Od Wydawcy
Nysa nad rzeką Nysą Kłodzką to prastara osada założona na wzgórzu w pobliżu skrzyżowania ważnych dróg handlowych na historycznym szlaku podsudeckim – od bramy kłodzkiej do Krakowa. Przez księcia Bolesława ofiarowana wraz z ziemią nyską biskupstwu wrocławskiemu przed rokiem 1155. Lokacja miasta za biskupa Wawrzyńca na prawie flamandzkim, zw. później nyskim, przed r. 1233, zniszczone przez Tatarów w 1241 r.
Od początków w XIV w. stolica biskupiego księstwa nysko-otmuchowskiego, od r. 1342 lenno czeskie. Od 1742 we władaniu Prus.
Miasto już w XIII w. ufortyfikowane, oblegane przez husytów (1428), następnie w końcu XVI w. fortyfikacje rozbudowano w związku z obawą najazdu tureckiego, dalsza rozbudowa fortyfikacji wokół miasta i przedmieść pod rządami pruskimi (miasto-twierdza do r. 1903). W roku 1945 podczas walk śródmieście legło w gruzach w 80%, w następnych latach odbudowane ze zniszczeń.
W dziejach kultury Śląska miasto odegrało bardzo ważną rolę – zwane czasami było Śląskim Rzymem.
Otmuchów to stara osada wzmiankowana w bulli papieskiej Hadriana IV w 1155 r. jako gród kasztelański. Od XIII w. do 1810 własność biskupów wrocławskich. Miasto ustanowione na prawie polskim, w 1347 r. przeniesione na prawo flamandzkie. W latach 1430-1435 we władaniu husytów. Zniszczone w czasie wojny trzydziestoletniej (1627, 1646). Zdewastowany i zrujnowany w wyniku ostatniej wojny światowej zachował jednak najcenniejsze dzieła swej dawnej architektury. Zabytki te oraz pobliskie jezioro przyciągają dzisiaj liczne rzesze turystów.
Paczków to założone w roku 1254 przez biskupa wrocławskiego Tomasza I osiedle targowe, w 1300 r. mowa już o mieście.
W połowie XIV w. z nakazu biskupa Przecława z Pogorzeli otoczono miasto murami obronnymi istniejącymi do dzisiaj. Do roku 1810 miasto wchodziło w skład księstwa nysko-otmuchowskiego stanowiącego własność biskupów wrocławskich. Uniknęło szczęśliwie zniszczeń wojennych. Ze względu na zachowane mury obronne, bramy, baszty i zabytki miejskie zwane bywa polskim Carcassonne.
Głuchołazy to miasto założone na „surowym kamieniu” na prawie flamandzkim miedzy 1220-1232 przez biskupa Wawrzyńca za zgodą ks. Henryka I Brodatego jako warowna osada graniczna. Obwarowana pierwotnie palisadą ok 150 r. murami obronnymi zniesionymi w XIX w. Od 1223 do 1810 należało do nysko-otmuchowskiego księstwa biskupiego. Podstawą rozwoju miasta w okresie XVI-XX w. stanowiło tkactwo i rolnictwo, a od 1877 założone zdrojowisko (wodolecznictwo). Miasto jest doskonałym punktem wyjścia wycieczek w Góry Opawskie, których najwyższy szczyt nosi miano Kopy Biskupiej (800 m npm.) stanowiąc równocześnie ważny topograficznie punkt graniczny.
Marek Natusiewicz
Spis rysunków
NYSA
- 1. Kościół pw. św. Jakuba z 19 kaplicami (XV, XVI w., odbudowa 1956-1960) zwany katedrą nyską i dzwonnica
- 2. Dzwonnica kościoła pw. św. Jakuba (1476, 1493, 1516)
- 3. Kościół pw. św. Jakuba, wnętrze pod chórem muzycznym (XV, 1582)
- 4. Fragment muru obronnego przy wieży biskupiej, stan z roku 1953
- 5. Widok z ul. Tkackiej na kościół Jezuitów, stan z roku 1953
- 6. Kościół OO. Jezuitów p.w. Wniebowzięcia NP Marii fundacji księcia biskupa Karola Ferdynanda Wazy – królewicza polskiego (1688-1692) I
- 7. Kościół OO. Jezuitów p.w. Wniebowzięcia NP Marii fundacji księcia biskupa Karola Ferdynanda Wazy – królewicza polskiego (1688-1692) II
- 8. Kościół OO. Jezuitów p.w. Wniebowzięcia NP Marii fundacji księcia biskupa Karola Ferdynanda Wazy – królewicza polskiego (1688-1692) III
- 9. Brama (1725) łącząca kolegium jezuickie Carolinum (1688-1680) i gimnazjum (1722-1725)
- 10. Kuria biskupia, portal (koniec XVII w.)
