Grodno, spacerem po Starym Mieście

Bez dedykacji

Od Autora

Rysunki „Grodno – spacerem po starym mieście” powstały w studio Lux Veritatis we Wrocławiu w 2006 r. Część prac autora pochodzi z plenerów grodzieńskich z poprzednich lat.

Rysunki tworzone w studio były uzupełniane krótkim komentarzem autora. Rysunki przedstawiają wspaniały krajobraz nadniemeński i architekturę w jej historycznym rozwoju poczynając od książęcego Zamku Starego nad Niemnem, który zapewne istniał tu już w X-XI w. będąc w rękach ruskich książąt Rurykowiczów. Poza Wawelem nie ma u nas drugiej takiej budowli, która posiadałaby w swoich fundamentach tak wiele reliktów średniowiecznych i nawarstwień kulturowych z różnych epok.

Księstwo grodzieńskie leżące na Rusi Czarnej już w XIII-XIV w. było częścią Wielkiej Litwy. Pod koniec XIV w. rządy tu sprawował w uzgodnieniu z królem polskim Władysławem Jagiełłą W.Ks. Witold Kiejstutowicz (ok. 1350-1430), którego można nazwać prawdziwym założycielem miasta Grodna. W 1391 r. nadał o­n miastu niepełne prawa magdeburskie, rozszerzone następnie w 1444 r. przez Kazimierza Jagiellończyka. Grodno po Grunwaldzie (1410) przeżywało za Jagiellonów okres spokoju i rozwoju, przerwany "potopem szwedzkim" l okupacją moskiewską (1655-1661). Od roku 1673 co trzeci sejm miał się odbywać w grodzie nad Niemnem dlatego też miasto zaczęło rozbudowywać się. Wówczas to powstały liczne kościoły z klasztorami, pałace możnowładców jak Radziwiłłów, Potockich, Sapiehów, Tyszkiewiczów, Ogińskich, Drucko-Lubeckich, Tyzenhauza, Wołłowiczów i innych. Niektóre z nich pokazano w publikacji, a mianowicie:

1. Zespół klasztorny z kościołem OO. Bernardynów

2. Zespół klasztorny z kościołem OO. Jezuitów – budowę rozpoczęto zażycia króla Stefana Batorego (1586)

3. Zespół klasztorny z kościołem OO. Dominikanów – kościół rozebrano po powstaniu styczniowym (1863)

4. Zespół klasztorny z kościołem pw. św. Brygidy

5. Zespół klasztorny z kościołem OO. Franciszkanów

6. Świątynię z klasztorem PP. Bazylianek

7. Pałac Antoniego Tyzenhauza

8. „Pałacyk” – dworek wielkiej pisarki i publicystki Elizy Orzeszkowej

Przedstawiono również dwa projekty zrealizowanych kapliczek wotywnych Straży Mogił Polskich. Projekty wykonała firma Urbanistyka we Wrocławiu.

Na zakończenie wyrażam słowa serdecznego podziękowania za realizację programu rysunkowego

    p. Redaktorowi Krzysztofowi Story

    i Jego znakomitym współpracownikom

    pp. Eli Kowalczyk,

    Michałowi Gidzińskiemu

    i Jackowi Majewskiemu (MN)

Spis treści

• Od Autora

Spis rysunków

• 5. Stary Zamek nad Niemnem, widoki
• 6. Cerkiewka pobazyliańska pw. ŚŚ. Borysa i Gleba na Kołoży (XI-Xll)
• 7. Stary Zamek Witoldowy, próba rekonstrukcji
• 8.10. Fara Witoldowa, widoki
• 11. Jeleń św. Huberta, herb miasta Grodna
• 12-14. Królewski Zamek Stary i Nowy oraz schody zamkowe
• 15-17. Bazylika katedralna pw. św. Franciszka Ksawerego, widoki
• 18-23. Wejście do świątyni i wnętrze, widoki
• 24-27. Katedra, widoki na kopułę, wieże i kaplica Studencka (Kongregacyjna)
• 28. Klasztor podominikański z nieistniejącym kóściołem
• 29-34. Kościół OO. Bernardynów pw. Znalezienia Krzyża Świętego, widoki

I-IV    Pieczęć W. Ks. Witolda Kiejstutowicza (około 1350-1430)

           Stefan Batory, król Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1576-1586)

           Antoni Tyzenhaus, podskarbi litewski (1733-1785)

           Eliza Orzeszkowa (z Pawłowskich), pisarka i publicystka (1841-1910)

• 35-41. Kościół PP. Brygidek pw. Zwiastowania NMP, widoki świątyni, bramy i drewniany lamus
• 42,43. Kościół OO. Franciszkanów pw. NP Anielskiej, widoki
• 44,45. Drewniana Bożnica na Zaniemniu, widoki
• 46,47,51. Cerkwie PP. Bazylianek pw. Narodzin Bogarodzicy, sobór prawosławny pw. Pokrowy
• 48,49. Pałac Antoniego Tyzenhausa i domek „Bośniacki”, widoki
• 50. Pałac klasycystyczny generała Maksymowicza, widok
• 52-55. Eliza Orzeszkowa, dworek – dzieło architekta J. Mesera, pomnik – dzieło artysty rzeźbiarza R. Zerycha
• 56-60. „PAMIÊÆ O WRZEŚNIOWYCH DNIACH”, artykuł dr Zdzisława J. Winnickiego, kapliczki wotywne, widoki

I strona okładki: Villard de Honnecourt, rysunek głowy (1230-1235)

II strona okładki: Fragment planu miasta Grodna z Zamkami Królewskimi

III strona okładki: Grodno, centrum miasta

IV strona okładki: Krótka nota biograficzna i rysunek głowy autora, rys. Ryszard Jędrak, plener we Lwówku Śląskim 1952