przewodniczył ongi Piotr Tomicki, wcześniej Oleśnicki wcześniej jeszcze Nankier i Muskata, wcześniej Aron i Toppo.

Spotkała się tu historia biskupów i królów, ani ją rozdzielić. Architekturę na wawelskim wzgórzu wyjaśnia ta symbioza już od tysiąca lat. Interesujących się tym odsyłamy do literatury. Teraz oglądamy wawelskie rysunki z uwagą – z nabożeństwem – uczymy się wszyscy.

Paweł Sczaniecki
OSB Benedyktyn z Tyńca

Spis zawartości

Rysuje architekt Ryszard Natusiewicz (f ot. W. Górecki, 1986)

• 1. Wzgórze Wawelskie, panorama, widok od zachodu
• 2. Wzgórze Wawelskie, panorama, widok od zachodu, fragment l brak
• 3. Wzgórze Wawelskie, panorama, widok od zachodu, fragment lI
• 4. Wzgórze Wawelskie, panorama, widok od zachodu, fragment lII
• 5. Królewska Katedra pw. ŚŚ Stanisława i Wacława o bogatym rodowodzie historycznym (X1-XX w.), fragment elewacji zachodniej I brak
• 6. Królewska Katedra pw. ŚŚ Stanisława i Wacława o bogatym rodowodzie historycznym (X1-XX w.), fragment elewacji zachodniej II
• 7. Królewska Katedra pw. ŚŚ Stanisława i Wacława o bogatym rodowodzie historycznym (X1-XX w.), fragment elewacji zachodniej III brak
• 8. Katedra, widok od południowego zachodu I
• 9. Katedra, widok od południowego zachodu II
• 10. Katedra, widok od południowego zachodu III brak
• 11. Katedra, wieże: Srebrnych Dzwonów, Zegarowa i Zygmuntowska, widok od południa
• 12. Katedra, wieże: Srebrnych Dzwonów i Zegarowa I
• 13. Katedra, wieże: Srebrnych Dzwonów i Zegarowa II
• 14. Katedra, wieże: Srebrnych Dzwonów i Zegarowa III
• 15. Katedra, kaplica Wazów (1605-1676), widok ogólny
• 16. Katedra, widok od południa I
• 17. Katedra, Kaplica Zygmuntowska (1517-1533), widok od południa brak
• 18. Katedra, widok od południa II
• 19. Katedra, wejście główne, drewniane wrota obite żelazną blachą z inicjałem "K" odnoszącym się do fundatora króla Kazimierza Wielkiego
• 20. Krypta św. Leonarda (przed 1118 r.), widok ogólny – ołtarzyk dzieło E. Viollet le Duca
• 21. Konfesja św. Stanisława (1626-1629), dzieło J. Trevano I
• 22. Konfesja św. Stanisława (1626-1629), dzieło J. Trevano II
• 23. Konfesja św. Stanisława (1626-1629), dzieło J. Trevano III
• 24. Konfesja św. Stanisława, sarkofag srebrny św. Stanisława (1661-1671), dzieło P. von den Rennen
• 25. Ołtarz główny (poł. XVII w.), widok ogólny
• 26. Nagrobek królowej Jadwigi (1902), dzieło A.Madeyskiego
• 27. Nagrobek królowej Jadwigi (1902), dzieło A.Madeyskiego, szczegół rzeźbiarski
• 28. Ołtarz z Czarnym Krucyfiksem zw. Czarnym Chrystusem lub Cudownym Krzyżem Królowej Jadwigi (koniec XIV w.)
• 29. Czarny Krucyfiks zw. Czarnym Chrystusem lub Cudownym Krzyżem Królowej Jadwigi (koniec XIV w.)
• 30. Trumienka, w której spoczywają szczątki błogosławionej królowej Jadwigi – autor trumienki W. Korski (ok. 1987),
• 31. Trumienka, szczegół
• 32. Nagrobek Władysława Jagiełły (II ćwierć XV w.), szczegóły rzeźbiarskie
• 33. Nagrobek Władysława Jagiełły (II ćwierć XV w.), szczegół rzeźbiarski
• 34. Nagrobek Władysława Jagiełły (II ćwierć XV w.)
• 35. Kaplica Mariacka (Stefana Batorego), nagrobek króla (1595), dzieło Santi Gucciego
• 36. Jedna z trzech bramek w ogrodzeniu Katedry (1619), dzieło J. Trevana bramka wiodąca do krypty pod wieżą Srebrnych Dzwonów
• 37. Zejście do krypty (XX w.), dzieło A.Szyszko-Bohusza
• 38. Baldachim nad zejściem do krypty (XX w.), dzieło A.Szyszko-Bohusza
• 39. Krypta z sarkofagiem pod Wieżą Srebrnych Dzwonów, miejsce spoczynku marszałka Józefa Piłsudskiego (zmarł w 1935 r.) I
• 40. Krypta z sarkofagiem pod Wieżą Srebrnych Dzwonów, miejsce spoczynku marszałka Józefa Piłsudskiego (zmarł w 1935 r.) II
• 41. Krypta z sarkofagiem pod Wieżą Srebrnych Dzwonów, miejsce spoczynku marszałka Józefa Piłsudskiego (zmarł w 1935 r.) III
• 42. Fragment popiersia Marszałka, dzieło K. Laszczki
• 43. Wieniec, dar wotywny Legionistów (1938)
• 44. Urna zawierająca ziemię z grobu Matki Marszałka

Zamek Królewski

• 45. Zamek Królewski, dziedziniec arkadowy (1507-1536), dzieło zespołowe F.Florentczyka (1507-16), mistrza Benedykta Sandomierzanina (1524-9) i B.Berecciego (1530-6) I
• 46. Zamek Królewski, dziedziniec arkadowy (1507-1536), dzieło zespołowe F.Florentczyka (1507-16), mistrza Benedykta Sandomierzanina (1524-9) i B.Berecciego (1530-6) II
• 47. Zamek Królewski, dziedziniec arkadowy (1507-1536), dzieło zespołowe F.Florentczyka (1507-16), mistrza Benedykta Sandomierzanina (1524-9) i B.Berecciego (1530-6) III
• 48. Dziedziniec arkadowy, portal
• 49. Dziedziniec arkadowy, głowica kolumny brak
• 50. Wnętrze zamku królewskiego – Skarbiec Koronny, parter, sala wieży Łokietkowej zwana Salą Kazimerzowską
• 51. Wnętrze zamku królewskiego – Sala Jadwigi i Jagiełły w pawilonie gotyckim z ekspozycją Szczerbca – miecza koronacyjnego
• 52. Widok na zamek z ul. Kanoniczej I
• 53. Widok na zamek z ul. Kanoniczej II
• 54. Zamek, Kurza Stopka, widok ogólny I
• 55. Zamek, Kurza Stopka, widok ogólny II
• 56. Zamek, Kurza Stopka i pawilon gotycki I
• 57. Zamek, Kurza Stopka i pawilon gotycki II
• 58. Zamek, widok od wschodu I
• 59. Zamek, widok od wschodu II
• 60. Zamek, widok od wschodu III