- 11. Wspaniały kościół barokowy/bożogrobców (pojawili się w Nysie już w r. 1190) pw. ŚŚ Piotra i Pawła (1720-1727) I
- 12. Wspaniały kościół barokowy/bożogrobców (pojawili się w Nysie już w r. 1190) pw. ŚŚ Piotra i Pawła (1720-1727) II
- 13. Wspaniały kościół barokowy/bożogrobców (pojawili się w Nysie już w r. 1190) pw. ŚŚ Piotra i Pawła (1720-1727) III
- 14. Fragment zabudowy miejskiej przy ul. Brackiej (z fontanną Trytona) z widokiem na kościół bożogrobców
- 15. Fontanna Trytona (1700-1701)
OTMUCHÓW
- 16. Widok miasta od zachodu, od prawej: zamek, kolegiata, cmentarny kościół
- 17. Zamek biskupi (XIII w., przebudowany XV, XVI w.) – pozostałość warowni położonej na malowniczym wzgórzu, skrzydło północno-zachodnie I
- 18. Zamek biskupi (XIII w., przebudowany XV, XVI w.) – pozostałość warowni położonej na malowniczym wzgórzu, skrzydło północno-zachodnie II
- 19. Kolegiata, kościół parafialny pw. ŚŚ Stanisława i Jadwigi (1691-1695), widok z Rynku, stan z roku 1953
- 20. Rynek, kolumna maryjna (1734)
- 21. Rynek, kolumna maryjna, kamieniczki mieszczańskie i fragment ratusza
- 22. Rynek, ratusz (1538, nadbudowa wieży 1608), widok od północnego zachodu
PACZKÓW – polskie Carcassonne
- 23. Kościół parafialny pw. św. Jana Ewangelisty (1361-1389, attyka 1530-1540) I
- 24. Kościół parafialny pw. św. Jana Ewangelisty (1361-1389, attyka 1530-1540) II
- 25. Kościół parafialny pw. św. Jana Ewangelisty (1361-1389, attyka 1530-1540) III
- 26. Kościół parafialny, szczegół zwieńczenia (afete^feer 1530—1540)
- 27. Rynek, kamieniczki mieszczańskie, w głębi wieża kościoła parafialnego I
- 28. Rynek, kamieniczki mieszczańskie, w głębi wieża kościoła parafialnego II
- 29. Rynek, kamieniczki mieszczańskie, w głębi wieża kościoła parafialnego IIi
- 30. Rynek, kamieniczki mieszczańskie, w głębi wieża kościoła parafialnego IV
- 31. Rynek, ratusz, wieża (1550-1552), korpus z pocz. XIX w.
- 32. Rynek, kamieniczki mieszczańskie Nr 35 (1560) i nr 36 (XVII-XVIII w.) I
- 33. Rynek, kamieniczki mieszczańskie Nr 35 (1560) i nr 36 (XVII-XVIII w.) II
- 34. Rynek, szczyt kamieniczki Nr 36 (XVII-XVIII w.)
- 35. Rynek, kamieniczki mieszczańskie Nr 22, 23, 24 (XVIII, ok. 1800)
- 36. Remontowana ul. Kłodzka z wieżą Bramy Kłodzkiej (połowa XIV w., attyka ok. 1550), stan z roku 1953
- 37. Baszta łupinowa murów miejskich w południowo-zachodniej części miasta (ok. 1350, 1514, koniec XVI w.)
- 38. 39. Fragmenty murów obronnych miasta (ok. 1350, 1514, koniec XVI w.) I, II
GŁUCHOŁAZY
- 40. Kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca (2 pół. XIII w., hełmy wież 1903)
- 41. Kościół parafialny, portal zachodni (2 pół. XII w.)
- 42. Rynek, kamieniczki mieszczańskie, w głębi wieże kościoła parafialnego
- 43. Zabudowa ulicy wychodzącej z Rynku
- 44. Basza Bramy Górnej (ok. 1350, 1632, zwieńczenia 1902)
ŚWIÊTÓW POLSKI
- 45. Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela (2 pół XIII w.)
- 46. Fragment muru okalającego kościół parafialny
NOWY ŚWIÊTÓW
- 47. Kościół parafialny pw. Chrystusa Króla – dawniej pw. św. Małgorzaty (II poł. XVIII w., wieża 1719)
JARNOŁTÓWEK
- 48. Oficyna dworska (2 ćw. XVIII w.) I
- 49. Oficyna dworska (2 ćw. XVIII w.) II
- 50. Oficyna dworska (2 ćw. XVIII w.) III
- 51-53. Żniwa na polach u stóp Gór Opawskich
- 53-56. Góry Opawskie, drzewa
I strona okładki: Nysa, fontanna Trytona (170-1701) przypominająca fontannę rzymską Berniniego na Piazza del Tritone Plakat: Paczków, Rynek, kamieniczki Nr 35 (ok. 1560) i Nr 36 (XVII-XVIII w.) |